Ergenlerde Ahlaki Olgunluk, Aile Aidiyeti ve Ergen-Ebeveyn İlişkilerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 247 - 265, 30.03.2021

Arzu Özyürek , Gizem Basar

https://doi.org/10.15869/itobiad.831241

Öz

Ahlaki olgunluk, bireyin ahlaki yargı yetenekleriyle evrensel düzeyde kabul görecek bir muhakeme yaparak ortaya çıkan davranışı benimseyip buna uygun davranmasıdır. Ahlaki olgunluk, çeşitli faktörlerden etkilenmekte ve bireyi çeşitli yönlerden etkilemektedir. Bu faktörlerden biri aidiyet duygusu olabilir. Aidiyet duygusu, bireyin davranışlarının belirleyicisidir ve aidiyet de ergen-ebeveyn ilişkilerinden etkilenmektedir. Bu çalışmada, ortaöğretime devam eden ergenlerin ahlaki olgunlukları ile aile aidiyeti ve ebeveyn-ergen ilişkilerini incelemek amaçlanmıştır. Çalışma grubu Fen Lisesi, Anadolu Lisesi, İmam Hatip Lisesi ve Meslek Lisesi olmak üzere dört farklı okul türünden öğrencilerden oluşmuştur. Çalışma grubunda, çalışmaya katılmaya gönüllü 15-18 yaş arası 313 kız ve 247 erkek olmak üzere 560 ergen yer almıştır. Veri toplamak için Ahlaki Olgunluk Ölçeği, Aile Aidiyeti Ölçeği ve Ebeveyn-Ergen İlişki Niteliği Ölçeği kullanılmıştır. Ergenlerin ahlaki olgunluk düzeyleri anne-baba öğrenim durumu ve mesleği, anne-babaların çocuk yetiştirme tutumlarına göre değerlendirilmiştir. Verilerin normallik dağılımı incelenmiştir. Buna göre, veriler analizinde t-Testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Ölçüm setleri arası ilişki ise Pearson korelasyon katsayısı kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak; okul türü ve anne-baba tutumları ile ergenlerin Ahlaki Olgunluk Ölçeği puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. İmam-Hatip ve Fen Lisesi’ne devam eden ergenlerin ahlaki olgunluk düzeyinin, Anadolu Lisesi ve Meslek Lisesi’ne devam eden ergenlerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Anne ve babalarının çocuk yetiştirme tutumlarını demokratik algılayan ergenlerin ahlaki olgunluk düzeylerinin daha yüksek ve ebeveyn-ergen ilişki niteliğinin daha olumlu olduğu belirlenmiştir. Ergenlerin Aile Aidiyeti ve Kendilik Aidiyeti puanları arttıkça Ahlaki Olgunluk Ölçeği puanlarının da arttığı belirlenmiştir. Ebeveynleriyle olumlu ilişkileri arttıkça ergenlerin ahlaki olgunluk düzeyinin arttığı, olumsuz ilişkileri arttıkça ahlaki olgunluk düzeyinin azaldığı belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Ergenlik dönemi, Ahlak, Ahlaki olgunluk, Aile aidiyeti, Ebeveyn-ergen ilişkisi

Destekleyen Kurum

Karabük Üniversite Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

KBÜ-BAP-17-YL-451

Teşekkür

Bu çalışma, KBÜ-BAP-17-YL-451 no’lu yüksek lisans tez projesi kapsamında Karabük Üniversitesi BAP birimi tarafından desteklenmiştir, desteğinden dolayı KBÜ BAP birimine teşekkür ederiz.

Examining of Moral Maturity, Family Belonging and Adolescent-Parent Relationships in Adolescents

Öz

Moral maturity is the individual's adoption of the behavior that emerges by doing a reasonably acceptable judgment with his moral judgment abilities and acting accordingly. Moral maturity is influenced by various factors and in return affects the individual in a variety of ways. One of these factors may be a sense of belonging. A sense of belonging is the determinant of an individual's behavior. And belonging, on the other hand, is influenced by adolescent-parental relationships. In this study, it was aimed to examine the moral maturity and parent-adolescent relationship of adolescents attending secondary education. The study group was made up of students from four different types of schools: Science High School, Anatolian High School, Imam Hatip High School and Vocational High School. The study group included 560 adolescents, 313 girls and 247 boys between the ages of 15 and 18 who volunteered to participate in the study. The Moral Maturity Scale and Quality of Parent-Adolescent Relationship Scale were used to collect study data. Moral maturity levels of adolescents were analyzed according to their parents' education level, profession, and parenting attitudes. The distribution of normality of the data was examined. Accordingly, t-Test, One-way Variance Analysis (ANOVA) were used in the data analysis. The relationship between the measuring sets was analyzed using the Pearson correlation coefficient. As a result, it was determined that the Moral Maturity Scale scores of adolescents were not significantly affected by the educational status and professions of their parents. The difference between parents' attitudes and Moral Maturity Scale scores was significant for adolescents. It was determined that the moral maturity level of adolescents attending Imam-Hatip and Science High School was higher than that of adolescents attending Anatolian High School and Vocational High School. It was determined that the moral maturity levels of adolescents who perceived their mothers and fathers' child-rearing attitudes as democratic were higher and the quality of parent-adolescent relationships was more positive. The Moral Maturity Scale scores of the adolescents who define their parents democratically are significantly higher than those of the adolescents who define their parents as oppressive/authoritarian and overprotective. It was determined that as the negative relations of adolescents with their parents increased, their moral maturity levels decreased and as the adolescents' positive relationships with their parents increase, their moral maturity levels increase,

