Dış Ticarette Dikey Uzmanlaşma: Türkiye’de Endüstrilere Yönelik Bazı Tespitler

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 1411 - 1436, 30.06.2019

Reyhan Özeş Özgür , Mehmet Zanbak

https://doi.org/10.15869/itobiad.545451

Cited By: 1

Öz

Küresel
ekonominin üretim ve dış ticaret yapısı 1980’li yıllar itibariyle kapsamlı bir
dönüşüm sürecine girmiş, bu dönüşüm 2000’li yıllarda daha da hız kazanmıştır.
Yaşanan süreç, üretim maliyetinin görece düşük olduğu ekonomilerin küresel
sisteme entegre olması sonucunda, ülkeler arasında uzmanlaşma yapısının
değişmesine ve genişleyen pazar ölçeğiyle hem rekabet baskısının hem de
potansiyel getiri imkânlarının artmasına yol açmıştır. Türkiye gibi vasıfsız
emeğin yoğun olduğu ve düşük katma değerli ürünlerde uzmanlaşan ülkeler
gelişmiş ülke firmalarının oluşturduğu dikey uzmanlaşma yapılarına daha güçlü
bir şekilde entegre olurken, küresel alıcıların alt tedarikçileri olarak dış
pazarlara güçlü bir şekilde açılma fırsatı yakalamıştır. Bu çalışmada,
Türkiye’nin 2005-2017 döneminde gerçekleştirdiği uluslararası ticareti dikkate
alarak, toplam ve endüstriyel dikey uzmanlaşma eğilimi belirlenmeye
çalışılmıştır. Bulgular, Türkiye’nin toplam dikey uzmanlaşma düzeyinde 2005
yılından 2017 yılına mütevazı bir artış olduğunu göstermektedir. Dikey
uzmanlaşma payı en yüksek olan endüstrilerin, ithal girdi bağımlılığı da yüksek
olan “Metal ve Metalden Eşya” ve “Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri ve
Nükleer Yakıt İmalatı” olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dikey Uzmanlaşma, Dış Ticaret, Endüstriyel Bağımlılık, İmalat Sanayi, İhracat

Vertical Specialization in Foreign Trade: Some Findings Concerning Industries in Turkey

Öz

The production and foreign
trade structure of the global economy has entered into an extensive process of conversion
since the 1980s and that conversion has accelerated even further in the 2000s. As
the economies with a relatively lower production cost have integrated into the global
system; the process has changed the specialization structure among countries
and increased both competitive pressure and potential profit opportunities with
expanding market scale. Countries like Turkey, where unskilled labor is intense
and which are specialized in low-value-added products, are able to integrate
more strongly into vertical specialization structures formed by companies in
developed countries and they also have the opportunity to get into foreign
markets more strongly as the sub-suppliers of global buyers. In this study, it
was tried to determine the total and industrial vertical specialization
tendency by considering the international trade carried out by Turkey in the
period between 2005 and 2017. The findings show that there has been a modest
increase in the total vertical specialization level of Turkey from 2005 to
2017. It was determined that industries with the highest margin of
vertical specialization were “Metal and Metallic Goods” and “Coking Coal,
Refined Petroleum Products and Nuclear Fuel Manufacturing”, which also have a higher
imported input dependency. 

Anahtar Kelimeler

Vertical Specialization, Foreign Trade, Industrial Dependency, Manufacturing Industry, Export

