Sürdürülebilir Turizmin Çevre İkilemi: Toplum ve Tüketim

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 1123 - 1136, 25.04.2017

Caner Çalışkan

Öz

Sanayileşmeyle başlayan
yenidünya düzeni, düşünsel ve edimsel açıdan derin bir toplumsal dönüşüme sahne
olmuştur. Özellikle çevresel alanda etkisini gösteren bu dönüşüm, doğal kaynak
tüketiminin çarpıcı boyutlara ulaşmasıyla çevreci bir imaja bürünmüştür.
Sürdürülebilir kalkınma anlayışıyla güç kazanan bu imaj çoğu sektörü olduğu
gibi turizmi de etkilemiş ve günümüzde çokça değinilen sürdürülebilir turizm
kavramına zemin oluşturmuştur. Diğer yandan sürdürülebilirlik ve turizm
olgusunun aynı paydada ele alınması beraberinde farklı söylem ve eleştirilere
neden olmuştur. Özellikle çevresel koruma açısından, kavramın günümüzde ne
nedenli uygulanabilir olduğu tartışma konusudur. Alanyazında farklı görüşler
olmakla birlikte, konunun öncelikle toplumsal uçlarıyla ilişkilendirilmesi
önemli görülmektedir. Nitekim sanayi devriminin ideal toplum hayalinin yine
insan eliyle oluşan ve çevresel bozulmalarla sınırları çizilen karamsar bir gerçekliğe
dönüşmesi dikkat çekicidir. Bu dönüşüm, turizm ve çevre ilişkisinde de kendine
yer bulmaktadır. Buna göre turizmden beklenen ekonomik sonuçların beklenmeyen
çevre sorunlarıyla çatıştığı görülürken, bu durumun turizmin sürdürülebilirliği
konusunda soru işaretleri oluşturduğu düşünülmektedir. Bu nedenle araştırmada
sürdürülebilir turizmin çevresel koruma ekseninde uygulanabilirliği, turizmin
yapısal özellikleri ve toplumsal dönüşüme eşlik eden olaylar dikkate alınarak değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Turizm, Çevre, Toplum, Tüketim

Environmental Dichotomy of Sustainable Tourism: Society And Consumption

Öz

The new world order has witnessed a deep social transformation. This
transformation has gained an environmentalist dimension depending on resource
overconsumption. This has also influenced tourism and formed a basis for a
concept; sustainable tourism. Dealing with sustainability and the tourism on a
common ground has led to criticisms. The practicability of this concept is
contradictive from the aspect of environment.  Concordantly, it is important for the issue to
be addressed based on its social aspects. It is also remarkable that the dream
of industrial revolution as the ideal society has transformed into a bleak
reality characterized by environmental derangement. This manifests itself
within the relationship between tourism and environment. Accordingly, tourism
activities conflict with environmental problems. This situation raises doubts regarding
the sustainability of tourism. This study dwells on the analysis of the
practicability of sustainable tourism within environmental protection taking
into account the phenomena that accompany social transformation.    