Anahtar Kelimeler

Adolescence, Morality, Moral maturity, Family affiliation, Parent-adolescent relationship

Proje Numarası

KBÜ-BAP-17-YL-451

Kaynakça

• Acuner, H., Camadan, F. ve Türkan, M. (2014). Ahlaki gelişim düzeyleri ile mükemmeliyetçiliğin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12 (27), 7-40. Erişim: https://ded.dem.org.tr/gorsel/pdf/ded-27-makale-1.pdf.
• Aktan, C. C. (2009). Ahlak ve ahlak felsefesine giriş. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 38-59. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hiad/issue/7647/328756.
• Alptekin, D. (2011). Toplumsal Aidiyet ve Gençlik: Üniversite Gençliğinin Aidiyeti Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Doktora Tezi, Konya: S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atkinson, R. L, Atkinson, R.C. ve Hilgard, E. R. (1995). Psikolojiye Giriş. Çeviren: Atakay K., İstanbul: Sosyal.
• Aydoğan, Y., Özyürek, A. ve Gültekin Akduman, G. (2015). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim. Ankara: Vize.
• Aydoğdu, F. ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 0-0. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/befdergi/issue/28762/307860
• Ayhan, H., Hökelekli, H., Mehmedoğlu, Y., Öcal, M. ve Ekşi, H. (2004). Din ve ahlak Eğitim Öğretimine Yeni Yaklaşımlar. İstanbul: Dem.
• Baran, M. ve Yılmaz A. (2011). Göçebelikten yerleşik hayata geçişte, beritan aşireti konutlarında aidiyet duygusu, e-Journal of New World Sciences Academy, 6(4), 1645-1656. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/186210.
• Bayraktaroğlu, E. (2016). Lise Öğrencilerinin Ahlaki Olgunluk Düzeyleri ile Mizah Tarzları ve Şiddet Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Breiner, H., Ford, M. ve Gadsden, V. L. (Eds.) (2016). Parenting Matters: Supporting Parents Of Children Ages 0-8. The National Academies of Sciences, Engineering and Medicine. Report. https://www.ncbi.nlm.nih. gov/books/NBK402020/, 26.12.2020.
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, (3.baskı), Ankara: Pegem A.
• Cesur, S. ve Özkan Küyel, N. (2009). Ebeveyn tutumları ve gençlerin ahlaki muhakeme ve ahlaki yönelimleri arasındaki ilişkiler, Psikoloji Çalışmaları, 29, 65-91. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/99935
• Cevizci, A. (2002). Etiğe Giriş. İstanbul: Paradigma.
• Çiftçi, N. (2001). Almanya ve Türkiye’deki Lise Öğrencilerinin Ahlaki Yargı Yeteneklerinin Karşılaştırılması. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir Çelebi. Ç. ve Sezgin, O. (2015). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşları ile ahlaki olgunluk seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 99-146. Erişim: http://kalemacademy.com/Cms_Data/Sites/KalemAcademy/Files/KalemAcademyRepository/sayilar/Sayi9_04LiseOgrencilerininOznelIyiOlusu.pdf.
• Donenberg, G. R. ve Hoffman, L.W. (1988). Gender differences in moral development. Sex Roles,18 (11-12), 701-717. DOI: 10.1007/BF00288055.
• Drolet, M. ve Arcand, I. (2013). Positive development, sense of belonging, and support of peers among early adolescents: Perspectives of different actors. International Education Studies, 6(4), 29-38. DOI: 10.5539/ies.v6n4p29.
• Durak Batıgün, A. ve Say, G. (2015). Ebeveyn-ergen ilişki niteliği ölçeğinin üniversite öğrencileri için psikometrik özellikleri, Klinik Psikiyatri, 18, 49-58. Erişim: https://www.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_18_2_49_58.pdf.
• Fukuyama, F. (2011). Tarihin Sonu ve Son İnsan. 6. Baskı, Çev.: Dicleli Z. İstanbul: Profil.
• Gibbs, J. C. (2020). Stages of adolescent moral development. History, Theory, and Culture in Adolescence Moral Development. https://doi.org/10.1002/9781119171492.wecad331.
• Güven, N. (2017). Moral maturity levels of imam hatip high school students: The case of Ortakoy district. International Journal of Psychology and Educational Studies, 4 (3), 42-52. https://doi.org/10.17220/ijpes.2017.03.004.
• Hines, A. (2016). Divorce-related transitions, adolescent development, and the role of the parent-child, Journal of Marriage and Family, 59(2), 375-388. https://doi.org/10.2307/353477.
• Kabaday, A. ve Aladağ, K. S. (2010). Farklı ilköğretim kurumlarına devam eden öğrencilerin ahlaki gelişimlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 878-897. Erişim: https://core.ac.uk/download/pdf/268072429.pdf.
