Imam Birgivī’s Approach to Political and Religious Sects

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 4, 2404 - 2437, 30.12.2018

Recep Önal

https://doi.org/10.15869/itobiad.448764

Cited By: 2

Öz

Birgivī
(d. 981/1573) who lived in XVI. Century’s Ottoman Empire was of the Ḥanafī-Māturīdī scholars who attained a rightful reputation in the Islamic world
with his works written in religious sciences. He touched many controversial
issues and included the views of different sects in his works. Birgivī, who
adopted classical sect classification of Sunnī scholars, defined those who
contradicts the Qurʾān and Sunnah and who embraces beliefs that
suggests the adding and removal of religious principles as Ahl al-Bid‘a. Those
who follow the path of the salafī’s are described as Ahl al-Sunna by Birgivī.
He also copyrighted
his works on behalf of the Ahl al-Bid’a to defend the Sunnī movement. In this
article, the general view on the political and religious sects that emerged
under the Islamic frame will be explained.

Anahtar Kelimeler

Birgivī, Islamic Sects, Māturīdiyya, Ahl al-Bid‘a, Ahl al-Sunna

İmam Birgivî’nin Siyasî-İtikadî Mezheplere Yaklaşımı

Öz

Osmanlı Devleti’nin XVI.
yüzyılda yetiştirdiği Hanefî-Mâtürîdî âlimlerinden biri olan Birgivî (ö.
981/1573), dinî ilimlerde yazdığı eserleriyle İslâm dünyasında haklı bir
şöhrete kavuşmuştur. Eserlerinde üzerinde tartışılan birçok kelamî konulara
temas etmiş, bunları işlerken, farklı mezheplerin görüşlerine yer vermiştir.
Sünnî âlimlerin klasik mezhep tasnifini benimseyen Birgivî, Kur’ân’a ve
Sünnet’e aykırı olan, dinde fazlalık ve eksiltme anlamına gelen inançları
benimseyenleri Ehl-i Bid‘at; Kur’ân ve Sünnet’e uygun görüşleri benimseyen,
selefin yolunu takip edenleri ise Ehl-i Sünnet olarak tanımlamıştır. İtikada
dair eserlerini de Ehl-i Bid‘ata karşı Sünnî akideyi savunmak amacıyla telif
etmiştir. Mezheplerle ilgili görüşlerini daha çok 73 fırka hadisini esas alarak
yazdığı Tuhfetü’l-müsterşidîn risalesinde dile getirmiş, hadiste geçen 73
sayısını hakiki anlamda kabul edip, bu sayıya ulaşmayı hedeflemiştir. Bu
makalede Birgivî’nin İslam çatısı altında ortaya çıkan siyasî ve itikâdî
mezheplere genel bakışı tespit edilmeye çalışılacaktır.             