Anahtar Kelimeler

Sustainable Tourism, Industrialization, Environment, Society, Consumption

Kaynakça

• Adak, N. (2010). Geçmişten Bugüne Çevreye Sosyolojik Yaklaşım. Ege Akademik Yaklaşım, 10(1), 371-382.
• Akış, S. (1999). Sürdürülebilir Turizm ve Türkiye. Anatolia, Turizm Araştırmaları Dergisi, 10, 36-46.
• Altanlar, A. ve Kesim Güniz, A. (2011). Sürdürülebilir Turizm Planlaması İçin Yöre Halkı ve Yerli Turistlerin Davranış ve Beklentilerini Anlamaya Yönelik Bir Araştırma; Akçakoca Örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 3(2), 1-20.
• Arıbaş, K. ve Yürüdür, E. (2015). Çevre Sorunları ve Tüketim Kültürü. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 30-48.
• Aydoğan, F. (2009). Tüketim Kültürünün Gölgesinde Kentler. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(2), 203-215.
• Aykal, F. D., Gümüş, B. ve Akça, Y. Ö. (2009). Sürdürülebilirlik Kapsamında Yenilenebilir Ve Etkin Enerji Kullanımının Yapılarda Uygulanması. V. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu (YEKSEM) Bildiriler Kitabı, sy: 78-83. Ankara: Elektrik Mühendisleri Odası yayınları.
• Aytaç, Ö. (2004). Kapitalizm ve Hegemonya İlişkileri Bağlamında Boş Zaman. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Aralık, 28(2), 115-138.
• Aytaç, Ö. (2005). Kapitalizm ve Boş Zaman. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1).
• Aytaç, Ö. (2006). Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 27-53.
• Babu, S. (2008). Tourism Development and Its Emerging Paradigms. In Babu, S. S., Mishra, S. & Parida, B.B. (Eds.), Tourism development revisited: concepts, issues and paradigms (pp 177-197). India: SAGE Publications
• Balkaya, F. (2014). Yeni Toplumsal Hareket Çeşidi Olarak Çevreci Hareketler. Global Journal of Economics and Business Studies,3(5), 41-50.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu: “Tüketiyorum Öyleyse Varım”. Sosyoloji Konferansları, 43, 221-248.
• Baykal, H. ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünya’da Çevre Sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
• Berber, Ş. (2003). Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve Etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 205-221.
• Beyhan, Ş.G. ve Ünügür, S.M. (2005). Çağdaş Gereksinmeler Bağlamında Sürdürülebilir Turizm Ve Kimlik Modeli. İTÜ Dergisi, Mimarlık, Planlama, Tasarım, 4(2), 79-87.
• Bramwell, B. ve Sharman, A. (2000) Approaches to Sustainable Tourism Planning and Community Participation. In Richards, G. & Hall, D (Eds.), Tourism and Sustainable Community Development (pp 17-35). UK: Routledge
• Brenner, L., Arnegger, J. ve Job, H. (2008). Management of Nature-Based Tourism in Protected Areas (The Case of the Sian Ka’an Biosphere Reserve, Mexico). In Alejandro D. Ramos and P. S. Jimenez (Eds.), Tourism development: Economics, management and strategy (pp. 47-69). Nova Science Publishers
• Briassoulis, H. (2002). Sustainable tourism and the question of the commons.Annals of tourism research, 29(4), 1065-1085.
• Butler, R. W. (1993). Tourism-An evolutionary perspective. In J. G. Nelson, R. Butler, & G. Wall (Eds.), Tourism and sustainable development: monitoring, planning, managing (pp. 26-43). Waterloo: Heritage Resources Centre, University of Waterloo.
• Butler, R. W. (1999). Sustainable tourism: a state of the art review. Tourism Geographies, 1(1), 7-25.
• Buttel, F.H., Dickens, P., Dunlop, RE. ve Gijswijt, A. (2002). Sociological theory and the environment: an overview and introduction. In R. E. Dunlap, F. H. Buttel, P. Dickens & A. Gijswijt (Eds.), Sociological theory and the environment: classical foundations, contemporary insights. (pp.3-32). Rowman & Littlefield Publishers,
• Calder, W. ve Clugston, R. (2005). Editorial: education for a sustainable future. Journal of Geography in Higher Education, 29(1), 7-12.
• Cater, E. (1991). Sustainable tourism in the Third World: Problems and prospects. London: University of Reading.
• Catton Jr, W. R. ve Dunlap, R. E. (1978). Environmental sociology: a new paradigm. The American Sociologist, 13, 41-49.
