In Search of New Methods in Hadith Education

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 4, 2700 - 2724, 30.12.2018

Ayşe Gültekin

https://doi.org/10.15869/itobiad.454080

Öz

The
hadith education that started in the Prophet’s (pbuh) era still continues. Although
places for education have changed, there has been no major difference in methods.
Especially, after hadiths were determined and compiled, researches focused on
their contents. Thus, the need for conveying the message of the Prophet (pbuh)
to the people with right methods emerged.
The
rules of the hadith education, the criteria for accepting the hadith, the works
regarding hadith, and the contents of the Hadith course books are some of the
subjects dealt with by academics. In this article,
principal methods used in the past for introducing the Prophet (pbuh) by
teaching hadiths will be presented. In addition to that, with reference to the educational methods of the
Prophet (pbuh), methods to be used in the process of teaching or narrating
hadiths will be analyzed. Contributions of the
use of fictionalization, representation, drama, proverb, cartoon and
caricature, and open-ended learning methods to the hadith science will be
examined and examples of some works done in this regard will be given.

Anahtar Kelimeler

The Prophet (pbuh), Hadith, Education, Research, Methods

Hadis Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları

Öz

Hadis
öğrenimi ve öğretimi Hz. Peygamber’in hayatında başlamış ve zamanımıza kadar
devam etmiştir. Zaman içerisinde hadis öğretilen mekânlar değişiklik
göstermekle beraber, hadis öğretim usulünde çok büyük değişiklikler olmamıştır.
Özellikle hadislerin tespit edilip kitaplarda yer almasından sonra muhteva
üzerinde yoğunlaşılmış ve Hz. Peygamber’in mesajını çağın insanına doğru
metotlarla ulaştırma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Hadis öğretimi yapılırken
nelere dikkat edilmesi gerektiği, hadisi sahih kabul etmek için belirlenen kriterler,
geçmişte ve günümüzde hadis alanında yapılan çalışmalar, Hadis dersi
kitaplarının içerikleri vb. konular akademisyenlerin çalışmaya devam ettiği
konulardan bazılarıdır. Bu makalede hadis öğretmek ve Hz. Peygamber’i tanıtmak
için geçmişte kullanılan belli başlı usuller ortaya konulacak ve Hz.
Peygamber’in kullandığı üslup ve öğretim metotlarından hareketle, günümüz
öğrencilerine hadis eğitimi verilirken veya halka hadis aktarımı yapılırken
hangi metotların kullanılması gerektiği incelenmeye çalışılacaktır.
Hikâyeleştirme, temsili anlatım, drama, atasözü, çizgi ve karikatürden
faydalanma ve açık uçlu öğrenme metotlarının hadis ilmine katkıları
araştırılacak ve bu alanda yapılan bazı çalışmalara örnekler verilecektir.      

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, hadis, eğitim, araştırma, Metaodlar

