The Concept of Ta’wil in the Quran in the Context of Wujûh and Nadhâir Books

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 4, 922 - 945, 26.12.2015

Süleyman Kaya

https://doi.org/10.15869/itobiad.78635

Cited By: 1

Öz

In this article, from viewpoint of the wujûh and nadhâir works,  the concept of ta’wil how to be used in the Qur’an has been tried to be put forward. The wujûh and nadhâir books are the first compiled works which have lived up to today in the exegesis field. Identifying the concept of ta’wil from viewpoint of this contributes to understand the Qur’an correctly. After emphasizing importance of the subject in the intruduction, the concept of ta’wil has been dealt with  literal and terminological meanings loaded both in the dictionaries and the exegesis books.  Then, comparision opportunity has been presented based on the oldest and most important wujuh and nadhâir works which have lived up to nowadays because the ta’wil, terminological sense, has an attribute as an instrument to understand and interpret which will affect the entire Qur’an.

Anahtar Kelimeler

-

Vücûh ve Nezâir Kitapları Bağlamında Kur’anda Te’vîl Kavramı

Öz

Öz

Bu makalede, vücûh ve nezâir türü eserlerden hareketle te’vîl kavramının Kur’an’da hangi anlamlarda kullanıldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Vücûh ve nezâir kitapları, tefsir alanında bize ulaşan ilk müdevven eserlerdir. Bu eserler, ele aldıkları çokanlamlı bazı kelime ve kavramların kullanıldıkları yerlere göre Kur’an’daki anlamlarına odaklanırlar. Te’vîl kavramının anlamını bu eserlerden hareketle tespit etmek Kur’an’ı doğru anlamamıza katkı sağlar. Çünkü te’vîl, ıstılâhî anlamıyla, anlama ve yorumlama aracı olarak Kur’an’ın tümünü etkileyecek bir özellik arz etmektedir. Dolayısıyla, kavramın ıstılâhî anlamının Kur’an’daki kullanımıyla örtüşüp örtüşmediğini ortaya koymak, Kur’an’ı doğru anlamak için önemlidir. Makalede, kavrama verilen anlamlar (vücûh), eserlerin kronolojik sıralaması gözetilerek örnek gösterilen ayetlerle birlikte verilmiştir.

