1876-1923 Yılları Arasında Çocuk Eğitimi Konusunda Yazılmış Kitapların İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1589 - 1623, 10.08.2017

İshak Tekin

Öz

Osmanlı
Devleti’nin Meşrutiyet Dönemleri (1876-1923), çocuk eğitimi ile ilgili
gelişmelerin tartışıldığı, "Vâlide Sınıfı, Ana Mektebi” gibi eğitim
kurumlarının ortaya çıktığı, ayrıca bu konuda önemli bir literatürün gelişmeye
başladığı dönemdir. Dönemin yazarlarının kitap veya makalelerinde “Pedagoji”
kavramını “Terbiye-i Etfâl (Çocuk Eğitimi)” şeklinde anlamlandırdıkları ve bu
eğitimin önemini ortaya koymaya çalıştıkları dikkat çekmektedir. Binaenaleyh bu
çalışmada Meşrutiyet dönemlerindeki çocuk eğitimiyle ilgili eserlerin, nitel
araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi çerçevesinde analitik bir
incelemesinin yapılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışma, eserlerin yazıldığı
dönemdeki eğitim anlayışı, öğretmen ve öğrenci anlayışı; eğitim yaklaşımları
hakkında değerlendirme yapılabilmesine imkân sağlaması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim Tarihi, Çocuk Eğitimi Literatürü, Çocukluk Dönemi, Terbiye-i Etfâl, Ana Mektebi

Review of the Books Written About Child Education Between 1876-1923

Öz

The Constitutional Periods are
important because the developments in child education were discussed,
educational institutions such as “Vâlide Sınıfı, Ana Mektebi” were built and an
important literature on this issue also began to develop. It is remarkable that
the authors of the period make sence of the concept of “Pedagogy” as “Terbiye-i
Etfâl” and they tried to show the importance of this education in their works.
This study aimed to review analytically the works related to child education
written during this period with the document review method. In the study, it
was understood that different developmental areas of the child were taken into
consideration, education of the educator was considered important and child
health and protection was also evaluated within the scope of this education. It can say the works written
for children supported the interest and curiosity of the child, but they
generally had instructive characteristics.

Anahtar Kelimeler

Child Period, Educational History, Childhood Education Literacy, Child Education, Kindergarten