Kaynakça

• Adıgüzel, H. Ömer, “Türkiye’de Eğitimde Yaratıcı Dramanın Yakın Tarihi”, Yaratıcı Drama Dergisi, 1(5), (2008): 7-49.Ahmed Çelebi, İslamda Eğitim Öğretim Tarihi, çev. Ali Yardım, İstanbul: Damla Yayınevi, 1976.Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 6 Cilt, Kahire: Müessesetü Kurtuba.Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I,II, İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları, 1988.Aksoy, Hasan, “Eski Türk Edebiyatı'nda Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5(9),(2007): 323-332Arslan, Ali, Resulullah (Sav)’in Anlatım Tarzında Beden Dili Unsurları: Jestler ve Çizimler, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1(1), (2014): 81-92.Ay, Şule, “Öğretmen Adaylarının Proje Tabanlı Öğrenme ve Geleneksel Öğretime İlişkin Görüşleri”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28(1), (2013):53-67 Aydın, Seçkin, “Kültürel Bir Miras Olarak Atasözlerinin Kullanımı Üzerine Türkçe Öğretmenlerinin Görüşleri”, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Folklor/Edebiyat Dergisi 19(75), (2013/3): 173-192.el-Azami, M. Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, çev. Hulusi Yavuz, İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.Bağdatlı, Mustafa İsmail, “Osmanlı Eğitim Geleneğinde Eğitici Drama”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24, (2011): 79-102. Baş, Bayram, “Türkçe Temel Dil Becerilerinin Öğretiminde Atasözlerinin Kullanımı”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 12, (2002/2): 60-68.Başaran, Selman, Hadislerin Türk Atasözlerine Tesiri, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi, 1994.Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed İbnü’l-Hüseyn, Şuabu'l-İman, 7 Cilt, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l- İlmiyye, 1410. Bilen, Mehmet, “Din Görevlilerinin Hadis Bilgileri Üzerine”, İslami İlimler Dergisi 2, (2007): 81-104. Bilgin,Beyza, Mualla Selçuk, Din Öğretimi, Ankara: Gün Yayıncılık, 1995.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiu’s-Sahîh, 6 Cilt, 3. bs., Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987/1407.Buhârî, el-Câmiu’s-Sahîh, 1 Cilt, 1. bs., Riyad: Dârü’s-Selâm, 1419.Ceran, Dilek, Merve Çoban, “7. Sınıf Öğrencilerinin Ders Kitabındaki Metinlerde Geçen Atasözü Ve Deyimleri Öğrenme Düzeyleri Üzerine Bir İnceleme” Tarih Okulu Dergisi 30, (2017) : 393-417.Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcü’l-Lüğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, thk: Ahmed Abdülğafur Attâr, 6 Cilt, Mısır: Daru'l-Kitabi'l-Arabi, 1956. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Abdirrahmân, es-Sunen, Beyrut: Dâru'l-Kitabi'l-Arabî, 1407.Dökmen, Üstün, Sanatta ve Günlük Yaşamda İletişim Çatışmaları ve Empati, İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2000.Ebû Dâvûd, Süleymân İbnü’l-Eş‘as es-Sicistânî, es-Sünen, 4 Cilt, Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l- Arabî, ts.Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-Isbehânî, Hilyetü’l-Evliyâ, 10 Cilt, 4. bs., Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, 1405.Efendioğlu, Süleyman, Yusuf Ziya Sümbüllü, “Erzurumlu Mustafa Darîr, Yüz Hadis Yüz Hikâye’si ve Yeni Nüshaları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 32, (2012): 15-35. Ekşi, Ahmet “Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Dersinde Ayet Ve Hadislerin Kullanımına Dair Teknikler”, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 2(1), (2016):121-133.Ergün, Mustafa, “II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Durumu ve Islah Çalışmaları”, Dil ve Tarih-Coğrafya Dergisi 30(1-2), (1982): 59-89.Erkan, Mustafa, “Darîr”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993, c. VIII, s.499. Güneş, Adem, “Din Öğretiminin Yapılandırmacı Temelleri ve Yeni Bir Öğrenme Öğretme Materyali Olarak Zihin Haritaları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5(6), (2016):1488-1500.Işık, Mustafa, “Hadîslerin Öğretilmesinde Çizgilerden Yararlanma: “Kırk Hadîs Kırk Çizgi” Örneği”, Turkish Studies 9(5), ( 2014): 1119-1140.İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, el-İlelü'l-Mütenâhiye, Faysalâbâd: İdâretü’l-Ulûmi’l-Eseriyye, 1401/1981.İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temîmî el-Büstî, es-Sahih, thk. Şuayb Arnaud, 18 Cilt, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.İbn Mâce, es- Sünen, thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî, 2 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts. İbn Mâce, es- Sünen, Thk: Muhammed Fuad Abdülbâkî, 2 Cilt, Kahire: Dâru İhyâ-i Kütübi’l- Arabiyye, ts. Karahan, Abdulkadir, İslam Türk Edebiyatında Kırk Hadis, Ankara: Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.Kazıcı, Ziya, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995.Kılıç, Sadık, "Kur'an ve Hadislerde Temsili Anlatım Örnekleri", İslami İlimler Dergisi 5(1), (2010): 11-40.Kemikli, Bilal ve diğerleri, Türk İslam Edebiyatı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, no: 2073.(Açıköğretim Fakültesi Yayını, no: 1107).Kesgin, Salih, İlahiyat Fakültelerinde Hadis Eğitiminin Dünü, Bugünü Ve Yarını: Tespit Ve Teklifler, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16(1), (2016): 9-45.Komisyon, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Drama Uygulamaları, Ankara: MEB Yayınları, 2014.Komisyon, Fotoğraf ve Grafik (Nokta-Çizgi), MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), Ankara: MEB Yayınları, 2007.Komisyon, İmam-Hatip ve Anadolu İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları, Ankara: MEB Yayınları, 2010.Kudâî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer, Müsnedü’ş-Şihâb, thk. Hamdi b. Abdilmecid es- Silefî, 2 Cilt, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1407/1986.Malik b. Enes, Ebû Abdillâh el-Asbahi el-Himyeri, el- Muvatta’, Abudabi: Müessesetü Zayed, 2004.Meydânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed en-Nisaburî (518/1124), Mecmaü’l-Emsâl, 2 Cilt, Dimeşk: 1972.Müslim, el-Câmiu’s-Sahîh, Thk:Muhammed Fuad Abdülbâkî, 5 Cilt, Beyrut: Dâru İhyâ-i Türâsi’l-Arabî, ts.Nazlıgül, Habil, “Sebep ve Sonuçlarıyla Hadis Yolculukları (er-Rihle fî Talebi’l-Hadîs)”, Hikmet Yurdu Düşünce - Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6(11), (2013): 13-37.Oğuzkan, A. Ferhan, Çocuk Edebiyatı, Ankara: Emel Matbaası, 1997.Okumuşlar, Muhiddin, “Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikâye”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21, (2006): 237-252.Onan, Bilginer, “Türk Atasözlerinde Dil Farkındalığı Ve İşlevsel Dil Kullanımı”, Milli Folklor 91, (2011): 91-100.Özaydın, Abdülkerim, “Nizâmiye medresesi” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007, c.XXXIII, s.189.Özer, Atilla, Karikatür Yazıları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Karikatür Sanatını Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 2007.es-Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed, el- Mekâsıdu’l- Hasene, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405/1985. Subhi es- Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, çev. Yaşar Kandemir, Ankara: DİB Yayınları, 1986. Şevkânî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlanî, es-Sananî, el-Yemenî’ (ö. 1250/1834), el-Fevâidü’l- Mecmû‘a, thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimi, Beyrut-Lübnan: Dâru’l- Kütübi’l- İlmiyye, ts.Taberânî, Ebu’l- Kâsım Süleymân İbn Ahmed İbn Eyyûb, el-Mu‘cemu’l- Evsat, X Cilt, , Kâhire: Dâru’l- Haremeyn, 1415.Taberânî, el-Mu‘cemu’l- Kebîr, thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Silefî, 2.bs., XX Cilt, Musul: Mektebetü’l- Ulûm ve’l- Hikem, 1983/1404. Taberânî, el-Mu‘cemu’s- Sağîr, 1. bs., II Cilt, Beyrut- Amman: Mektebetü’l- İslâmî- Dâru Ammâr, 1985/1405.Tepetaş, Gülüzar Şule, Gelengül HAKTANIR, “6 Yaş Çocuklarının Temel Kavram Bilgi Düzeylerini Desteklemeye Yönelik Öyküleştirme Yöntemine Dayalı Bir Eğitim Uygulaması”, Eğitim ve Bilim Dergisi, 38 (169), (2013): 62-79.Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, el-Câmiu’l-Kebîr (es-Sünen), 6 Cilt, 2. bs., Beyrut: Dâru’l-Cîl-Dâru’l-Arabi’l-İslâmî, 1998.Tirmizî, es-Sünen, thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf, 1. bs., Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.Tosun, Cemal, Ortaokul 5-8 Düşünen Sınıflarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi, 2016.Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1998.T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü (Program Geliştirme Daire Başkanlığı), Yatılı Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı, Ankara: DİB Yayınları, 2017. Uslu, Abdülkadir, “Karikatürün Eğitim Kaygısı”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi 7 (84), (2007): 35-38.Uyar, Özge Başak, “8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Bilgilendirici Metinlerin Öğrencilerin Atasözü Ve Deyim Kazanımlarına Katkısı” 21. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, İstanbul, 2012. (https://www.pegem.net/Akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=136253 (Erişim tarihi: 24.07.2017)Uysal, Muhittin, “Bazı Hadis Kıssaları Üzerine Mülahazalar”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22, (2006): 33-58.Uzun, Mustafa, “Hilye”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998, c.XVIII, s.47.Uzun, Mustafa, “Muhammediyye”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005, c.XXX, s.587.Ünal, İsmâil Hakkı, “İslam Kültüründe Kırk Hadis Geleneği ve Şeyh Hamidi Veli'nin Hadîs-i Erbaîn Şerhi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (1), (1999): 137-146.Yardım, Ali, “Dârülhadis” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993, c. VIII, s.530-532.Yardım, Ali, “Şemâil Nev’inin Doğuşu ve Tirmizî’nin Kitâbü’ş- Şemâil’i”, 9 Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1983): 349-409.YILDIRIM, Selahattin - YILMAZ, Necdet, 100 Hadis 100 Hikâye (Darîr Mustafa Efendi), 3.bs., İstanbul: Darülhadis Yayınları, 2007.
• İnternet Adresleriwww.amasya.bel.tr/Files/kitaplar%20pdf/40%20hadis%20cd.pdf , 05.02.2018.Bağcı, Necati, Öğretim Sürecinde Öğrenciye ve Öğrenim Amacına Yönelik Yeni Yaklaşımlar, Milli Eğitim Dergisi 159, 2003, 07.09.2017,https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/159/bagci.htmhttp://www.1hadis1film.com/, 02.08.2018Cebeci, Suat, “Din Öğretimi Yöntemleri”, 08.02.2018,http://www.ebsad.org/img/20140407__6321527362.pdf http://tugva.org/cizimlerle-40-hadis/#basvuru-kosullari, 06.02.2018.http://www.ntv.com.tr/dunya/danimarkadaki-karikatur-krizi-cizerlerinden-fuchsel-oldu; 13.09.2017.http://www.radikal.com.tr/dunya/charlie-hebdo-dergisi-hangi-karikaturleri-yayinlamisti-1266975/, 13.09.2017.https://www.diyanet.tv/yusufun-dunyasi/video/yusufun-dunyasi, 02.08.2018.http://www.diyanetdergi.com/diyanet-cocuk/item/1549-peygamberimin-kucuk-ummetiyim-temizlikte-birinciyim, 13.09.2017.http://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_09/01103445_hadis_dersi_tebligleri.pdf, 09.02.2018.https://www.albaraka.com.tr/hat-yarismasi.aspx , 13.09.2017.https://www.diyanet.tv/hikayelerle-cocuklara-40-hadis/bolumler ,05.02.2018.https://www.haberlerankara.com/komsum-ve-ben-kadim-degerler-fotograf-ve-kisa-film-yarismasinda-oduller-sahiplerini--405518h.htm, 02.08.2018. http://arnavutkoynecipfazilkisakurekiho.meb.k12.tr/icerikler/icerikler/okulumuzun-koridorlarinda-hadis-i-seriflere-karikaturlerle-gorsellik-kattik_2005834.html, 06.02.2018.http://sonpeygamber.im/4/56/sergi , 06.02.2018.http://yarismailani.com/komsuluk-temali-3-cekmekoy-uluslararasi-kisa-film-yarismasi/ 08.02.2018.http://meb.gov.tr/bakan-yilmaz-yeni-mufredati-acikladi/haber/14112/tr, 08.02.2018.Yeniterzi, Emine, Türk Edebiyatında Naatler, 9.9.2017,http://www.sonpeygamber.info/turk-edebiyatinda-naatler