ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN ALGILANAN OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMAN DESTEĞİ İLE KARİYER KARAR VERME GÜÇLÜKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 42, 1520 - 1543, 19.12.2021

Fuat Aydoğdu , Yaşar Dilber , Tuğba Şahin Gizem Sural Figen Akça

https://doi.org/10.46928/iticusbe.981341

Öz

Amaç: Bu araştırmanın temel amacı algılanan okul psikolojik danışman desteğinin öğrencilerin yaşadıkları kariyer karar verme güçlükleri ile anlamlı bir ilişkisi olup olmadığını incelemektir. Araştırma kapsamında ayrıca katılımcıların algılanan okul psikolojik danışman desteği ile kariyer karar verme güçlükleri puanlarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir.
Yöntem: İlişkisel tarama yöntemiyle yürütülen bu araştırmada elde edilen veriler, Bursa’nın Gürsu ve Kestel ilçelerinin farklı okul türlerinde öğrenim gören 652 (Kız=420, Erkek=232) öğrenciden elde edilmiştir. Veriler, Kişisel Bilgi Formu, Algılanan Okul Psikolojik Danışman Desteği Ölçeği (AOPDDÖ) ve Kariyer Karar Verme Güçlüğü Ölçeği (KKVGÖ) ile toplanmıştır. Araştırma bulguları, SPSS Statistics 25 ile analiz edilerek elde edilmiştir. Yapılan normallik analizinden sonra grupların toplam puanlarına ilişkin farkı saptamak için Bağımsız Örneklemler t testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek için Pearson Çarpım Momentler Katsayısı kullanılmıştır.
Bulgular: Yapılan analiz sonuçlarına göre AOPDDÖ alt boyut puanları ile KKVGÖ toplam puanı arasında ihmal edilebilir düzeyde negatif yönlü ilişkiler tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında yapılan fark istatistiklerine göre katılımcıların KKVGÖ alt boyutlarından olan Hazırlık Eksikliği puanları cinsiyetlerine göre farklılaşırken; ölçeğin diğer alt boyutlarından aldıkları puanlar ve toplam puanlarında cinsiyetlerine göre farklılaşma bulunamamıştır. Katılımcıların AOPDDÖ toplam ve alt boyutlarından aldıkları puanlar cinsiyetlerine göre farklılaşmamıştır. Katılımcıların sınıf düzeyi değişkenine AOPDDÖ ve KKVGÖ toplam ve alt boyutlarında anlamlı farklılaşmalar tespit edilmiştir. Katılımcıların KKVGÖ’nün Hazırlık Eksiği alt boyutundan aldıkları puanlarda anlamlı bir farklılaşma bulunamamıştır. Ayrıca katılımcıların, AOPDDÖ ve KKVGÖ toplam puanları ve her iki ölçeğe ait alt boyutlardan alınan puanların okul türüne göre farklılaşma göstermediği bulunmuştur.
Özgünlük: Alanyazın incelendiğinde algılanan okul psikolojik danışman desteği ile kariyer karar verme güçlüğü arasındaki ilişkiyi direkt inceleyen herhangi bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Bu araştırma ile ortaöğretimde uygulanan mesleki rehberlik çalışmalarındaki teori ve uygulama adımlarının verimliliği ile ilgili bilgi vermek ve araştırma bulgularının psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerin yapacakları çalışmalara kaynak sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

okul psikolojik danışmanı, okul psikolojik danışman desteği, kariyer karar verme güçlüğü, ortaöğretim

Destekleyen Kurum

Kestel Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Investigation of the Relationship between Secondary School Students' Perceived School Psychological Counselor Support and Career Decision Making Difficulties

