TÜRKİYE’DEKİ İHTİSAS GÜMRÜK UYGULAMASINA TABİ ORMAN ÜRÜNLERİ EŞYASI ÜZERİNE ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 78 - 89, 23.03.2024

Abdulkadir Soygüder

https://doi.org/10.62101/iticudisticaretdergisi.1405590

Öz

Bu çalışmada; Türkiye’de uygulanmakta olan ihtisas gümrük uygulaması hakkında bilgi verilecek,
Türkiye’nin bu uygulamaya neden ihtiyaç hissettiğine değinilecek, ihtisas gümrükleri ve ihtisasa konu
eşyalar belirtilecektir. Bu uygulama hakkında literatürdeki farklı değerlendirmelere ve tavsiye
niteliğinde görüşlere de yer verilmiştir. Özellikle orman ürünleri ihtisas gümrüklerinin neler olduğu,
GTİP bazında ihtisasa konu eşyaların Türkiye’ye ithalat değerleri, orman ürünleri ihtisasa yetkili
gümrük idarelerinin son on yıllık ithalat değeri incelenmiştir. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 28786
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliği’nin Ek-2’sinde 48 adet gümrük idaresi sayılmıştır. Bu
gümrük idarelerinden verisine erişilebilen 46’sının son on yıllık ithalat verileri dolar bazında Türkiye
İstatistik Kurumu (TÜİK)’ten çekilmiş ve düzenlenmiştir. Tebliğin Ek-2’sinde belirtilen ihtisasa konu
eşyaların GTİP kodları Uluslararası Ticaret Merkezi (Trademap) sistemi üzerinden sorgulanarak
Türkiye’nin ithalat değeri elde edilmiş ve tablo haline getirilmiştir. Elde edilen veriler (yıl bazında)
karşılaştırıldığında; orman ürünlerine ihtisas yetkisi verildiği gümrüklerin toplam ithalat miktarı,
Türkiye’nin toplam ithalatının %50 civarında paya sahip olduğu görülmüştür. İhtisasa tabi orman
ürünlerinin bu gümrüklerdeki toplam sahip olduğu pay (tüm zamanlarda) %1 değerine bile
ulaşamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca dayanarak orman ürünleri ihtisas gümrük uygulamasının
dış ticarette tarife dışı engel sayılamayacağı yorumu yapılabilir. Orman ürünlerinde ihtisas gümrük
uygulaması hakkında literatürde yeteri kadar çalışma olmadığı ve bu çalışmanın literatüre bir önemli
katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

ihtisas gümrükleri, orman ürünleri, ithalat, GTİP, dış ticaret

RESEARCH ON FOREST PRODUCTS SUBJECT TO SPECIALIZED CUSTOMS APPLICATION IN TURKEY

Öz

In this study; Information will be given about the specialized customs offices application in Turkey. It
will be mentioned why Turkey needs this application, specialized customs offices and items subject to
expertise will be specified. Different evaluations and advisory opinions in the literature about this
application are also included. In particular, it is stated what are the specialized customs offices of
forest products and the import values of the goods subject to expertise to Turkey on the basis of
Harmonized System Code (HSC) were investigated. The import value of specialized customs offices
authorized to import forest products for the last ten years was examined. The import data of the last
ten years of the 48 customs administrations listed in Annex-2 of the relevant communiqué were
obtained from the Turkish Statistical Institute (TUIK) on a dollar basis and rearranged in a table. The
HSC codes of the goods subject to the expertise specified in Annex-2 of the Communiqué were
queried through the International Trade Center (ITC-Trademap) system, and the import value of
Turkey was obtained and tabulated. When the data obtained (on a yearly basis) are compared; It has
been observed that the total import amount of the customs, which is authorized to specialize in forest
products, has a share of around 50% of Turkey's total imports. When the data obtained are compared,
it is concluded that the share of forest products in specialized customs offices does not even reach 1%,
which can be interpreted that the application of forest products specialized customs offices cannot be
considered as a non-tariff barrier in foreign trade. It is thought that there are not enough studies in the
literature about the application of specialized customs offices in forest products and this study will
make an important contribution to the literature.

