Türk Basını’nın 1964 Kıbrıs Olaylarına Bakışı

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1474 - 1494, 18.07.2017

Güneş Şahin

Öz

Ada’da 1963 Kanlı Noel olarak
bilinen kanlı çatışmaların başlaması, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin garantörlerinden
olan Türkiye’nin Garanti Antlaşmasına dayanarak, birkaç defa adaya
müdahale etme teşebbüsünde bulunmasına neden olmuştur. 1964 Müdahale kararından
vazgeçilmesinde, özellikle
5 Haziran 1964’de ABD Başkanı Lyndon B. Johnson tarafından Türk Hükümeti’ne
gönderilen mektup büyük bir öneme sahiptir. 
Zira Johnson mektubuyla Türk kamuoyunun Kıbrıs’a yaklaşımında, ABD’nin
söz sahibi olma eğilimi ortaya çıkmış, ABD ile ilişkilerin sorgulanma süreci
başlamış ve Türk dış politikasının genel seyrinde değişiklikler meydana
gelmiştir. Yaşanan toplumlararası çatışmalar ve ABD ile Türkiye arasındaki
mektup krizi, farklı ideolojik kesimlerde kendi kamuoyunu oluşturmuştur. Bu
kitle de hükümetin karar alma sürecinde rol oynamıştır. Nitekim Türk dış
politikasında ilk defa bu tarihten sonra konuya dair daha eleştirel bir
yaklaşım söz konusu olmuştur. 
Çalışmamızda, Türk basınında yer alan farklı ideolojik perspektifler
çerçevesinde 1964 Kıbrıs olaylarının değerlendirilmesi ve elde edilen
sonuçların tartışılması amaçlanmaktadır. Çalışma esnasında ağırlıklı olarak
süreli yayınlardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, 1964 Kıbrıs’a Müdahale Girişimi, Johnson Mektubu, Türk Basını, Türk Basınında Eksen Tartışmaları

Turkish Press Perspective on 1964 Cyprus Disturbance

Öz

The
conflict in Cyprus, known as 1963 Bloody Christmas, has led Turkey – one of the
guarantors of the Cyprus Republic- to step up a few times to intervene
depending upon the The Treaty of Guarantee. Especially June 5th, 1964 dated
important letter by US President Lyndon B. Johnson to Turkish government caused
Turkey to withdraw from this action. Because with  Johnson’s letter revealed that USA’s
intention to have a say in Turkish public opinion’s approach to Cyprus matter
and signed a change in Turkish foreign policy major line. After this debate
caused diplomatical review between U.S and Turkey Governements. The conflict
between two societies and the Johnson Letter’s crises underlined the formation
of varying common opinions nationwide and also the masses played an essential
role in the decision making process of the government. For the first time
Turkish foreing policy in its history, more critical approach emerged
throughout Turkish public opinion on the matter.

Our
statement aims to present the differing ideological opinions of the Turkish
press on 1964 Cyprus dispute and discuss the findings.  .During the study, in newspapers were
benefited from. 

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Cyprus Intervention Attempt 1964, Johnson Letter, Turkish Press, Political Axis Discussions within Turkish Press