• Karabulut Demir, E. ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11 (2), 1525. Erişim: https://www.psikolog.org.tr/tr/yayinlar /dergiler/1031828/tpy1301996120080000m000153.pdf.
• Karakuş, Ö. (2012). Ergenlerde bağlama stilleri ve yalnızlık arasındaki ilişki. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 33-46. Erişim: https://dergipark.org.tr /tr/download /article-file/797258.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel.
• Kaya, M. ve Aydın, C. (2011). Üniversite öğrencilerinin dini inanç ile ahlaki olgunluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30, 15–40. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuifd/issue/20291/215368.
• King, V., Boyd, L. M. ve Pragg, B. (2017). Parent-adolescent cloness, family belonging, and adolescent well-being acroos family structures. Journal of Family Issues, 39 (7), 2007-2036. https://doi.org/10.1177/0192513X17739048.
• Kocayörük, E. (2010). Ergen gelişiminde aile işlevleri ve aile katılımı, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (33), 37-45. Erişim: https://www.pegem.net/Akademi/3-108639-Ergen-Gelisiminde-Aile-Islevleri-ve-Baba-Katilimi.aspx.
• Kulaksızoğlu, A. (2005). Ergenlik Psikolojisi. İstanbul: Remzi.
• Kuşat, A. (2003). Bir değerler sistemi olarak kimlik duygusu ve Atatürk, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(15), 45-61. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23748/252999.
• Lickona, T. (1991). Education for Character: How Our Schools Can Teach Respect And Responsibility. Bantam Books, New York.
• Ma, H. K. (2012). Moral competence as a positive youth development construct: a conceptual review. Scientific World Journal. 3, 1-8. DOI: 10.1100/2012/590163.
• Mathieson, K. (2003). Elements of moral maturity, Journal of College and Character, 4(5). DOI: 10.2202/1940-1639.1356.
• Mavili, A., Kesen, N. F. ve Daşbaş, S. (2014). Aile aidiyeti ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33, 29-42. DOI: http://dx.doi.org/10.21560/spcd.19507.
• Parikh, B. (1980). Development of moral judgment and its relation to family environmental factors in Indian and American families. Child Development, 51(4), 1030-1039. https://doi.org/10.2307/1129540.
• Piaget, J. (1970). Piaget's theory. In P. H. Mussen (Ed.), Carmichael's Manuel of Child Psychology. New York: Wiley.
• Sarıçam, H., Çelik, İ., Arıcı, N. ve Kaya, M. M. (2014). Ergenlerde insani değerler ve ahlaki olgunluk arasındaki ilişkinin incelenmesi, International Journal of Human Sciences, 11(1), 1325-1342. Erişim: https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2888.
• Saylağ, Ş. (2001). Liselerin Birinci Sınıfında Öğrenim Gören Çocukların Ahlaki Değerleri Algılama Düzeylerinin İncelenmesi, Yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Şengün, M. (2008). Lise Öğrencilerinin Ahlaki Olgunluk Düzeylerinin Bazı Kişisel Değişkenler Açısından İncelenmesi, Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şengün, M. (2013). Anne-baba tutumuna göre lise öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeyleri, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 (23), 203-215. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/85690.
• Şengün, M. (2015). Anne-babanın mesleğine ve ekonomik düzeyine göre gençlerde ahlaki olgunluk, Erzurum İlahiyat Dergisi, 2 (44), 213-225. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/296834.
• Şengün, M. ve Kaya, M. (2007). Ahlâkî Olgunluk Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(24-25), 51-64. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/188495.
• Smetana, J. G. ve Turiel, E. (2008). Moral Development during Adolescence. Handbook of Adolescence, 8, 247. Blackwell.
• Walker, L. ve Hennig, K. (1999). Parenting style and the development of moral reasoning, Journal of Moral Education, 28 (3), 359-373. https://doi.org/10.1080/030572499103133.
• Williams, A. (2003). Adolescents’ relationships with parents, Journal of Language and Social Psychology, 22 (1), 58-65. https://doi.org/10.1177/0261927X02250056.
• Wissink, I.B., Dekovic, M. ve Meijer, A. M. (2006). Parenting behavior, quality of the parent-adolescent relationship, and adolescent functioning in four ethnic groups. The Journal of Early Adolescence, 26 (2),133-159. DOI: 10.1177/0272431605285718.