Anahtar Kelimeler

Specialized Customs, forest products, import, HS Code, foreign trade

Kaynakça

• Ağırkaya, M.B. (2013). Sınır ticaretinin Iğdır’ın sosyo-ekonomik yapısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Iğdır.
• Albas, E., Yıldız, Y. (2018). Zonguldak ilinde 2015-2017 yılları arasında gerçekleştirilen orman ürünleri ithalatında bitki karantinası uygulamaları. Bartın University International Journal Of Natural And Applied Sciences, 1(2), 100-107.
• Başaran, A. (2018). Adam Smith'in iktisattaki denge kavramının gelişimine katkısı 1. Third Sector Social Economic Review, 53(3), 1284.
• 4458 Sayılı Gümrük Kanunu. (1999). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4458&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden 06 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Gümrük Personeli İle Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (2011). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=640&MevzuatTur=4&MevzuatTertip=5 adresinden 06 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Tarım Ve Orman Bakanlığı Kontrolüne Tabi Belirli Ürünlerin Girişine Yetkili Gümrük İdareleri İle Resmi Kontrollerini Yapmaya Yetkili İl Tarım Ve Orman Müdürlüklerinin Belirlenmesine Dair Tebliğ. (2013).https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=9&MevzuatNo=18931&MevzuatTertip=5 adresinden 04 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Dalkıran, Y. (1998). Tarife dışı engeller AB ve Türkiye'de uygulamaları [Uzmanlık Tezi ]. Başbakanlık, Gümrük Müsteşarlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Demir, H. Y. (2013). 2023 İhracat hedefi kapsamında ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik gümrük politikaları, ihracatçıların sorunları ve olası çözüm önerileri [Uzmanlık Tezi]. Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı, Ankara.
• Deniz, A., Yeşilyurt, C., Ağırkaya, M. B. (2014). Sınır ticaretinde tüketicilerin Iğdır ilinin sosyo-ekonomik yapısı üzerindeki etkileri. Atatürk İletişim Dergisi (7), 203-226.
• Erdoğan, O. (2015). Yeni bir gümrük müdürlüğü kuruluş hikâyesi Kütahya gümrük müdürlüğü. Gümrük Ve Ticaret Dergisi (5), 94-102.
• Erdoğan, O. (2016). İhracatta yerinde gümrükleme+ihtisas uygulamaları=iç lojistik hareketlilik. Gümrük ve Ticaret Dergisi (8), 24-29.
• Güneş, R., Durmuş, A. F., Ceyhan, M. (2010). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerindeki sınır ticareti: sınır ticaretinin gelişimini engelleyen faktörler ve çözüm önerileri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi 1(1), 1-22.
• International Trade Centre (ITC TradeMap). (2023). https://www.trademap.org/Country_SelProduct.aspx?nvpm=1%7c%7c%7c%7c%7c4407%7c%7c%7c4%7c1%7c1%7c1%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c1 adresinden 30 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Karakaş, M. (2010). Çam odun nematodu: Bursaphelenchus xylophilus (Nematoda: Parasitaphelenchidae). Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 3(1), 21-32.
• Karakoç, H. (2008). Tarife dışı engeller mevzuat, uygulama ve trendler [Uzmanlık Tezi]. Başbakanlık, Gümrük Müsteşarlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri (OAİB). (2023). GTİP sorgulama. https://www.oaib.org.tr/tr/gtip-arama.html adresinden 07 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Öztürk, İ., Badem, Ş. (2015). İhtisas gümrüğü uygulaması: tarife dışı önlem mi, gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması mı. Gümrük Ve Ticaret Dergisi (5), 105-107.
• Öztürk, N. (2012). Dış ticaret kuram politika uygulama. Ekin Yayınevi, ISBN:978-605-5335-97-7, 73 (389).
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2017). Çam solgunluk nematodu, Bursaphelenchus xylophilus. https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/DB_Bitki_Sagligi/Survey/5-Cam_Solgunluk_Nematodu_Bursaphelechus_xylophilus_2017.pdf adresinden 10 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Ticaret Bakanlığı. (2023). Ekonomik görünüm Ekim 2023. https://tagm.ticaret.gov.tr/data/5d3842e313b876143465b15c/Ekonomik%20G%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCm%20Eyl%C3%BCl%202023.pdf, Sayfa: 63(74) adresinden 30 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Ticaret Bakanlığı. (2022). İhtisas gümrüğü uygulaması bilgilendirme broşürü. https://ticaret.gov.tr/data/5d48195213b8762b40ceac88/%C4%B0htisas%20G%C3%BCmr%C3%BC%C4%9F%C3%BC%20Uygulamas%C4%B1.docx adresinden 02 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Türk Dil Kurumu. (2023). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 06 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İhracatçılar Meclisi. (2023). GTİP sorgulama. https://www.tim.org.tr/tr/gtip-arama adresinden 07 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Ekim-2023-49628 adresinden 30 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Van Ticaret ve Sanayi Odası (Vantso). (2020). İhtisas gümrükleri raporu. https://www.vantso.org.tr/u/files/ihtisas_gumrukleri_raporu-XORHR7P_597.pdf adresinden 03 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Yağan, H. (2013). Gümrük ve dış ticaret sözlüğü. Yeni Gümrük Ve Ticaret Müfettişleri Derneği, İktisadi İşletmesi, Yayın No: 01. ISBN: 978-605-86177-0-4, Ankara.