Kaynakça

• Âdil. (1336). Muhtasar Tarih-i Terbiye-i Etfâl. İstanbul: Ali Şükrü Matbaası.
• Akalın, B. Ö. (1314). Tabib-i Etfal Yahud Ebeveyne Yadigar. İstanbul: Matbaatü'l-Alem.
• Ali, M. (1326/1328/1912). İlk hendese. İstanbul: Bahriye Matbaası.
• Altın, H. (2014). II. Abdülhamid Devri Pedagojik Eserlerde Eğitimcilere Yapılan Tavsiyeler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 239-253.
• Atiyetullah, A. (t.y.). Kısasun İlmiyyetun li'l-Etfal. Kahire: Matbaatü İsa el-Babi el-Halebi.
• Aygün, A. (2016). Kreşlerde Çok Kültürlü ve Dinli Eğitim: Almanya Örneği, (Ed. Mücahit Kıbrıs) Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Kongresi Bildiri Kitabı içinde, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay., 432-442.
• Ahioğlu-Lindberg, E. N. (2012). Çocuk Yetiştirme Açısından Türkiye'de Çocukluğun Tarihi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (2012/I), 41-52.
• Balcı, A. (2014). Çocuklara Kıraat Dergisi. Bilig, 68, 25-42.
• Binbaşıoğlu, C. (1996). II. Meşrutiyetten Önce Öğretmen Okullarında Okutulan ‘Eğitim Bilimleri’ Derslerine İlişkin Kitaplar, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (2), 101 -113 ve Abece, Ocak 1994, 89, 12-15.
• Camus, A. ( 2007). Başkaldıran İnsan (Çev.: T. Yücel). İstanbul: Can Yay.
• Carre, I. & Liquier, R. (1332). İlm-i Terbiye-i Etfâl, Mekteplere Mahsus (Çev. Necmeddin Sadak). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Cemal, İ. (1305/1888). Hıfzıssıhhat-i Etfâl. İstanbul.
• Çelik, T. (2014). Türkiye’de Çocuk Olmanın Tarihi: Doğan Kardeş Dergisi. Kazım Taşkent, Yapı Kredi ve Kültür Sanat (Ed. Hasan Ersel). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 193-232.
• Çıkla, S. (2005). Tanzimat’tan Günümüze Çocuk Edebiyatı ve Bazı Öneriler. Hece (Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), 9 (104-105), 89-107.
• Dağdelen, S. (2013). Selim Sabit'in Sarf-ı Osmani Adlı Eserinin Çeviri Yazısı-Terimler-Lügatçe-Metin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üni. SBE.
• Deniz, F. B. (2010). İkinci Meşrutiyet Dönemi Süreli Çocuk Yayınlarında Dinî Motifler (Mektepli, Mini Mini, Çocuk Dostu, Küçükler Gazetesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Isparta.
• Dewey, J. (1903). Interest in Relation to Training of the Will. 2. Ed. to the Herbart Yearbook for 1985 (Ed. Charles A. McMury) içinde, Chicago: Chicago Uni. Press.
• Dewey, J. (1967). The Early Works, Vol. V: 1882-1898, (Ed. Jo Ann Boydstone). Carbondale: Southern Illinois University Press.
• Doğan, İ. (2001). “Çocuk Eğitiminin Önemi (Ehemmiyet-i Terbiye-i Sıbyan), Mehmet Tahir Münif Paşa”. Milli Eğitim Dergisi, 151, 65–68.
• Ebu Bekr, N. (1311). İlm-i Halli's-Sıbyan. İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Edib, H. (1303/1886). Mesire-i Etfal. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Ergin, O. (1977). Ana Mektepleri, Türkiye Maarif Tarihi Ansiklopedisi, C. III-IV, İstanbul: Eser Matbaası.
• Frobel ve Pestalozzi usullerinde terbiye ve talim dersleri (1330). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Güdek, M. (2012). Modernleşme Döneminde Osmanlı’da Çocuk Eğitimi Ve Literatürü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güral, M. (2015). Montessori Eğitim Yaklaşımında Çocuğun Özgürlüğü. The Journal of Academic Social Science Studies, 37(1), 447-457. Doi: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2937
• Haktanır, A. E. (2006). Selim Sabit Efendi'nin Rehnüma-yı Muallimin Adlı Eserinin Öğretim Teknikleri Açısından İncelenmesi (Metin-İnceleme). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Halil. (1322). Fevaizü'l-Etfal. İstanbul: İbrahim Efendi Matbaası.
• Hami, M. (1326). Vezâif-i Etfâl Risalesi. İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Haydar, A. (t.y.). Müzekki’s-Sıbyan. (y.y. : m.y.).
• Haydar, A. (1335/1919). Etfaliyet. İstanbul: Darü'l-Fünun Matbaası.
• Hilmi, A. (1928). Kumlarda Çocuk Oyunları. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Hilmi, M. (1307). Menâfiu's-Sıbyan. İstanbul: Karabet Matbaası.
• Hulusi, A. (1313/1896). Terbiye ve Talim-i Adab ve Nesâyih-i Etfal Risalesidir. İstanbul: A. A. Malumat Matbaası.
• İbrahim, E. (1979). Çocuklara Öğütler (Haz. Hıfzırrahman Raşit Öymen). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• İbrahim, E. (1993). Çocuklara Öğütler (Haz. Hıfzırrahman Raşit Öymen). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• İbrahim, E. (2014). Çocuklara Hayat Bilgisi, Terbiyetü’l-Etfâl (Haz. İlknur Kirenci). İstanbul: Büyüyen Ay Yay.
• İsmail. (1310). Terbiye ve Talim-i Etfal. (y.y. : m.y.).
• İzzet, M. (1309/1892). Rehber-i sıbyan, Rik'a hattı karalama defteri. İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Kitâbiyat Tahlilleri (1332). Dâr’ül-fünûn Edebiyat Fakültesi Mecmuâsı. 1 (1), 111-112.
• Karaca, Ş. (2010). Emine Semiye Hayatı-Fikir Dünyası-Sanatı-Eserleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karagöz, S. & Duman, D. (2014). 1908-1928 Yılları Arası Süreli Yayınlarda Yer Alan Eğitim Görüşleri ve Öneriler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(35), 576-594.