Anahtar Kelimeler

Birgivî, Mezhep, Mâtürîdiyye, Ehl-i Bid‘at, Ehl-i Sünnet

Kaynakça

• Arslan, A. T. (1992). İmam Birgivî: Hayatı Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri. İstanbul: Seha.
• Atâî, A. (2017). Hadâiku’l-hakâik fi tekmileti’ş-şakâik. Haz. S. Donuk, İstanbul: YEK Başkanlığı.
• Atik, K. (2009). XVII. Yüzyıl Osmanlı Aydınlarına Göre İlmiye Teşkilatındaki Çözülmeye İlişkin Tespit ve Teklifler, BİLİG 14, 31-53.
• Atsız, H. N. (2012). İstanbul Kütüphanelerine Göre Üç Bibliyografya. İstanbul: Ötüken.
• Bağdâdî, A. (2007). el-Fark beyne’l-fırak. Nşr. M. Abdülhamid, Kahire: Metebetü Dâri’t-Türâs.
• Birgivî Mehmet Efendi. (2011). et-Tarîkatü’l-Muhammediyye ve’s-sîratü’l-Ahmediyye. Thk. M. N. Nedvi, Dımeşk: Dâru’l-Kalem.
• Birgivî Mehmet Efendi. (1969). Tarikat-i Muhammediye Tercümesi. Çev. C. Yıldırım, İstanbul: Demir Kitapevi.
• Birgivî Mehmet Efendi. (2015). Makâmât Tercümesi ve Arapçası. Haz. A. Çalışkan, İstanbul: Kitap Kalbi.
• Birgivî Mehmet Efendi. (1964). Risâle-i Birgivî (Vasiyetnâme): Müminlere Nasihat. Sad. M. Ş. Eygi-A. E. Yücel, İstanbul: Bedir.
• Birgivî Mehmet Efendi. (1989). Tuhfetü’l-müsterşidîn fî beyâni’l-mezâbib ve fırakı’l-müslimîn. Nşr. A. İlhan, İzmir: DEÜİFD, 6, 194-215.
• Birgivî Mehmet Efendi. (1971). Ahvâlü etfâli’l-müslimîn (Resâilü’l-Birgivî içinde). Nşr. A. K., Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İmiyye.
• Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). Kitâbü’l-irşâd fî’l-akâid ve’l-ibâdât. Süleymaniye Ktp., Laleli Böl., no: 3706, vr. 296b-316a.
• Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). er-Risâletü’l-i’tikâdiyye. Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, no: 1035, vr. 81b-101a.
• Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. Süleymaniye Ktp. Atıf Efendi Böl., no: 34/176, vr. 1-91.
• Bulut, H. İ. (2016). İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: DİB Yayınları.
• Bursalı Mehmed Tahir. (1972). Osmanlı Müellifleri. Haz. A. F. Yavuz-İ. Özen, İstanbul: Meral Yayınları.
• Düzenli, Y. (1987). İmam Birgivî ve Tefsirdeki Metodu, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE, basılmamış yüksek lisans tezi.
• Ebû Hanîfe, N. b. Sâbit. (2002). el-Fıkhu’l-ebsat, İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri. Çev. M Öz, İstanbul: MÜİF.
• Eş‘ârî, Ebü’l-Hasan. (2006). Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilafu’l-musallîn. Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Âbidîn, M. E. (2003). Reddü’l-muhtâr, Riyad: yy.
• İlhan, A. (1989). Birgili Mehmet Efendi ve Mezhepler Tarihi ile İlgili Risalesi: Tuhfetü’l-müsterşidîn fî beyânî mezâhibi fıraki’l-müslimîn, DEÜİFD, 6, 181-214.
• İpşirli, M. (1999). Osmanlı Uleması, Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. G. Eren, Ankara, Türkiye Yay., 8, 71-79.
• Kâdî Abdülcebbâr, A. H. (2001). Şerhu’l-usûlü’l-hamse. Nşr. H. Ebû Haşim, Beyrut: Daru İhyait-Türasil-Arabiyye.
• Karadeniz, O. (1994). Tarikat-ı Muhammediyye, İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. M. Şeker, Ankara: TDV Yay., 115-123.
• Koçkuzu, A. O. (1985). Hadiste Nâsih Mensuh. İstanbul: MÜİFAV.
• Lekesiz, H. (1989). Osmanlı İlmi Zihniyetinde Değişme: Teşekkül-Gelişme-Çözülme: XV.-VXII. Yüzyıllar. Ankara: Hacettepe Üniversitesi SBE, yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Martı, H. (2011). Birgivî Mehmet Efendi. Ankara: TDV.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. (2009). Kitâbü’t-tevhîd. çev. Bekir Topaloğlu, Ankara: İSAM.
• Nesefî, Ö. (ts.). Metnü’l-Akaid. İstanbul: Derseâdet Kitapevi.
• Ocak, A. Y. (2002). Klasik Dönem Osmanlı Düşünce Hayatı, TÜRKLER. Ed. H. C. Güzel v.dğr., Ankara: Yeni Türkiye, 11, 15-26.
• Ocak, A. Y. (2013). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Ocak, A. Y. (1990). XV.-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Resmî Dinî İdeolojisi ve Buna Muhalefet Problemi, İslamî Araştırmalar, 4 (3), 190-194.
• Öçal, Ş. (2002). Osmanlı Düşünce Hayatı ve Kemâl Paşazâde (İbn Kemâl), TÜRKLER. Ed. H. C. Güzel v.dğr., Ankara: Yeni Türkiye, 11, 71-79.
• Sâbûnî, N. (2005). Mâtürîdiyye Akaidi. Çev. B. Topaloğlu, Ankara: DİB.
• Semerkandî, Ebu’l-Kâsım (ts.). Sevâdü’l-azam, İstanbul: Mektebetü’l-Yasin.
• Şehristânî, M. A. ts.) el-Milel ve’n-nihal. nşr. M. F. Muhammed, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Şimşek, M. S. (1991). Kur’ân’ın Anlaşılmasında İki Mesele. İstanbul: Yöneliş.
• Toprak, S. (1994). İmam Birgivî ve Bid’atlara Karşı Tutumu, İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. M. Şeker, Ankara: TDV Yayınları, 67-72.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi. Ankara: TTK.
• Yüksel, E. (2011). Mehmet Birgivî’nin Dinî ve Siyasî Görüşleri. Ankara: TDV.
• Zemahşerî, M. Ömer. (2002). Tefsîru’l-keşşâf an hakaiki’t-tenzil uyunu’l ekavil fi vucuhi’t te’vil. Thk. H. Mahmud, Beyrut: Dâru’l-ma’rife.