Konu, bir giriş ve iki ana başlık halinde ele alınmıştır. Girişte konunun önemine vurgu yapıldıktan sonra, te’vîl kavramına lügatlerde verilen anlam ile tefsir usûlü kaynaklarında verilen lüğavî ve ıstılâhî anlamlara temas edilmiştir. Ardından da günümüze ulaşan en eski ve önemli vücûh ve nezâir eserleri temel alınarak kavramın anlamı tespit edilmeye çalışılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Kur’an, te’vîl, vücûh, nezâir, yorum.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed; Tefsîru’l-Kur’ani’l-Hakîm,(Tefsîru’l-Menâr), Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Ahmet Emîn, Zuhru’l-İslam, Hindâvî, 2013.
• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Aydın, İsmail, Kur’an’la İlgili İlk Filolojik Çalışmaların Tefsir İlmi Açısından Değerlendirilmesi, Dilbilimleri Akademik Araştırma Dergisi c. 11, Sayı 1, (2011), ss. 37-63.
• Avvel, Selvâ Muhammed, el-vücûh ve’n-Nezâir, fi’l-Kur’ani’l-Kerîm, Kahire: Dâru’ş-Şuruk, 1998.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Vücûhu’l-Kur’an’a Dair Bilinmeyen Yeni Bir Eser”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV, (1967), ss. 113-120.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, Sıhâh (Tâcü’l-luġa), Tahkîk, Ahmed Abdü’l-Ğafûr Attâr, Lübnan: Dâru’l-İlm, 1984.
• Dâmeğânî, Hüseyin b. Muhammed, Islâhu’l-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ani’l-Kerim, Tahkîk, Abdü’l-Aziz Seyyid Liehl, Beyrut: Dâru’l-İlm, 1980.
• Dehlevî, Dehlevî, Ahmed b. Abdü’r-Rahîm, el-Fevzü’l_Kebîr, Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye, 1987.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Usûlü, İstanbul: İFAV yayınları, 2013.
• Demirci Muhsin, Tefsir Tarihi, İstanbul: İFAV yayınları, 2013.
• Doğan, Hüseyin, “İlk Dönem İslâm Kelâmcılarında Dinsel Metinleri Anlama ve Te’vîl Problemi”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Durmuş, İsmail, “Müşterek” DİA, XXXII, 2006.
• Gemuhluoğlu, Zeynep, “İslâm Düşüncesine Özgü Bir Poetikadan Söz Edilebilir mİ?: İlk Dönem Kelâm ve Din Âlimlerinde Din Dili-Mecâz/Şiir-Mecâz İlişkisi Üzerine Bir İnceleme”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, (2009), ss. 109-134.
• Güler, İlhami, “Kur’an Metnini Yormadan (Tefsir) Olayların Yorumuna (Te’vîl)”, Kelam Araştırmaları Dergisi, (2009), ss. 11-18.
• Kelam Araştırmaları, VII/2, 2009.
• Güven, Şahin, Kur’an’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasında Çokanlamlılık Sorunu, İstanbul: Denge Yayınları, 2005.
• Hakîm et-Tirmîzî, Tahsîlü Nezâiru’l-Kur’an, Tahkîk, Hüsnî Nasr Zeydân, Matbaatü’s-Sade, 1969.
• Hilâl Askerî, el-Vücûh ve’n-Nezâir, Tahkîk, Muhammed Osmaân, Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’t-Dîniyye, 2007.
• Halil b. Ahmet el-Ferâhîdî, Kitâbu’l-Ayn, Tahkîk, Abdü’l-Hamîd Hendâvî, Beyrut: Dâaru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2002.
• Hârûn b. Mûsâ, el-Vücûh ve’n-Nezâir Fi’l-Kur’ân’il-Kerîm, Tahkik, Hâtim Sâlih Dâmin, Bağdat: Vezâretü’s-Sekâfeti ve’l-E’lâm, 1988.
• İbnu’l- Cevzî, Abdurrahmân b., Nüzhetü’l-E’yuni’l-Uyûnfî İlmi’nucûh ve’n-Nezâir, Abdü’l-Kerîm Kâzım Râzî, Bağdat: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• İbnu’l- Cevzî, Abdurrahmân b., Funûnu’l-Efnân fî Uyûni Ulûmi’l-Kur’an, Tah. Hasan Ziyaûddîn ‘Itr, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1987.
• İbnu’l- Cevzî, Abdurrahmân b., Zâdü’l-Mesîr fî ‘imi’t-Tefsîr, Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• İbn Fâris, Ahmet b. Fâris b. Zekeriyyâ, Megâyîsi’l-luğa, Tahkîk, Abdü’s-Selâm Muhammed Hârun, Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Tahkîk, Komisyon, Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbn Teymiyye el-Harrânî, Takıyyüddîn Ahmet b. , Mecmûatü’l-Fetâvâ, Dâru’l-Vefâ, 2005.
• İsfehânî, Râğıb, Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân, Tahkik, Safvân Adnân Dâvûdî, Şam: Dâru’l-Felah, 1997.
• Işıcık, Yusuf, Kur’an’ı Anlamada Temel Bir Problem (Te’vîl), İstanbul: Esra Yayınları, 1997.
• Işıcık, Yusuf, “Kur’an’da Temel İki Kavram: Te’vîl ve Müteşâbih”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2002), ss. 15-34.