Öz

Purpose: The main purpose of this study is to examine whether perceived school counselor support has a significant relationship with the career decision-making difficulties experienced by students. Within the scope of the research, it was also examined whether the perceived school psychological counselor support and career decision-making difficulties scores of the participants differed according to the variables of gender, grade level and school type.
Method: The data obtained in this research conducted with the relational screening method were obtained from 652 (Female=420, Male=232) students studying in different school types in Bursa's Gürsu and Kestel districts. Data were collected with Personal Information Form, Perceived School Psychological Counselor Support Scale (PSPCSS), and Career Decision-Making Difficulty Scale (CDMDS). Research findings were obtained by analyzing with SPSS Statistics 25. After the normality analysis, Independent Samples t-test and One-Way Analysis of Variance (ANOVA) were used to determine the difference in the total scores of the groups. Pearson Coefficient of Product Moments was used to determine the relationships between the variables.
Results: According to the results of the analysis, a negligible negative relationship was found between the PSPCSS sub-dimension scores and the total score of CDMDS. According to the difference statistics made within the scope of the research, while the scores of the participants' Lack of Readiness, which is one of the sub-dimensions of CDMDS, differed according to their gender; There was no difference in the scores they got from the other sub-dimensions of the scale and their total scores according to their gender. The scores of the participants in the total and sub-dimensions of PSPCSS did not differ according to their gender. Significant differences were found in the total and sub-dimensions of PSPCSS and CDMDS to the class level variable of the participants. No significant difference was found in the scores of the participants in the Lack of Preparation sub-dimension of the CDMDS. In addition, it was found that the total scores of the participants' PSPCSS and CDMDS and the scores obtained from the sub-dimensions of both scales did not differ according to the type of school.
Originality: When the literature is examined, no research has been found that directly examines the relationship between perceived school counselor support and career decision-making difficulties. It is thought that this research will provide information about the efficiency of theory and practice steps in vocational guidance studies applied in secondary education and that the research findings will provide a source for the studies of psychological counselors and guidance teachers.

Anahtar Kelimeler

school counselor, school counselor support, career decision making difficulties, secondary education