Kaynakça

• Amador, J. ve Cabral, S. (2008), Vertical Specialization Across The World: A Relative Measure. Estudos e Documentos de Trabalho Working Papers., No:10, July2008.
• ASO, (2017). Madeni Eşya Sektörü Raporu, Ankara Sanayi Odası Raporları, 12.02.2019 tarihinde Ankara Sanayi Odası: http://www.aso.org.tr/wp-content/uploads/2017/09/19.pdf adresinden alındı.
• Aydın, F., Saygılı H., Saygılı, M., ve Yılmaz, G. (2010), Dış Ticarette Küresel Eğilimler ve Türkiye. TCMB Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü, Çalışma Tebliği, No: 10/01, 10.01.2019 tarihinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB): http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/db04aee7-26d4-440f-9bb9-e537f3a0835d/WP1001.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-db04aee7-26d4-440f-9bb9-e537f3a0835d-m3fw5Se adresinden alındı.
• Balcılar, M., Bal, H., Algan, N., ve Demiral, M. (2014), Türkiye’nin İhracat Performansı: İhracat Hacminin Temel Belirleyicilerinin İncelenmesi (1995-2012). Ege Akademik Bakış, 14(3), 451-462.
• Clark, D.P. (2010), Vertical Specialization with Developed and Developing Countries. The Journal of Developing Areas, 43(2), 327-339.Dağıstan, N. (2017), Küresel Değer Zincirlerinin Türkiye’nin Dış Ticaret Ve Üretim Yapısına Etkileri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 824-835.
• Dean, J.M, Fung, K.C ve Wang, Z. (2007), Measuring the Vertical Specialization in Chinese Trade, Offıce of Economics Working Paper U.S. International Trade Commission. No. 2007-01-A.
• Ersungur, M., Ekinci, D., ve Takım, A. (2011), Türkiye Ekonomisinde İthalata Bağımlılıktaki Değişme: Girdi-Çıktı Yaklaşımıyla Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 1-11.
• Gökalp, F. ve Akgün, G. (2010), Küresel Ekonomiye Katılım Sürecinde Türkiye’de Üretimin Uluslararasılaşması: Dikey Uzmanlaşma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 47-62.
• Gündoğdu, C. (2015), Domestic Content Of Exports And The Vertical Specialization: An Analysis For Turkish Export, 1995-2011, Middle East Technical University, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi., Ankara.
• Han, K. ve Lee, J. (2012), FDI and Vertical Intra-Industry Trade between Korea and China. Korea and the World Economy, 13(1), 115-139.
• Hummels, D., Rapaport, D. ve Yi, K.M. (1998), Vertical Specialization and Changing Nature of World Trade, FRBNY Economic Policy Revıew, 6, 79-99.
• Hummels, D., Ishii, J. ve Yi, K.M. (2001), The Nature and Growth of Vertical Specialization in World Trade. Journal of International Economics, 54(1), 75-96.İnançlı, S. ve Konak, A. (2011), Türkiye’de İhracatın İthalata Bağımlılığı:Otomotiv Sektörü, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 343‐362.
• Kurtoğlu, Ç. (2011), Dikey Uzmanlaşma-Üretim Modeli, 22.12.2018 tarihinde Kurdoğlu AŞ: http://celikkurtoglu.com/Blog/MakaleDetay.aspx?Id=72 adresinden alındı.
• Lopes, J.C., ve Santos, A. (2016), Vertical Specialization, Global Value Chains and International Trade: The Rubber And Plastics Industry in Portugal And Comparison With Northern And Southern EU Countries. Regional and Sectoral Economic Studies, 16(2), 15-28.
• Martin, J.A., ve Orts, V. (2001), Vertical Specialization and Intra-Industry Trade: The Role Of Factor Endowments, Universitat Jaume I de Castelló and Institut d'Economia Internacional, 23.12.2018 tarihinde The University of Nottingham: https://www.nottingham.ac.uk/gep/documents/conferences/2001/may2001conf/martin-2001.pdf adresinden alındı.
• Miroudot, S., ve Ragoussis, A. (2009), Vertical Trade, Trade Costs and FDI, OECD Trade Policy Papers, No. 89, OECD Publishing, Paris.
• Özçelik, S.E. (2016), Vertical Specialization: The Case Of Chinese Exports. Management International Conference, Pula Croatia1-4 June 2016.
• Saygılı, Ş., Cihan, C., Yalçın, C., ve Hamsici, T. (2010), Türkiye İmalat Sanayinin İthalat Yapısı, TCMB, Çalışma Tebliği No: 10/02, 23.12.2018 tarihinde TCMB: http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/16e81cc5-44d8-4d2b-a7d4-b61cedb0b4c1/WP1002.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-16e81cc5-44d8-4d2b-a7d4-b61cedb0b4c1-m3fB8Ud adresinden alındı.
• Seyidoğlu, H. (2017), Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama, İstanbul, Güzem Can Yayınları.
• Sotomayor, M. (2016), Vertical Specialization of Production: Critical Review and Empirical Evidence for the Mexican Manufacturing Industries 1994-2014. International Journal of Business and Social Research, 06(02), 11-28.
• Şenoğlu, D. (2003), Measuring Vertical And Horizontal Intra-Industry Trade For Turkish Manufacturing Industry Over Time. Middle East Technical University, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Şimşek, N., (2005), Türkiye’nin Yatay ve Dikey Endüstri-İçi Dış Ticareti, DEÜ İİBF Dergisi, 20(1), 43-62.
• Tok, E., Sevinç, O., ve Tümen, S. (2017), İthal Girdi Kullanımında Durum Tespiti ve Farklı Bakış Açıları., 14.01.2019 tarihinde TCMB: http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/blog/tr/main%20menu/ analizler/ithal-girdi-kullaniminda-durum-tespiti-farkli-bakis-acilari#dipnot1_link, adresinden alındı.
• TÜİK, (2018a), Yayınlar, 10.11.2018 tarihinde TÜİK: http://tuik.gov.tr/Start.do adresinden alındı.
• TÜİK, (2018b), Dış Ticaret İstatistikleri, 10.11.2018 tarihinde TÜİK: http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046 adresinden alındı.Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., (2016), Türkiye Aramalı Dış Ticareti, 9.10.2018 tarihinde Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş: http://www.kalkinma.com.tr/data/file/raporlar/ESA/ga/2016oGA/Turkiye_Ara_mali_Dis_Ticareti.pdf adresinden alındı.
• TÜSİAD, (2011), Türkiye Ekonomisi 2012, Yayın No: TÜSİAD-T/2011-12/525, 16.11.2018 tarihinde TÜSİAD: https://tusiad.org/tr/tum/item/download/4780_345b9affd4365359944a2d675bb749fe adresinden alındı.
• Uras, G. (2013), 100 Dolarlık İhracatta 58,5 $ İthal Girdi Var, Milliyet. 14.01.2019 Milliyet: http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-uras/100-dolarlik-ihracatta-58-5---ithal adresinden alındı.
• Yi, K. (2005), Vertical Specialization and The Border Effect Puzzle. Federal Rezerve Bank Of Philadelphia. Working Paper No. 05-24.
• Yükseler, Z. ve Türkan, E. (2008), Türkiye’nin Üretim ve Dış Ticaret Yapısında Dönüşüm: Küresel Yönelimler ve Yansımalar, TÜSİAD Küresel Ekonomiye Entegrasyon Sürecinde Büyüme Semineri Notları, 14.11.2018 tarihinde TÜSİAD: https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/9002-turkiyenin-uretim-ve-dis-ticaret-yapisinda-donusum-kuresel-yonelimler-ve-yansimalari adresinden alındı.