• Kâtip Çelebi, Keşf- el-Zunun, İstanbul: MEB, 1972.
• Kara, Ömer, “İdeal Tefsir Tarihi Yazımı” Tefsir Tarihi Yazımı Sempozyumu, Editör: Mustafa Karagöz, Ankara: Araştırma Yayınları, 2015.
• Kara, Ömer, “el-Furûku’l-Luğaviyye’nin Bir Kur’an İlmi Olma İmkanı Üzerine”, Tarihten Günümüze Kur’an İlimleri ve Tefsir Usûlü, İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2009.
• Kara, Ömer, “Râğıb’ın Müfredât’ında ‘Furuk’ Malzemeleri: Sunuş Şekilleri ve Tespit Metotları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2012), ss. 317-340.
• Karagöz, Mustafa, “Vücûh ve Nezâirin Terimleşme Süreci, ‘Nezâir’in Eşanlamlılık’ Olarak Tanımlanması Sorunu-“, Bilimnâme, XIV, (2008), ss. 441-476,
• Karagöz, Mustafa, “Tefsirde Rivayet-Dirayet Ayırımının Ortaya Çıkışı Ve Mahiyeti” bilimname V, (2004), ss. 45-60.
• Karmış, Orhan, Tefsir ilminde te’vilin yeri ve önemi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir Kürsüsü, 1975.
• Makram, Abdu’l-Âl Sâlim, El-Müşterekü’l-Lafzî Fî’l-Hakli’l-Kur’anî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü’l-Kur’an, Tahkik, Ahmet Vanlıoğlu-Bekir Topaloğlu, İstanbul: Mizan, 2005.
• Mavil, Kılıç Aslan, “Te’vîl Meselesine Dâir Metodik ve Bütüncül Bir Tahlil Denemesi”, Kelâm Araştırmaları, (2012), ss. 41-56.
• Mennû’l-Kettân, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’an, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1993.
• Mukâtil b. Süleymân, Kitâbu’l-Vücûh ve’n-Nezâir, Tahkîk, Ali Özek, İstanbul: İlmi Neşriyat, 1993.
• Mukâtil b. Süleymân, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Tahkîk, Abdullah Muhammed Şehhâte, Kahire: Merkezü Tahkîku’t-Türâs, 1994.
• Mukâtil b. Süleymân, el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ani’l-Kerîm, Tahkîk, Hâtim Sâlih Dâmin, Bağdat: Merkezu Cum’ati’l-Mâcid, 2006.
• Müberred, Muhammed b. Yezid, Me’ttefeka Lafzuhû ve’htelefe Ma’nâhu mine’l-Kur’âni’l-Mecîd, Tahkîk, Abdülazîz el-Meymenî, Kahire: Matbaatü’s-Selefiyye, 1350/1931.
• Müneccid, Muhammed Nureddin el-İştirâkü’l-Lafzî Fi’l-Kur’ani’l-Kerîm, Beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, Şam: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Nasr Hamid Ebû Zeyd, “İşkâliyyetü Te’vîli’l-Kur’an Kadîmen ve Hadîsen”, çev. Ömer Özsoy, İslâmî Araştırmalar, C. 9, sayı, 1, (1996), ss. 24-44.
• Özek Ali, Kitâbu’l-Vücûh ve’n-Nezâir li Mukâtil b. Süleyman İstanbul: İlmi Neşriyat, 1993.
• Öztürk, Mustafa, Kur’an ve Aşırı Yorum, Ankara: Ankara Okulu, 2014.
• Paçacı, Mehmet, Kur’an’a Giriş, İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Seâlibî, Ebû Mansûr, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, nşr. Muhammed el-Mısrî, Beyrut-Kahire: 1404/1984.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdirrahmân, el-Itkân fî Ulûmi’l-Kur’an, Tahkîk, Mustafa Reyb el Buğa, Beyrut: Dârubnü Kesîr, 1996.
• Şirbecî, Muhammed Yûsuf, “İmü’l-Vücûh ve’n-Nezâir Fi’l-Kur’ani’l-Kerîm ve Eseruhû Fi’t-Tefsîr ve’l-Keşf An İ’câzi’l-Kur’an, Dımeşk: Mecelletü Câmiati (2003), ss. 455-491.
• Tatar, Burhanettin, “Din Dillinin Ontolojik-Tarihsel Karakteri Üzerine Notlar”, Din Dili, İstanbul: KURAMER Yayınları, 2015.
• Taşköprülüzâde Ahmet Efendi, Mevzuâtu’l-Ulûm, Saedeleştiren, Mümin Çevik, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1966.
• Turgut, Ali, Tefsir Usûlü ve Kaynakları, İstanbul: İFAV Yayınları, 1991.
• Türkmen, Sabri, “Arapça’da Çokanlamlılık ve Kur’an’ı Kerim, Diyanet İlmî Dergi”, Kur’an Özel sayısı, Ankara: DİB Yayınları, 2012.
• Yahyâ b. Sellâm, et-Tesârîf: Tefsîru’l-Kur’ân mim-Me’ştebehet Esmâ’ühû ve Tasarrafet Me’ânîhi, Tahkîk, Hind Şelebî, Tunus: Fikri’l-İslâmî, 1400/1980.
• Yazır, Elmalı’lı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul: Eser Neşriyat, ts.
• Zerkeşî, Muhammed Abdullah, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’an, Tahkîk, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdü’l-Azîm, Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’an, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî