TÜRKİYE ENERJİ İTHALATINDA YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ VE MAKRO EKONOMİK DEĞİŞKENLER

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 48 - İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık/Güz 2023, Cilt 22, Sayı 48, 1077 - 1100, 30.12.2023

Abdulsamet Damar , Figen Yıldırım

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1339691

Öz

Amaç: Dünyada sanayileşme süreci ile birlikte enerjiye olan talep hızla artarken üretimin en önemli girdilerinden biri olan enerji, uluslararası rekabetinde belirleyicileri arasında yer almıştır. Fosil enerji rezervlerinin dünya genelinde homojen dağılmaması sebebiyle Türkiye gibi petrol ve doğalgaz kaynakları sınırlı olan ülkeler, üretimde ihtiyaç duydukları enerjinin büyük bir kısmını ithal etmek durumunda kalmaktadır. Türkiye’nin enerjide dışa bağımlı bir ülke konumunda olması ve makro ekonomik verilere göre enerjiye olan ihtiyacının sürekli bir artış trendinde olması “Enerji İthalatı” kaleminin dış ticaret açığında önemli bir rol üstlenmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla Türkiye’de yenilenebilir enerji üretimi, YEK-DEM ve diğer makro ekonomik değişkenlerin Türkiye’nin enerji ithalatındaki önemi vurgulanmak istenmiştir.
Yöntem: Bu çalışma ile 2017 – 2023 yılları için alık verileri kullanılarak serilere öncelikle VAR modeli uygulanmış, akabinde Johansen eş bütünleşme testi yapıldıktan sonra değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini ve yönünü saptamak için Granger nedensellik analizi yapılmıştır.
Bulgular: Türkiye’nin enerji ithalatı ile Yenilenebilir enerji üretimi, YEK-DEM, Enerji İhracatı ve Elektrik İhracatı arasında tek yünlü bir nedensellik ilişkisi varken nedenselliğin yönünün bağımsız değişkenlerden bağımlı değişkene doğru olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Yenilenebilir enerji üretiminde meydana gelecek %1’lik artış Türkiye’nin enerji ithalatında %0,34’lik bir azalış sağlarken YEK-DEM kapsamındaki desteklerdeki %1’lik artış Türkiye’nin enerji ithalatında %0,38’lik bir azalış sağlayacaktır.
Özgünlük: Türkiye’nin gelecek yıllarda enerji ithalat bağımlılığını azaltması için yenilenebilir enerji üretimini artırması ve bu alanda geliştirilen YEK-DEM gibi önemli destek mekanizmalarının gücünün artırılıp ve kapsamının genişletilmesi faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Ticaret, Rekabet, Dışa Bağımlılık, Enerji İthalatı, Yenilenebilir Enerji, YEK-DEM

RENEWABLE ENERGY PRODUCTION AND MACROECONOMIC VARIABLES IN TURKEY'S ENERGY IMPORTS

Öz

Purpose: While the demand for energy is increasing rapidly with the industrialization process in the world, energy, which is one of the most important inputs of production, has taken place among the Deciders in international competition. Due to the fact that fossil energy reserves are not distributed homogeneously throughout the world, countries with limited oil and natural gas resources, such as Turkey, have to import a large part of the energy they need for production. The fact that Turkey is a foreign-dependent country in energy and its need for energy is on a constant upward trend according to macroeconomic data causes the “Energy Import” item to assume an important role in the foreign trade deficit. Therefore, it was wanted to emphasize the importance of renewable energy production, energy efficiency and other macroeconomic variables in Turkey's energy imports.
Method: With this study, the VAR model was first applied to the series using the alik data for the years 2017 – 2023, then the Johansen cointegration test was performed, and then the Granger causality analysis was performed to determine the Deciency relationship and direction between the variables.
Findings: While there is a single causal relationship between Turkey's energy imports and Renewable energy production, Dec-DEM, Energy Exports and Electricity Exports, it has been determined that the direction of causality is from independent variables to dependent variable. In addition, a 1% increase in renewable energy production will provide a 0.34% decrease in Turkey's energy imports, while a 1% increase in support under the YEK-DEM will provide a 0.38% decrease in Turkey's energy imports.
Originality: It would be beneficial for Turkey to increase renewable energy production in order to reduce its dependence on energy imports in the coming years, and to increase the power and expand the scope of important support mechanisms such as YEK-DEM developed in this area.

Anahtar Kelimeler

International Trade, Competition, Foreign Dependence, Energy Import, Renewable Energy, YEK-DEM

