XIX. Yüzyılda Amik Gölü ve Dalyanları

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 933 - 954, 12.04.2016

Aydın Efe

https://doi.org/10.15869/itobiad.89933

Cited By: 4

Öz

Hatay’da aynı adı taşıdığı ovanın bir kısmını kaplayan bir gölün varlığı, ilkçağlardan kurutulduğu 1975 yılına kadar bilinmekteydi. Yine Amik Gölü’nün anılan tarihe kadar önemli bir balıkçılık merkezi olarak dikkat çektiği görülmektedir. Osmanlı Devleti’nin hem klasik, hem de modern dönemlerinde gölde balıkçılık yapıldığı tahrir defterlerinde ve belgelerde karşımıza çıkmaktadır.

Bu çalışmada, Amik Gölü üzerinde bulunan dalyanlar ve dalyan sahipleri konusunda XIX. yüzyıl belgelerine yansıyan gelişmeler ele alınmıştır. Ayrıca bu dalyanlardan dolayı; kışın bol yağan yağmurlarda ve Asi Nehri’nin taştığı vakitlerde, gölün taşarak ovaya yayıldığı ve çevrede bir takım hastalıklara yol açtığı da görülmektedir. Göl üzerinde Halep vilayeti dâhilinde bulunan yerleşmelerin ileri gelenleri ile bölgede yöneticilik yapanların dalyanları bulunmakta olup, on beş kadar dalyanın varlığı bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Amik Gölü, Dalyanlar, Dalyan sahipleri, Halep, Antakya.

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları
• BOA, A. MKT. MHM (Sadaret Mektûbi Mühimme Kalemi), 261/31; 424/87.
• BOA, BEO (Bâb-ı Âlî Evrak Odası), 187/13960; 198/14798; 200/14995; 222-16650; 526/39441; 540/40462; 4264/319781; 3068/230074.
• BOA, C. ML (Cevdet Maliye), 109/4845.
• BOA, DH. İD (Dâhiliye İdare Evrakı), 44-1/17; 177/5.
• BOA, DH. MKT (Dâhiliye Mektûbi), 1901/11; 1911/19; 312/29; 402/65; 20/13.
• BOA, İ. ML (İrade Maliye), 76/ 1325 R-24.
• BOA, İ. MVL (İrade Meclis-i Vâlâ), 538/24169.
• BOA, MVL (Meclis-i Vâlâ), 502/20; 712/68; 1059/56; 1032/117; 1036/75.
• BOA, ŞD (Şûrâ-yı Devlet), 473/37; 510/6.
• Defterler
• TD. 280; TD. 493; TD. 610.
• BOA, BEO. AYN. d., (Halep Ayniyat Defterleri), 867; 868.
• Eserler
• Ağca, Necat, “Amik Gölünün Kurutulmasının Çevresel Etkileri”, Prof. Dr. Nuri Munsuz Ulusal Toprak ve Su Sempozyumu 25-27 Mayıs 2011, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2011, s. 147-152.
• Beşirli, Mehmet, “Bağdat Demiryolu’nun Akdeniz Uzantısı: Toprakkale-İskenderun Demiryolu”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 23, (2004): s. 215-236.
• Beşirli, Mehmet, “Haydarpaşa Liman Şirketi’ne Verilen İskenderun Limanı İnşa Ve İşletme İmtiyazı Ve Liman Tarifesi (1911)”, S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11, (2004): s. 179-203.
• Beşirli, Mehmet, “20. Yüzyılın Başlarında Akdeniz’de Ticareti Geliştirme Teşebbüslerine Bir Örnek: İskenderun Limanı İnşa Ve İşletme İmtiyazı Ve Liman Tarifesi”, 1. Uluslararası Akdeniz Ticareti ve Liman Kentleri: Geçmiş ve Gelecek, 25-27 Ekim 2008, İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayınları, 2009, s. 204-224.
• Efe, Aydın, “Antakya ve Çevresi Türkmenleri: Küçük Alioğulları ve Reyhanlı Aşireti (XIX. Yüzyıl)”, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Efe, Aydın “Mursaloğlu Mustafa Şevki Paşa (1840-1914)”, History Studies 5/2, (2013): 155-169.
• Gündüz, Ahmet, “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Amik Nahiyesi (1550-1584)”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/10, (2008): 233-256.
• HS (Salname-i Vilayet-i Halep)/1300, HS/1302, HS/1308, HS/1316, HS/1321 HS/1326.
• Korkmaz, Hüseyin, Amik Gölü’nün Kurutulmasının Yöre İklimine Etkileri, Antakya: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Korkmaz, Hüseyin - Gürbüz, Mehmet “Amik Gölü’nün Kültürel Ekolojisi”, Marmara Coğrafya Dergisi 17, (2008): 1-26.
• el-Müncid, Beyrut: el-Eşrefiyye, 2007.
• Streck, M., “Amik”, İslâm Ansiklopedisi (İA), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, 1997, c. 1, s. 398.
• Şemsettin Sami, Kamus-i Türkî, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
• Tozlu, Selahattin, Antakya (Hatay) Tarihi Bibliografyası, Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2009.
• Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1993.
• Ürkmez, Naim, “Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na İskenderun”, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Ürkmez, Naim, “Ermenilerin Kontrol Noktası: İskenderun Limanı”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/5, (2013): 901-917.
• Ürkmez, Naim, “1. Dünya Savaşı’nda İskenderun’un Stratejik Konumu ve İşgali”, Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi 100. Yılında 1.
• Dünya Savaşı ve Mirası 6-8 Kasım 2014 Bildiriler, Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yayınları, 2015, s. 331-346.
• Ürkmez, Naim, “İskenderun’da Bulunan ve Ele Geçirilen Eski Eserler”, History Studies 6/3, (2014): 349-367.
• T.J. Wilkinson, “The History of the Lake of Antioch: A Preliminary Note,” in Crossing Boundaries and Linking Horizons: Studies in Honor of Michael C. Astour on His 80th Birthday. G.D. Young, M.W. Chavalas, and R.E. Averbeck, eds. CDL Press: Betheseda, Md. (1997): 557-576.