Pandemi Durumunda Tedarik Zinciri Risk Yönetimine İlişkin Öneriler

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 37 - Bahar (Covid19-Özel Ek), 174 - 190, 27.06.2020

Halil Karlı , Mehmet Tanyaş

Öz

Firmalar rekabetin yoğunlaşmasıyla birlikte çeşitli stratejiler kullanarak faaliyetlerine devam etmeye çalışmaktadırlar. Kullanılan bu stratejiler önemli avantajlar sunsa da bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu stratejilerden maksimum faydanın sağlanması için risk yönetiminin firma özelinde kalmayıp tedarik zinciri genelinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Covid-19 pandemisi ile birlikte tedarik zincirlerinde de önemli aksaklıklar ortaya çıkmış ve risk yönetim stratejilerinin verimli çalışmadığı gözlenmiştir. Özellikle insanların işe gidememesi, hammadde sağlanamaması gibi nedenler ile arz yönlü bozulmalar ve tüketici tercihlerinin değişmesi ile de talep yönlü bozulmalar ortaya çıkmıştır. Pandemiler, gerçekleşme ihtimali düşük olmasına rağmen etkisi ve yayılma hızına bağlı olarak milyonlarca insana ulaşabilmektedir. Bu risk, tedarik zinciri yönetiminde önem verilmesi gereken risklerin başında gelmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, tedarik zinciri risk yönetimiyle ilgili kavramsal değerlendirmeleri ortaya koyarak pandemi özelinde tedarik zinciri risk yönetiminin sağlamlığını ve dirençliliğini arttırıcı öneriler sunmaktır. Çalışma sonucunda başta tedarik zinciri risk yönetiminin dijitalleşmesi ve risk temelli süreç yönetimine ilişkin öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemi, Tedarik zinciri risk yönetimi, Dijitalleşme

Kaynakça

• AABB. (2009). AABB Interorganizational Task Force on Pandemic Influenza and the Blood Supply Amerika Pandemiyle Mücadele Araştırma Raporu. Erişim Tarihi: 09 Mart 2020, https://www.aabb.org/programs/disasterresponse/Documents/pioutline.pdf.
• Almeida, A., Bastos, J., Francisco, R. D. P., Azevedo, A., ve Á vila, P. (2016). Sustainability assessment framework for proactive supply chain management. International Journal of Industrial and Systems Engineering, 24(2), 198-222.
• Andjelkovic, A. (2017). Proactive supply chain risk management approach - The case of Serbia. Economic Annals, 62(214), 121–137.
• Baş, H. (2020) Coronaya karşı 100 AVM kapandı. Erişim Tarihi: 13 Nisan 2020, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/coronaya-karsi-100-avm-kapandi-6170596.
• BBC. (2020). 31 ile giriş çıkış yasağı birgün uzadı. Erişim Tarihi: 04 Mayıs 2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-52519656.
• BOMA. (2007). Pandemic planning guide for commercial buildings. Araştırma Raporu, Erişim Tarihi: 22 Mart 2020, https://www.boma.bc.ca/media/2806/1206384659.pdf.
• Cerullo, V. ve Cerullo, M. J. (2004). Business continuity planning: A comprehensive approach. Information Systems Management, 21(3), 70–78.
• Chopra, S. ve Sodhi, M. M. S. (2004). Managing risk to avoid: Supply-chain breakdown. MIT Sloan Management Review, 46(1).
• Christopher, M. ve Peck, H. (2004). International Journal of Logistics Management , Vol. 15, No. 2, pp1-13, 2004. 15(2), 1–13.
• Colicchia, C. ve Strozzi, F. (2012). Supply chain risk management: A new methodology for a systematic literature review. Supply Chain Management, 17(4), 403–418.
• Coşan, B. (2020) TIR şöförleri 14 günlük karantinayı sınırda bekliyor. Erişim Tarihi: 27 Mart 2020, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tir-soforleri-14-gunluk-karantinayi-sinirda-bekliyor-41473889.
• De Oliveira, U. R., Marins, F. A. S., Rocha, H. M., ve Salomon, V. A. P. (2017). The ISO 31000 standard in supply chain risk management. Journal of Cleaner Production, 151(Mart), 616–633.
• De Verdier, C. Olsson, C., Norrman -Supervisor, A., Olhager -, J., Lindroth, R., Supervisor, C., ve Nilsson, S. (2017). The Connections Between Proactive and Reactive Supply Chain Risk Management A Case Study Axis Communications.
• Deloitte. (2020). COVID-19 Managing supply chain rsik and disruption.
• Department of Health. (2011). UK Influenza Pandemic Preparedness Strategy 2011. Erişim Tarihi:24 Mart 2020,http://www.dh.gov.uk/prod_consum_dh/groups/dh_digitalassets/documents/digitalasset/dh_125346.pdf.
• DHA. (2020). Koronavirüs sürecinde kargo şikayetleri arttı. Erişim Tarihi: 26 Nisan 2020, https://www.haberler.com/koronavirus-surecinde-kargo-sikayetleri-artti-13186853-haberi/.
• Diedrich, K. (2017). Framework for digitalized proactive supply chain risk management. Proceedings of the Hamburg International Conference of Logistics, 23.
• DuHadway, S., Carnovale, S., ve Hazen, B. (2019). Understanding risk management for intentional supply chain disruptions: Risk detection, risk mitigation, and risk recovery. Annals of Operations Research, 283(1), 179-198.
• Durdak, A. (2020). Ford Otosan sağlık çalışanları için yüz maskesi üretecek. Erişim Tarihi: 29 Mart 2020, https://www.aa.com.tr/tr/sirkethaberleri/otomotiv/ford-otosan-saglik-calisanlari-icin-yuz-maskesi-uretecek/656448.
• EY. (2020a). COVID-19 Etki Analizi Küresel bulgular ve alınabilecek aksiyonlar., Araştırma raporu, Erişim Tarihi: 12 Nisan 2020, https://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/covid-19-etki-analizi/$File/covid-19_dunya-ve-turkiye-den-bulgular.pdf.
• EY. (2020b). Kurumsal dayanıklılık belirsiz ve karmaşık zamanlarda iş sürekliliğine odaklanmak., Araştırma raporu, Erişim Tarihi: 12 Nisan 2020 https://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/EY-kriz-ortaminda-is-surekliligine-odaklanabilmek-/$File/EY_Kriz-Yonetimi.pdf .
• EY. (2020c). Pandemic planning: Surviving through business as unusual. Araştırma Raporu, Erişim Tarihi: 12 Nisan 2020, https://assets.ey.com/content/dam/ey-sites/ey-com/en_au/topics/covid-19-response/ey-pandemic-planning-survival-through-bau.pdf.
• Faisal, M. N., Banwet, D. K., ve Shankar, R. (2007). Information risks management in supply chains: An assessment and mitigation framework. Journal of Enterprise Information Management, 20(6), 677–699.
• Fan, Y., ve Stevenson, M. (2018). A review of supply chain risk management: definition, theory, and research agenda. International Journal of Physical Distribution ve Logistics Management.
• Foroohar, R.(2020). Coronavirus will with global growth. Erişim Tarihi: 06 Nisan 2020, https://www.ft.com/content/8be84270-4430-11ea-a43a-c4b328d9061c.
• Ghadge, A., Dani, S., Chester, M., ve Kalawsky, R. (2013). A systems approach for modelling supply chain risks. Supply chain management: an international journal.
• Grötsch, V. M., Blome, C., ve Schleper, M. C. (2013). Antecedents of proactive supply chain risk management - A contingency theory perspective. International Journal of Production Research, 51(10), 2842–2867.
• Güven, B., (2010), “Arz zinciri risklerinin yönetiminde enformasyon teknolojilerinin kullanımı (Usage information technologies on management of supply chain risks)”, Master Thesis, Bahçeşehir University, Turkey
• Handfield, R. (2010). Planning for the Inevitable: The Role of the Federal Supply Chain in Preparing for National Emergencies. Hepenstal, A. (2007). Maturation of Business Continuity Practice in the Intel Supply Chain. Intel Technology Journal, 11(02), 165–172.