Kaynakça

• Akbulut, G. (2008), Küresel değişimler bağlamında Dünya enerji kaynakları, sorunlar ve Türkiye, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 117‐137.
• Arslan, E. ve Solak, A. (2019). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketiminin ithalat üzerindeki etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 10(17), 1380-1407.
• Aslan, N. ve Terzi, N. (2006). Heckscher-Ohlin-Samuelson (HOS) teorisi ve teorinin değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 1-14.
• Aslani, A., Heloa P. ve Naaranojaa M. (2014). Role of renewable energy policies in energy dependency in Finland: System dynamics approach. Applied Energy,113(c), 758-765.
• Atik, H. ve Türker, O. (2011). Modern dış ticaret kuramları. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Bayrak, M. ve Esen, Ö. (2014). Türkiye’nin enerji açığı sorunu ve çözümüne yönelik arayışlar. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(3), 139-158.
• Bayrak, Y. (2020). Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimini destekleme mekanizması (Yek-Dem). Türkiye Enerji Görünümü 2020 içinde (1-18). Ankara: TMMOB Makine Mühendisleri Odası.
• Bertelemy, J. C. (1984). La division international des processus productif: Une note ricardienne. Revue d'Economie politique, 3(94), 347-357.
• Blaszke, M., Nowak, M., Śleszyński, P. ve Mickiewicz, B. (2021). Investments in renewable energy sources in the concepts of local spatial policy: The case of Poland. Energies, 14(23), 7902.
• Bozkurt, N. (2002). Ticaretin felsefesi, tarihçesi ve etikle olan sıkı bağına ilişkin bazı saptamalar. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, 1(2), 153-179.
• Büyükdere K. (2005). Türkiye’nin dış ticaretinin gelişimi. Gümrük Dünyası Dergisi, 47(1), 1‐9.
• Çivi, E., Erol, İ., İnanlı, T., ve Erol, E. D. (2008). Uluslararası rekabet gücüne farklı bakışlar. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Dinçer, H., Yüksel, S. ve Canbolat, Z. N. (2021). A strategic approach to reduce energy imports of e7 countries: use of renewable energy. research anthology on clean energy management and solutions (1796-1816). IGI Global.
• Dolado, J. J. ve Lütkepohl, H. (1996). Making wald tests work for cointegrated VAR systems. Econometric Reviews, 15(4), 369-386.
• Dornbusch, R. (1986). Special exchange rates for capital account transactions. The World Bank Economic Review, 1(1), 3-33.
• Ertürk, E. (2001). Uluslararası iktisat, teori-politika, iktisadi birleşmeler parasal ilişkiler. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gökmenoğlu, S. M., Akal, M. ve Altunışık, R. (2012). Ulusal rekabet gücünü belirleyen faktörler üzerine değerlendirmeler. Rekabet Dergisi, 13(4), 3-43.
• Güler, N. Ü. ve Yumurtacı, Z. (2021). Yekdem politikası ve yenilenebilir enerji gelişimi. 6.İzmir Rüzgâr Sempozyumu, İzmir.
• Hansen, J. (2011), The competitive advantage of nations, book review, Journal of internationalbBusiness, 3(1), 107-133.
• Hanson, G. (2010). Export Dependence in Developing Countries. UC San Diego and NBER.
• Hosseinabad, E.R. ve Moraga, R. J. (2020). The evaluation of renewable energy predictive modelling in energy dependency reduction:a system dynamics approach. International Journal of Applied Management Science, 12(1).
• Karluk, R. (1998). Uluslararası Ekonomi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Kavak, B., Başoğlu, B., Tunçel, N. ve Çolak, E. (2019). Uluslararası ürün yaşam eğrisi teorisinin geçerliliği üzerine bir inceleme. Pazarlama Ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 12(24), 435-452.
• Konak, A. (2012). Ticarette dışa bağımlılık ve Türkiye'nin dış ticareti üzerine etkileri: 1980-2010 ekonomik analizi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Önal, E. ve Yarbay, R. Z. (2010). Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynakları ve potansiyeli, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(18), 77-96.
• Palacıoğlu, T. (2018). Mutlak üstünlük ve bazı dış ticaret teorileri. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası/ İstanbul Düşünce Akademisi.
• Porter, E. M. (1998). The competitive advantages of nations, New Edition. Palgrave.
• Selei, A., Tóth, B., Resch G., Szabó, L., Liebmann, L. ve Kaderják, P. (2017). How far is mitigation of Russian gas dependency possible through energy efficiency and renewable policies assuming different gas market structures, energy&environment, 28(1-2), 54-69.
• Seyidoğlu, H. (2007). Uluslararası iktisat. İstanbul: Gizem Yayınları.
• Smith, A. (2002). Ulusların zenginliği. (Çev. T. Akad). İstanbul: Alan Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1876)
• Taylor, T. (2002). The truth about globalization. The Public Interest, 147(Spring), 24-44.
• TEİAŞ, (2022). Türkiye elektrik üretim istatistikleri Erişim adresi: https://www.teias.gov.tr/turkiye-elektrik-uretim-iletim-istatistikleri
• Uçak, S. (2010). Sürdürülebilir kalkınma bağlamında alternatif enerji ve enerji üretimi büyüme ilişkisi: Panel veri analizi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Utkulu, U. (2005). Türkiye'nin dış ticareti ve değişen mukayeseli üstünlükler. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Ürkmez, İ. (2021). Türkiye'nin enerji ithalat bağımlılığında yenilenebilir enerjinin rolü: ARDL sınır testi yaklaşımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Şırnak Üniversitesi.
• Vaona, A. (2016). The effect of renewable energy generation on import demand. Renewable Energy, 86(C), 354-359.
• Yalçın, H. E. ve Yalçın, C. (2021). Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve cari işlemler dengesi: ekonometrik bulgular ve Türkiye için senaryo analizleri. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Working Paper 21/29. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik. (2013). T.C. Resmi Gazete (28782, 1 Ekim 2013).
• Yüksel, E. ve Sarıdoğan, E. (2011). Uluslararası ticaret teorileri ve Paul R. Krugman’ın katkıları. Öneri Dergisi, 9(35), 199-206.