Kaynakça

• Akkoç, F. (2012). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıklarının bazı sosyo-demografik faktörlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 215-233.
• American School Counselor Association (2005). American School Counselor Association National Model, A Framework for School Counseling Programs. (2nd ed.) Alexandria, VA: Author.
• American School Counselor Association. (1997). Executive summary: The national standards for school counseling programs. Alexandria, VA: Author.
• American School Counselor Association. (2003). The ASCA national model: A framework for school counseling programs. Alexandria, VA: Author.
• American School Counselor Association. (2009). “The ASCA national model.” [Online] Retrieved on 25-November-2009, at URL: http://www.ascanationalmodel.org.
• American School Counselor Association. (2012). The ASCA National Model: A framework for school counseling programs (3rd ed.). Alexandria, VA: Author.
• Bacanlı, F. (2008, April 25-27). Career decision-making difficulties of turkish adolescents. Counseling international perspective: Global demands and local needs. Bahçeşehir University (Oral Presentation).
• Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
• Bacanlı, F., & Hamamcı, Z. (2015). Lise öğrencileri için Kariyer Karar Verme Güçlükleri Ölçeği’nin faktör yapisinin ve güvenirliğinin yeniden incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 109-122.
• Bacanlı, F., Eşici, H., & Özünlü, M. B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 198-211.
• Büyükgöze Kavas, A. (2005). Eğitim fakültesi öğrencilerinin aldıkları mesleki rehberlik hizmetleri ve mesleklerini değiştirmek isteme düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 21, 111-122.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Campbell, C. A., & Dahir, C. A. (1997). Sharing The Visions: The National Standards for School Counseling Programs. Alexandria, VA: American School Counselor Association.
• Coşkun, K. (2006). Genel liselerde mesleki rehberlik hizmetlerinin değerlendirilmesi (Kayseri ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Creed, P. A., Muller, J., & Patton, W. (2003). Leaving high school: the influence and consequences for pyschologşcal well-being and career-related confidence. Journal of Adolescence, 26, 295-311.
• Çakar, M., & Kulaksızoğlu, A. (1997). Lise son sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri ile denetim odağı düzeylerinin karşılaştırılması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9 (9), 113-131.
• Çakır, H. Y., & Palabıyıkoğlu, R. (1997). Gençlerde Sosyal Destek-Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’nin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kriz Dergisi, 5 (1), 15–24.
• Doğan, H., & Kuzgun, Y. (2008). Bilgi verici danışmanlık programının üniversiteye giriş sınavı ve üniversite eğitimine ilişkin yanlış inançlara etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 291-306.
• Dönmezoğulları, C. (2020). Kariyer yapılandırma kuramına dayalı psikoeğitim programının üniversite öğrencilerinin kariyer kararı ve güçlü yönler özyeterlilik düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dursun, A., & Kara, A. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcısı olarak kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer seçiminde aile etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17 (1), 39-55.
• Duru, H. (2019). Lise öğrencilerinin mesleki olgunlukları, kariyer kararı verme güçlükleri ve kariyer kararı verme öz yetkinlikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Duru, H., & Gültekin F. (2020), Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin kariyer stresleri, kariyer uyum yetenekleri ve mentörlük arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 328-337.
• Erkan, Z. (2011). Okul psikolojik danışmanı öz-yeterliğini yordamada eğitim yaşantılarına ilişkin memnuniyetin rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Ersoy, E. (2020). Ortaokul ve lise öğrencilerinin akademik destek algıları ile okul yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Gander, M. J., & Gardiner, H. W. (1993). Çocuk ve ergen gelişimi. (Çev. A. Dönmez, N. Çelen). İmge Kitabevi.
• Gati, I., & Saka, N. (2001). High school students’ career-related decision-making difficulties. Journal of Counseling & Development, 79(3), 331-340. doi:10.1002/j.1556-6676.2001.tb01978.x
• Gati, I., Garty, Y., & Fassa, N. (1996). Using career-related aspects to assess person environment fit. Journal of Counselling Psychology, 43, 196-206.
• Gati, I., Krausz, M., & Osipow, S. H. (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counselling Pyschology, 43, 510-526.
• Gök, Ü. (2018). Kariyer karar verme programının 8.sınıf öğrencilerinin kariyer karar verme güçlükleri ve mesleki olgunluk düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Gönültaş, O., & Çakır, M. (2020). Mesleki grup rehberliği programının lise 11. sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerine etkisi. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (2), 639-653
• Gül, S. K., & Güneş, İ. D. (2009). Ergenlik dönemi sorunları ve şiddet. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 79-101.
• Gülbahçe, A. (2007). Mesleki olgunluk düzeyleri farklı olan öğrencilerin sosyal karşılaştırma ve benlik imgelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gülbahçe, A. (2009). Farklı liselerde öğrenim gören öğrencilerin mesleki olgunluk düzeylerinin incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 131-144.
• Hamamcı, Z., & Hamurlu, M. K. (2005). Anne babaların meslek gelişimine yardımcı olmaya yönelik tutumları ve bilgi düzeylerinin çocuklarının mesleki kararsızlıkları ile ilişkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 55 - 69.
• Harman, E., & Kırdök, O. (2018). The predictive strength of career decision making difficulties on high school students’ career maturity according to their levels of locus of control. Journal of Human Sciences, 15(3), 1530-1540. doi:10.14687/jhs.v15i3.5221
• Jemini-Gashi, L., Duraku, Z. H., & Kelmendi, K. (2019). Associations between social support, career self-efficacy, and career indecision among youth. Current Psychology. doi:10.1007/s12144-019-00402-x
• Kabadayı, F., & Şahin, M. (2019). Kariyer Araştırma Öz-yeterliğinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46 (46), 215-229. doi: 10.9779/pauefd.453987
• Karaçay, G. (2021). Kariyer karar verme grup rehberliği programının kariyer karar verme güçlüklerine ve temel ihtiyaçlara etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Karaman, M. A., Karadaş, C., & Vela, J. C. (2019). Development of perceived school counselor support scale: Based on the ASCA mindsets and behaviors. International Journal of Assessment Tools in Education, 6(2), 202-217. doi: 10.21449/ijate.561584
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık
• Karataş, Z. (2012). Ergenlerin algılanan sosyal destek ve sürekli kaygı düzeylerinin incelenmesi/investıgatıon of adolescents' perceived social support and trait anxiety levels. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 257-271.
• Kartal, A., & Çetinkaya, B. (2009). Yüksekokul öğrencilerinin algılanan sosyal destek durumları ve sosyal desteği etkileyen faktörler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(12), 3-20
• Kepçeoğlu, M. (1989). Psikolojik danışma ve rehberlik. MEB Yayınları.
• Kesici, Ş. (2007). Ortaöğretim öğrencilerinin anne baba tutumlarının ve rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarını yordaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 329-339.
• Koçak, R. (2001). Ortaöğretim okullarındaki mesleki rehberlik hizmetlerinin değerlendirilmesi (Gaziantep örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Koçaoğlu, M. G., & Yalçın, S. B. (2020). Kariyer gelişim sürecinde aile. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(37), 1921-1929.
• Kutsal, D., & Bilge, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 37 (164). 283-297.
• Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı kuramlar uygulamalar. Nobel Yayınları.
• Kuzgun, Y. (2003). Meslek danışmanlığına giriş. Nobel Yayınları.
• Kuzgun, Y. (2006). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. Nobel Yayınevi.
• Manning, M. L. (2002). Havighurst’s developmental tasks, young adolescents, and diversity. the clearing house: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 76 (2), 75–78. doi:10.1080/00098650209604953
• Mert, A., Ekin Duman, A., & Kahraman, M. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde kariyer karar verme öz-yeterliğinin yordayıcıları olarak benlik saygısı ve algılanan sosyal destek. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 594-619.
• Mutlu, T. (2011). Lise öğrencilerinde kariyer kararı verme güçlükleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ness, D., & Morgan, T. (2003). Career decision-making difficulties of first-year students. Canadian Journal of Career Development, 2(1), 33-39.
• Neuenschwander, M. P., & Garrett, J. L. (2008). Cause and consequences of unexpected educational transitions in switzerland. Journal of Social Issues, 64, 41-58.
• Onur, B. (2000). Gelişim psikolojisi: yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. İmge Kitabevi Yayınları.
• Öztemel, K. (2012). Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme özyetkinlik ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 (2), 459-477.
• Öztemel, K. (2013a). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve cinsiyet. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 241-257.
• Öztemel, K. (2013b). Testing the validity of the emotional and personality-related career decision-making difficulties questionnaire in Turkish culture. Journal of Career Development, 40(5), 390-407.
• Öztemel, K. (2013c). An Investigation of Career Indecision Level of High School Students: Relationships with Personal Indecisiveness and Anxiety. The Online Journal of Counseling and Education, 2(3), 46-58
• Özyürek, R. (2010). Psikolojik danışma ve rehberlik lisans programı öğrencilerinin yaptıkları okul psikolojik danışmanlığıyla ilgili uygulamaların saptaması. Eğitim ve Bilim, 35(156). 160-174.
• Saeed, M., Zhao, Q., Zhang, B., & Li, C. (2021). Does teacher’s emotional support amplify the relationship between parental warm support and academic achievement via self-control in Chinese adolescents: A longitudinal moderated mediation model. Current Psychology. doi:10.1007/s12144-021-01695-7
• Sahranç, Ü. (2000). Lise öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin denetim odaklarına göre bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Santos, A., Wang, W., & Lewis, J. (2018). Emotional intelligence and career decision-making difficulties: the mediating role of career decision self-efficacy. Journal of Vocational Behavior, 107, 295-309.
• Sawyer, S. M., Azzopardi, P. S., Wickremarathne, D., & Patton, G. C. (2018). The age of adolescence. The Lancet Child & Adolescent Health, 2 (3), 223–228. doi:10.1016/s2352-4642(18)30022-1
• Söner, O. (2021). Kariyer karar verme güçlüğünde cinsiyet farklılıkları: bir meta analiz çalışması. Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, 57, 401-424.
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik (Çev. Ed.: Çok, F.). Başarı İmge Yayıncılık.
• Super, D. E. (1983). Assessment in career guidance: toward truly developmental counseling. Personnel & Guidance Journal, 61(9), 552-562.
• Super, D. E. (1990). Work in a cross-national industrialized perspective. PsycCritiques, 35, 13-15.
• Şahin, K. (2007). Ortaöğretim öğrencilerinin anne baba tutumlarının ve rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarını yordaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 329-339.
• Şen, A. (2018). Kariyer karar verme güçlüklerinin duygusal zekâ ve a tipi kişilik ile ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed). Pearson Education.
• Tan, H. (1992). Psikolojik danışmanlık ve rehberlik. Milli Eğitim Basımevi.
• Yeşilyaprak, B. (2016). 21.yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri. Nobel Yayın Dağıtım.