• Ho, W., Zheng, T., Yildiz, H., ve Talluri, S. (2015). Supply chain risk management: A literature review. International Journal of Production Research, 53(16), 5031–5069.
• Hürriyet. (2020). Şok marketler ücretsiz adrese teslimat hizmetine başladı. Erişim Tarihi: 06 Nisan 2020, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/sok-marketler-ucretsiz-adrese-teslimat-hizmetine-basladi-41481389.
• Kern, M. J. (2016). Global Epidemics , Pandemics , Terrorism : Risk Assessment and European Responses. ISPSW Strategy Series: Focus on Defense and International Security, 49(421), 1–40.
• Kırılmaz, O., ve Erol, S. (2017). A proactive approach to supply chain risk management: Shifting orders among suppliers to mitigate the supply side risks. Journal of Purchasing and Supply Management, 23(1), 54–65.
• Knemeyer, A. M., Zinn, W., ve Eroglu, C. (2009). Proactive planning for catastrophic events in supply chains. Journal of operations management, 27(2), 141-153.
• Koto. (2020). Koronavirüsü tedbirleri kapsamında gümrük vergisi kaldırılan ürünler. Erişim Tarihi: 17 Nisan 2020, http://koto.org.tr/koronavirus-tedbirleri-kapsaminda-gumruk-vergileri-kaldirilan-urunler-hk-ad-5e82f6db395ca.
• Kwak, D. W., Seo, Y. J., ve Mason, R. (2018). Investigating the relationship between supply chain innovation, risk management capabilities and competitive advantage in global supply chains. International Journal of Operations and Production Management, 38(1), 2–21.
• Larson, R. C., ve Nigmatulina, K. R. (2010). Engineering responses to pandemics. Studies in Health Technology and Informatics, 153(August), 311–339.
• Levin, S. A., ve Lubchenco, J. (2008). Resilience , Robustness , and Marine Ecosystem-based Management. 58(1), 27–32.
• Manuj L.., ve Mentzer, J. T. (2008). Global supply chain risk management. Journal of Business Logistics, 29(1), 133–155.
• Meszaros, J. R. (1999). Preventive choices: Organizations' heuristics, decision processes and catastrophic risks. Journal of Management Studies, 36(7), 977-998.
• Munyuko, C. W. (2015). Effects of Supply Chain Risk Management on Organization Performance: Case of Andy Forwarders Services Limited. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 5(3), 380–403.
• Norrman, A., ve Jansson, U. (2004). Ericsson’s proactive supply chain risk management approach after a serious sub-supplier accident. International Journal of Physical Distribution and Logistics Management, 34(5), 434–456.
• Paraşüt. (2020) Covid-19 ile mücadele kapsamında sunulan devlet destekleri kapsamında sunulan devlet destek düzenlemeleri. Erişim Tarihi: 16 Nisan 2020, https://www.parasut.com/blog/covid-19-ile-mucadele-kapsaminda-sunulan-devlet-destekleri-ve-duzenlemeler.
• Revilla, E., ve Saenz, M. J. (2017). The impact of risk management on the frequency of supply chain disruptions: A configurational approach. International Journal of Operations and Production Management, 37(5), 557–576.
• Rubin, H. (2011). Future Global Shocks: Pandemics. In OECD Publishing (Vol. 33).
• Saglam, Y. C., Çankaya, S. Y., ve Sezen, B. (2020). Proactive risk mitigation strategies and supply chain risk management performance: an empirical analysis for manufacturing firms in Turkey. Journal of Manufacturing Technology Management.
• Sağlık Bakanlığı. (2019). Ulusal pandemi hazırlık planı. Erişim Tarihi: 26 Mart 2020, https://www.grip.gov.tr/depo/saglik-calisanlari/ulusal_pandemi_plani.pdf.
• Sarı, H. (2020). Yeni emtia koruyucu maske. Erişim adresi: Tarihi: 16 Nisan 2020, https://www.dunya.com/dunya/yeni-emtia-koruyucu-maske-haberi-466260.