• Ceritli, İ. (2001). Çevreci Hareketin Siyasallaşma Süreci. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 213-226.
• Choi, H.C. ve Sirakaya, E. (2005). Measuring residents’ attitude toward sustainable tourism: Development of sustainable tourism attitude scale. Journal of Travel Research, 43(4), 380-394.
• Cole, S. (2006). Information and empowerment: The keys to achieving sustainable tourism. Journal of Sustainable Tourism, 14(6), 1-16
• Çuhacı, A. (2012). Ulrich Beck’in Risk Toplumu Kuramı. Sosyoloji Dergisi, 3(14), 129-157.
• Dağtaş, E. (2006). Tüketim Kültürü, Yaşam Tarzları, Boş Zamanlar ve Medya Üzerine Bir Literatür Taraması. Eğitim Bilim Toplum, 4(14), 4-34. Dolmacı, N. ve Bulgan, G. (2013). Turizm Etiği Kapsamında Çevresel Duyarlılık. Journal of Yaşar University, 8(29), 4853-4871.
• Duran, E. (2011). Turizm, Kültür ve Kimlik İlişkisi; Turizmde Toplumsal ve Kültürel Kimliğin Sürdürülebilirliği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 291-313.
• Durning, A. (1998). Ne Kadarı Yeterli? Tüketim Toplumu ve Dünyanın Geleceği. (S. Çağlayan, Çev.). Ankara: Tema Vakfı Yayınları.
• Faber, N., Jorna, R. ve Van Engelen, J. O. (2005). The Sustainability Of " Sustainability"-A Study Into The Conceptual Foundations Of The Notion Of "Sustainability". Journal of Environmental Assessment Policy and Management, 7(1), 1-33.
• Garrod, B. ve Fyall, A. (1998). Beyond the Rhetoric of Sustainable Tourism? Tourism Management, 19(3), 199-212.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji. (Haz. C. Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gottlieb, R. (1993) Forcing the Spring: The Transformation of the AmericanEnvironmental Movement, Washington, DC: Island Press
• Gossling, S., Hall, C. M. ve Weaver, D. B. (2008). Synthesis and Conclusions. In S. Gossling, C.M. Hall, & D.B. Weaver (Eds.), Sustainable Tourism Futures Perspectives on Systems, Restructuring and Innovations (pp 300-306). UK: Routledge.
• Gürpınar, E. (1990). Çevre sorunları. İstanbul: Der Yayınları
• Gray, P.E. (1989). The paradox of technological development. In Technology and Environment. (J.H. Ausubel et al., eds.), National Academy Press, Washington, DC, pp 192-204.
• Grubler, A. (1995). Industrialization as a Historical Phenomenon. International Institute for Applied Systems Analysis.
• Ham, S. H. ve Weiler, B. (2012). Interpretation as the centerpiece of sustainable wildlife tourism. In R. Harris, T. Griffin & P. Williams (Eds.), Sustainable Tourism. Butterworth-Heinemann (pp 35-44). Oxford,
• Hayta, A.B. (2009). Sürdürülebilir Tüketim Davranışının Kazanılmasında Tüketici Eğitiminin Rolü. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 143-151.
• Hayta, A.B. (2014). Postmodern Dönemin Tüketim İmajları: Postmodern Tüketim Kültürü, Tüketim Kalıpları ve Postmodern Tüketici. M. Babaoğul, A. Şener ve B. Buğday (Eds.), Tüketci yazıları (IV). Ankara: TÜPADEM.
• Hunter, C. (1997). Sustainable tourism as an adaptive paradigm. Annals of tourism research, 24(4), 850-867.
• Johnston, R. J. ve Tyrrell, T. J. (2005). A Dynamic Model of Sustainable Tourism. Journal of Travel Research, 44(2), 124-134.
• Kahraman, N. ve Türkay, O. (2006). Turizm ve çevre. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kozak, M. A. ve Bahçe, A. S. (2009). Özel İlgi Turizmi. Ankara: Detay Yayıncılık
• Küçükkalay, M. (1997). Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 51-68.
• Künü, S ve Hopoğlu, S. (2015). Turizm ve Sürdürülebilir Büyüme: Eleştirel Bir Yaklaşım. Doğu Karadeniz Bölgesi Sürdürülebilir Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı (sy.103-111). Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Lane, B. (2009). Thirty years of sustainable tourism. In S. Gossling, C.M. Hall & D.B. Weaver (Eds). Sustainable Tourism Futures Perspectives on Systems, Restructuring and Innovations (pp 19-32). UK: Routledge.
• Levi-Strauss, C. (2014). Modern Dünyanın Sorunları Karşısında Antropoloji (A. Terzi, Çev.). İstanbul: Metis.
• Liu, Z. (2003). Sustainable tourism development: A critique. Journal of sustainable tourism, 11(6), 459-475.