• Kaymaz, K. (2008). İlk Türk Kadın Yazarlarından Emine Semiye Hanım, Hayatı ve Eserleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kurnaz, Ş. (2008). Emine Semiye Hanım, Hayatı, Eserleri, Fikirleri. İstanbul: Timaş Yay.
• Koz, M. & Doğan, E. (2004). Terbiye ve Ta'lîm-i Etfâl - Çocukların Eğitim ve Öğretimi, Bir Eğitim Öncüsünün Yazıları 1895. İstanbul: İstanbul Erkek Liseliler Vakfı.
• Mahmud, A. (1307/1890). Şükûfe-i Sıbyan: Çocuklar için Kıraat ve Ders Kitabı, İstanbul: (m.y.)
• Meclis-i Maarif. (1341).İlmihal (Sıbyan Mektepleri İçin). İstanbul: (m.y.)
• Midhat, A. (1306/1888). İstidâd-ı Etfal. İstanbul: Kırk Anbar Matbaası.
• Mithat, A. (2013). Peder Olmak Sanatı: Teehhül Edecek Adamın Muhtac Olduğu Teamülat (haz. Gizem Akyol). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Mithat, A. (2016). Çocuk Melekât-ı Uzviye ve Rûhiyesi (haz. Gizem Akyol). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Nazima, A. (1307/1890). Oku Yahud, Yeni Risâle-i Ahlâk ve Vezaif-i Etfâl. İstanbul: Kitabcı Kasbar.
• Nazima, A. (1309). Nasihat-ı Hukema (Sıbyan Mektepleri İçin) / Lokman Hekim (ve diğerleri). İstanbul: el-Hac Hüseyin Efendi Matbaası.
• Nuri, O. (1327/1911). İlm-i Terbiye ve Tedris, Cild-i Evvel: Nazarî ve Amelî Mufassal İlm-i Terbiye, İstanbul: Metin Matbaası.
• Okay, C. (2002). Son Dönem Osmanlı Toplumunda Çocuk (1850-1900). Türkler, C. 14, Ankara: Yeni Türkiye Yay, 41-56.
• Okay, C. (2006). Eski Harfli Çocuk Dergileri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 511-518.
• Öztürk, F. & Güler Öztürk, D. S. (2007). Okul Öncesi Eğitimde Çocuk Gelişimi ve Psikolojisi Dersine Yönelik İlk Çalışmalar, Ana Mektebi Öğretmenleri İçin Bir Kitap Örneği. İlköğretim Online, 6(1), 144-153.
• Pervale, L. (1327/1911). Terbiye-i Etfal, İntihar-i Etfal: Tedkikat ve Tetebbuat-i Ruhiye ve İçtimaiye (Çev. Faik Şevket). İstanbul: (m.y.)
• Reşid, E. (1319/1901). Basiretü'l-Etfal. Bakü: Gubernski Pravlinya'nın Matbaası.
• Rifat, M. (1299). Risale-i Ahlak (Sıbyan Mektepleri İçin). Konya: Litografya Matbaası.
• Sabit, S. (t.y.). Muhtasar Coğrafya Risalesi (Sıbyan Mektebleri’ne Mahsus). Dersaadet: Matbaa-i Osmaniyye.
• Sabit, S. (1297). Muhtasar Sarf-ı Osmani (Sıbyan Mektebleri İçin). İstanbul: (m.y.)
• Sabit, S. (1299). Rehnüma-yı Muallimîn: Sıbyan Mekteblerine Mahsus Usul-i Tedrisiye.
• Sami, M. (1323/1905). İlm-i Terbiye-i Etfal, Birinci Kısım: Usul-i Terbiye. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Satı. (2001). Meşrutiyetten Sonra Maarif Tarihi (Sad. Recai Doğan). Dini Araştırmalar, 4(11), 197-207.
• Schmidt, E. (1330/1914). İlm-i Terbiye-i Etfal Nokta-i Nazarından El İşleri (Çev. Necmeddin Sadak). İstanbul: Maarif Umumiye Nezâreti.
• Semiye, E. (t.y.). Terbiye-i Etfale Aid Üç Hikaye. . (y.y. : m.y.).
• Şanal, M. (2002). Süleyman Paşazâde Sami Bey’in Okulda Ödül ve Ceza Vermeye İlişkin Görüşleri. Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, 12, 115-126.
• Şehir Üniversitesi e-Arşivi. Selim Sırrı Tarcan'ın eserleri hakkında kupür, http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/40382 (Erişim Tarihi: 06.06.2017)
• Şimşek, H. (2002). Tanzimat ve Mutlakıyet Dönemi Çocuk Dergilerinin Eğitim Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek, H. (2013a). Eğitim ve Oyun Bağlamında 19. Yüzyılda Türk Çocukluk Anlayışında Değişmeler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 215-249.
• Şimşek, H. (2013b). Bir İmparatorluk Refleksi Olarak, 19. Yüzyılda Eğitsel Etkileşim ve Sonuçları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(3), 75-94.
• Tahsin, H. (1302/1884). Hıfz-i Sıhhat-i Etfal. İstanbul: Mekteb-i Sanayi Matbaası.
• Tarcan, S. S. (1914). Macaristan'da Terbiye-i Etfal. İstanbul: Şems Matbaası.
• Tecvid: Sıbyan Mekteblerine Mahsusdur. (1314). İstanbul: Şirket-i Sahafiye-i Osmaniye Matbaası.
• Tekin, İ.; Yorulmaz, A.; Aydinçe, N. (2015). Eğitim Tarihimizde Çocuk Oyunları: Ahmed Edib’in Terbiyevi Çocuk Oyunları Eseri Üzerine Bir İnceleme. I. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı Tam Metin Bildiri Kitabı içinde, Ankara: PegemA Yay.
• Tevfik, M. (1308). Hediyyetü’s-Sıbyan. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Tevfik, M. (1308). Tuhfetü's-Sıbyan. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Türk, İ. K. (2011). Osmanlı Devleti’nde Okul Öncesi Eğitim. Milli Eğitim Dergisi, 192, 160-173.
• Uçan, L. (2009). Osmanlı’da Çocuk ve Gençlik. (Meridyen Destek Derneği, Sosyal Bilimler Konferansları), Erişim: [https://www.meridyendernegi.org/ wp-content/uploads/2011/04/lale_ucan_Layout1.pdf]. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
• Ungan, S. & Yiğit, F. (2014). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Süreli Çocuk Yayınları. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 10, 184-198.
• Urussof, M. (1309/1892). Terbiye-i Etfal Beşikde Başlar (Çev. Mehmed Hikmet). İstanbul: Kitabcı Karabet.
• Ziya, Y. (t.y.). Rehber-i Sıbyan (Yazı Rehberi). İstanbul : (m.y.).