• Schätter, F., Wiens, M., ve Schultmann, F. (2015). A new focus on risk reduction: an ad hoc decision support system for humanitarian relief logistics. Ecosystem Health and Sustainability, 1(3), 1–11.
• Sert Karaarslan, Y. (2020). Sağlık bakanlığından yurtdışı kargo uçaklarına yönelik tedbirlere ‘kovid-19’ güncellemesi. Erişim Tarihi: 05 Mayıs 2020 https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/saglik-bakanligindan-yurt-disi-kargo-ucuslarina-yonelik-tedbirlere-kovid-19-guncellemesi/1828046.
• Shepardson, D. Ve O’Donnel C. (2020). U.S. revs up ventilator production for coronavirus patients as need wanes. Erişim Tarihi: 21 Nisan 2020 https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-ventilators/u-s-revs-up-ventilator-production-for-coronavirus-patients-as-need-wanes-idUSKBN22232Q.
• Silva, J., Araujo, C., ve Marques, L. (2020). Siloed Perceptions in Pharmaceutical Supply Chain Risk Management: A Brazilian Perspective. Latin American Business Review, 1-32.
• Snyder, L. V., Atan, Z., Peng, P., Rong, Y., Schmitt, A. J., ve Sinsoysal, B. (2016). OR/MS models for supply chain disruptions: A review. IIE Transactions (Institute of Industrial Engineers), 48(2), 89–109.
• Sreedevi, R., & Saranga, H. (2017). Uncertainty and supply chain risk: The moderating role of supply chain flexibility in risk mitigation. International Journal of Production Economics, 193, 332-342.
• Sunjka, B. P., & Sklar-Chik, M. (2012). Supply chain risk and small and medium manufacturing enterprises in South Africa. CIE42 Proceedings, Cape Town.
• Supply Chain Risk Leadership Council. (2011). Supply chain risk management: A compilation of best practices.
• Şahbaz, Y. (2020) İşçiler için fabrikasını maske üretim merkezine çevirdi. Erişim Tarihi: 22 Nisan 2020, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/iscileri-icin-fabrikasini-maske-uretim-merkezine-cevirdi/1812696.
• Takata S, Yamanaka M. BOM "Based supply chain risk management". CIRP Annals-Manufacturing Technology, 62(1), 479-482, 2013.
• Tanyaş, M. (2020). Koronavirüs salgını tedarik zinciri kırdı. Erişim Tarihi: 21 Nisan 2020, http://www.loder.org.tr/tr/haber/duyurular.html.
• TEPAV (2020). COVID-19’un tüketici harcamalarına etkisi. Erişim Tarihi: 5 Nisan 2020, https://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/10110.
• UTİKAD. (2020). Korona konteyner navlunlarını füze gibi fırlattı. Erişim Tarihi: 14 Nisan 2020, https://www.utikad.org.tr/Detay/Sektor-Haberleri/26785/korona-konteyner-navlunlarini-fuze-gibi-firlatti.
• Wu, D. D., ve Olson, D. L. (2010). A review of enterprise risk management in supply chain. Kybernetes.
• Yeşilyurt, E.F. (2020). Oyak Renault’dan Koronavirüse karşı mücadeleye destek. Erişim Tarihi: 05 Nisan 2020, https://www.aa.com.tr/tr/sirkethaberleri/otomotiv/oyak-renault-dan-koronaviruse-karsi-mucadeleye-destek/656589.
• Yıldız, Y. (2020). Otomotiv üretimine korona darbesi. Erişim Tarihi: 13 Nisan 2020, https://www.haberturk.com/otomotiv-uretimine-korona-darbesi-haberler-2620226-ekonomi.
• Yücel, A. (2020). Temassız ticaret’in gözdesi demiryolu taşımacılığı oldu. Erişim Tarihi: 17 Nisan 2020, https://www.dunya.com/ekonomi/temassiz-ticaretin-gozdesi-demiryolu-tasimaciligi-oldu-haberi-467884.