• Lozano-Oyola, M., Blancas, F. J., González, M. ve Caballero, R. (2012). Sustainable Tourism Indicators As Planning Tools in Cultural Destinations. Ecological Indicators, 18, 659-675.
• Mahiroğulları, A. (2005). Küreselleşmenin Kültürel Değerler Üzerine Etkisi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 1276-1288.
• Mathieson, A ve Wall G. (1988). Tourism: Economic, Physical and Social Impacts. England: Longman.
• Middleton, W.T.C. ve Hawkins, R. (1998). Sustainable Tourism: A Marketing Perspective. Butterworth-Heinemann, Oxford.
• Mol, A.J.P. ve Spaargaren, G. (2006). Towards a sociology of environmental flows: a new agenda for twenty-first century environmental sociology. In: Spaargaren, G., Mol, A.J.P., Buttel, F.H. (Eds.), Governing Environmental Flows: Global Challenges to Social Theory (pp. 39–82). Cambridge Massachusetts: MIT Press.
• Montagna, J. A. (1981). The industrial revolution. Yale-New Haven Teachers Institute, www.yale.edu/ynhti/curriculum/units/1981/2/81.02.06.x.html Erişim: 8 Mart 2016.
• Mutlu, A. (2009). Türkiye’de Çevre Sorunları Literatürünün Baskın Niteliği ve Sosyal Bilimler Yaklaşımının Gerekliliği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(1), 71-82.
• Ovalı, P. K. (2007). Kitle Turizmi ve Ekolojik Turizmin Kavram, Mimari ve Çevresel Etkiler Bakımından Karşılaştırılması. YTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2), 64-79.
• Ökmen, M. (1996). Teknoloji, Tüketim ve Çevre Sorunları. Ekoloji Dergisi, 19, 4-7
• Roney, S.A. (2011). Turizm, Bir Sistemin Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sarkım, M. (2008). Değişen Seyahat Eğilimleri Kapsamında Sürdürülebilir Turizm Anlayışının Turizm Politikaları Üzerine Etkileri. 2.Ulusal iktisat Kongresi, 20–22 Şubat 2008, DEÜ İBF iktisat Bölümü, İzmir.
• Scaglione, M., Marx, S. ve Johnson, C. (2011). Tourism and Poverty Alleviation Approaches: A Case Study Comparison. In P Keller & T. Bieger (Eds.), Tourism Development After the Crises: Global Imbalances-Poverty Alleviation (pp 207-226). Berlin: Erich Schmidt Verlag.
• Sharpley, M. (2002). Sustainability: A Barrier to Tourism Development? In R. Sharpley & D.J. Telfer (Eds.), Tourism and Development: Concepts and Issues, Aspects of Tourism Series 5, (pp. 319-337). Cleavedon: Channel View Publication.
• Sharpley, R. ve J. Sharpley (1997). Sustainability and the Consumption of Tourism. In M. J. Stabler (Ed.), Tourism and Sustainability: Principles to Practices, (pp. 231-243). USA: Cab International.
• Shaw, G. ve Williams, A. M. (2002). Critical issues in tourism: a geographical perspective (Second Edition). UK: Blackwell Publishers.
• Şentürk, Ü. (2008). Modern Kontrol: Tüketim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 221-239.
• Tarlow, P. (2016). Tourism, Terrorism, Morality, and Marketing: A Study of the Role of Reciprocity. In A. Nedelea, M. Korstanje and B. Geaorge (Eds.) Strategic Tools and Methods for Promoting Hospitality and Tourism Services, (pp. 233-246). USA: IGI Global.
• Urry, J. (2015). Turist Bakışı. (E. Tataroğlu, İ. Yıldız, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Weinstein, N. D. (1980). Unrealistic optimism about future life events. Journal of personality and social psychology, 39(5), 806-820.
• WCED (1987). Our Common Future (Chapter 2: Towards Sustainable Development). www.un-documents.net/ocf-02.htm Erişim: 21 Mart 2016.
• Wheeller, B. (1993). Sustaining the ego. Journal of sustainable tourism, 1(2), 121-129.
• Yeoman, I. ve Postma, A. (2014). Developing an Ontological Framework for Tourism Futures. Tourism Recreation Research, 39(3), 299-304.
• Yücel, F. (2003). Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında çevre korumanın ve ekonomik kalkınmanın karşıtlığı ve birlikteliği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 100-120.
• Yücel, M., Altunkasa, F., Güçray, S., Uslu, C. ve Say, N. P. (2006). Adana’da Çevre Duyarlılığı Düzeyinin ve Geliştirme Olanaklarının Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-228.