Kaynakça

• RESMİ YAYINLAR Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Dönem I, C. 21, Toplantı 3, Ankara: T.B.M.M Basımevi, 1964.
• SÜRELİ YAYINLAR Cumhuriyet Gazetesi Milliyet Gazetesi Hürriyet Gazetesi Tercüman Gazetesi Yeni İstanbul Gazetesi Akis Dergisi Forum Dergisi Meydan Dergisi Varlık Dergisi Yön Dergisi
• KİTAPLAR Mehmet Gönlübol-Haluk Ülman-Suat Bilge-Duygu Sezer, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), Ankara: S.B.F Yayınları, 1974. Nihat Erim, Bildiğim Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara 1975. Rauf Denktaş, Hatıralar (1964- 1974), Cilt I., İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1996. Melek M. Fırat, 1960- 1971 Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu, İstanbul 1997. Fatmagül Kesiktaş, “Kıbrıs Sorununun Türk- Amerikan İlişkilerine Yansıması: Johnson Mektubu (1960- 1965)”, SDÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2005. Baskın Oran, Türk Dış Politikası, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003. Oral Sander, Türk-Amerikan İlişkileri (1947-1964), Ankara: Sevinç Matbaası, 1979. Duygu Sezer, Kamuoyu ve Dış Politika, Ankara: Sevinç Matbaası, 1972. Faruk Sönmezğlu, ABD’nin Türkiye Politikası (1964-1980), İstanbul: Der Yayınları, 1995. Haluk Şahin, Johnson Mektubu, İstanbul: Kaya Matbaacılık, 2002. Nasuh Uslu, Türk Amerikan İlişkilerinde Kıbrıs, Ankara 2000.
• MAKALELER Cüneyt Arcayürek, “İnönü, Tek Başına Evde Bir İpek Böceği Gibi Koza Örüyor”, Hürriyet, 29.08.1964. ______________, “Tıpkı Mehter Yürüyüşü Misali”, Hürriyet, 26.08.1964. Falih Rıfkı Atay, “Go Home!”, Meydan, Sayı: 31, 17.08.1965. Doğan Avcıoğlu, “Milliyetçiliğin Yeniden Uyanışı”, Yön, Sayı: 84, 06.11.1964. _____________, “Kıbrıs ve Ötesi”, Yön, Sayı: 144, 31.12.1965 Cemal Aygen, “Kıbrıs Meselesinde Hükümet ve Partilerin Görüşü”, Forum, Sayı 251, 15.09.1964. Tarık Buğra, “Bir Küçücük Mesele Gösterdi ki”, Yeni İstanbul, 28.04.1964. İbrahim Çamlı, “Kıbrıs Gerçeği II”, Yön, Sayı:79, 02.10.1964. Rauf Denktaş, “Denktaş’ın Mektubu”, Varlık, 01.10.1964. Gökhan Evliyaoğlu, “Komünistlerin Yeni Telkinleri Batı Aleyhtarlığı”, Yeni İstanbul, 16.04.1964. ________________; “Türkiye Batılıdır, Batılı Kalacaktır”, Yeni İstanbul, 22.04.1964. ________________; “Batı’yı Kazanmak için Batılı Olmalıyız”, Yeni İstanbul, 01.05.1964. Ecvet Güresin, “Acı Bir Görünüş”, Cumhuriyet, 17.01.1966. Faruk Fenik, “Bu hale Nasıl Getirildik?”, Cumhuriyet, 18.12.1965. F. Habel, “Dış Siyasetimiz Üzerine Denemeler”, Forum, Sayı 255, 15.11.1964. Samim Kocagöz, “Budala Yerine Konmak”, Yön, Sayı: 79, 02.10.1964. Nadir Nadi, “Kıbrıs’ın Ötesinde”, Cumhuriyet, 24.12.1965. Fethi Naci, “Bağımsızlık Bilincine Doğru”, Yön, Sayı: 83, 30.10.1964. _________, “Bir Uyanışın Eşiğinde”, Yön, Sayı: 92, 01.01.1965. Osman Okyar, “Dış Politikada Revizyon”, Forum, Sayı 251, 15.09.1964. Cahid Okurer, “İç ve Dış Politikada Bütünlük”, Yeni İstanbul, 01.01.1966. İlhami Soysal, “NATO’da Eşit Söz Hakkı İstiyoruz”, Yön, Sayı: 79, 02.10.1964. Cahit Talas, “Kıbrıs- Avrupa- NATO- Amerika”, Forum, Sayı 251, 15.09.1964. Metin Toker, “Biz Güllabici Değiliz”, Akis, Sayı: 532, 28.08.1964. __________, “Saf Amerikalı”, Akis, Sayı: 514, 24.04.1964. __________, “Biz, Fırsat Peşinde Değiliz”, Akis, Sayı: 517, 15.05.1964. __________, “Harekâtın Manası”, Akis, Sayı: 530, 14.08.1964. “Akılsız Başın Cezası”, Akis, Sayı: 531, 21.08.1964. “Amerika’nın Tutumu ve Türk Politikası”, Milliyet, 21.04.1964. “Bomba Modası” Forum, Sayı 204, 01.10.1962. “Dost Kim? Düşman Kim?”, Tercüman, 08.01.1964. “İngiltere’nin Tutumu”, Milliyet, 22.01.1964. “İki Mektup İki Hakikat”, Yeni İstanbul, 14.01.1966. “Johnson’un Mektubu Üzerine”, Yeni İstanbul, 14.01.1966. “Kanlı Ada Uyuşuk Politika”, Tercüman,11.02.1964. “Kıbrıs’taki Cinayetler”, Forum, Sayı 195, 15.05.1962. “Kıbrıs Davası’nın Asıl Suçluları”, Yeni İstanbul, 30.01.1966. “Komünistlerin, Makarios’un ve Girvas’ın Birleştikleri Nokta”, Milliyet, 27.01.1964. “Mektuplar ve Amerika’nın Sorumluluğu”, Milliyet, 16.01.1966. “Mektuba Gelince”, Yeni İstanbul, 14.01.1966. “Mektup mu? Ültimatom mu?”, Milliyet, 15.01.1966. “Milli Ordumuz, Milli Harp Sanayimiz Olmalıdır”, Yön, Sayı: 147, 21.01.1966. “Papaz’ın Taktiği”, Akis, Sayı: 537, 02.10.964. “Tabii Bir Sonuç”, Milliyet, 01.02.1964. “Türkiye’nin Tarafsızlığa Kayması”, Yön, Sayı: 83, 30.10.1964. “Türkün Sabrı ile Oynanmaz”, Tercüman, 14.03.1964. “İnönü, Başkan Johnson’a Demeli ki: Hayır Ekselans!”, Tercüman, 21.06.1964.