A People’s House Magazine in Turkish Republican Modernization: Batı Yolu

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 2179 - 2205, 30.09.2021

Mehmet Güven Avcı , Elif Kıran

https://doi.org/10.15869/itobiad.853925

Cited By: 1

Öz

People’s Houses were among the most important agents of the modernization movements in Turkish Republican Period between 1930-1950 The people’s houses were affiliated to Republican People’s Party which was the only political party of that period and the activities carried out by the people’s houses provide important information about the modernization process of that era. Magazine publishing constitutes a significant place among these activities. The milestones of the aim of achieving ideological and cultural transformation of the nation as a whole were blended with local elements in people’s house magazines and were conveyed to the public. The dominant ideology of the period was the modernization which went hand in hand with westernization. It was aimed to ensure that all segments of the society participate in this modernization process through education. People’s houses focused on adult education and it was aimed to build the ideal person desired by the new regime in each and every segment. Magazine publishing of the people’s houses is very important in terms of showing the way how the central policy is transferred to lay public and is harmonized with the local factors. In this context, this study aims to analyze Batı Yolu magazine published by Kırklareli People’s House within the scope of Republican modernization in Turkey. It is noteworthy to mention that the name of the magazine reflects the general policy of the period, as well as indicating the importance given to Thrace region during the modernization process. Via the eight issues published, the magazine undertook the mission of spreading the central policies of the implementation period of Republican ideals. This type of publication policy is in line with the top-down modernization policy which was chosen by the decision makers of Turkey during that period.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Westernization, Republican Modernization, People’s Houses, Batı Yolu Magazine

Cumhuriyet Modernleşmesinde Bir Halkevi Dergisi: Batı Yolu

Öz

Halkevleri, Cumhuriyet Dönemi modernleşme hareketlerinin, 1930-1950 tarihleri arasında, en önemli araçlarından birisidir. Kuruluş biçimi ve örgütlenmesi ile merkezi bir yapıya sahip olan ve dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Fırkası’na bağlı bir kuruluş olarak halkevlerinin yürüttüğü faaliyetler, modernleşme sürecine ilişkin önemli bilgiler içermektedir. Dil ve edebiyat şubesi, güzel sanatlar şubesi, temsil şubesi, spor şubesi, içtimai yardım şubesi, halk dershaneleri ve kurslar şubesi, kütüphane ve neşriyat şubesi, köycüler şubesi, müze ve neşriyat şubesi olarak dokuz alanda faaliyet gösteren halkevleri okuma yazamadan tiyatroya, yayıncılıktan sinemaya, yardım çalışmalarında köye kadar geniş bir alanda etkinlik içerisinde olmuştur. Halkevlerinin önemli faaliyetlerinden birisi dergi yayıncılığıdır. Genel politikalar, ideolojik ve kültürel dönüşümü sağlamaya dönük çabalar halkevi dergileri aracılığıyla yerel unsurlarla harmanlanarak taşraya aktarılmaktadır. Bu dergiler aynı zamanda halkevi faaliyetlerinde görev alanlar için bir rehber taşımaktadır. Dönemin hâkim ideolojisi batılılaşma yoluyla toplumun tamamının modernleşmesidir. Bu modernleşme sürecine toplumun tüm kesimlerinin katılması eğitim yoluyla sağlanmaya çalışılmaktadır. Örgün eğitim ile gelecek nesillerin istendik biçimde yetiştirilmesi sağlanırken halkevleri yetişkin eğitimini hedeflemekte ve bu yol ile her alanda ve her kesimde yeni rejimin istediği insan tipine en kısa sürede ulaşma amacı güdülmektedir. Merkezi politikanın yerele aktarılma ve yerel unsurlarla uyumunu sağlama biçimini göstermesi açısından halkevlerinin dergi yayıncılığı oldukça önemlidir. Bu çalışma bu kapsamda Kırklareli Halkevi tarafından yayınlanan Batı Yolu dergisini Cumhuriyet modernleşmesi kapsamında inceleme amacı taşımaktadır. Modernleşme sürecinde Trakya Bölgesi’ne verilen önemin yanı sıra derginin isminin dönemin genel politikasını yansıtması dikkat çekicidir. Sekiz sayı yayınlanan dergi, yayın içeriği ile uygulanan merkezi politikaları halka yayma işlevini üstlenmiştir. Bu tür bir yayın politikası dönemin yukarıdan aşağıya modernleşme politikasıyla uyumludur. Batı Yolu Dergisi bu anlamda halkevi dergilerinin tamamında görülebilecek özellikleri yansıtmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Batılılaşma, Cumhuriyet Modernleşmesi, Halkevleri, Batı Yolu Dergisi

Kaynakça

• Annelere Öğüt. (1935, Birinci Kanun). Batı Yolu, 5, 15.
• Bağcıların En Büyük Düşmanlarından Biri Daha. (İkinci Kanun 1936). Batı Yolu, 6, 16.
• Baştürk, Ş. (2017). Türkiye'de Nüfus ve Demografik Yapının Dönüşümü. Dünden Bugüne Türkiye'nin Toplumsal Yapısı (ss. 301-334). Dora.
• Batı Yolu. (1935, Birinci Kanun). 5, 2-3.
• Batı Yolu. (1935, Mayıs). Bu Ay İçinde Olub Bitenler. Batı Yolu, 2, 16.
• Batı Yolu. (1935, Birinci Teşrin). Dil devrimimiz. Batı Yolu, 3, 10-12.
• Batı Yolu. (1935, Nisan 23). Kırklareli Halkevinin Nisan Ayında Gördüğü İşler. Batı Yolu, 11.
• Batu, K. (1936, Şubat). Köy Davası ve Trakya. Batı Yolu, 7, 1-3.
• Bayındır Uluskan, S. (2010). Atatürk'ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi.
• Baykoca, H. (1935a). Zehirli gaz tehlikesi. Batı Yolu, 3, 11-12.
• Baykoca, H. (1935b). Harp ve barış zamanında zehirli gaz. Batı Yolu, 4, 9-10.
• Baykoca, H. (1935c). Zehirli gazların taksimi. Batı Yolu, 5, 9-10.
• Baykoca, H. (1935d). Kültür alanında çalışmalar. Batı Yolu, 5, 11-16.
• Baykoca, H. (1936a). Aksırtıcı gazlar. Batı Yolu, 6, 11-12.
• Baykoca, H. (1936b). Boğucu gazlar. Batı Yolu, 7, 9.
• Beysanoğlu, Ş. (1996). Anılarımda Diyarbakır halkevi. Kebikeç, 3, 161-167.
• Bozbeyoğlu, A. (2011). Doğurganlık kontrolünde rasyonelliğin sınırları: türkiye kürtaj ve gebeliği önleyici yöntem kullanımı. fe dergi: Feminist Eleştiri, 3,123-37.
• Bulut, Y. (2005). Türkiye'nin çağdaş tarihine ilişkin bazı gözlemler. DİVAN İlmi Araştırmalar, 2 (19), 1-34.
• Cumhuriyet Halk Fırkası. (1932). Halkevleri talimatnamesi. Ankara: Hakimiyet-i Milliye Matbaası.
• Cumhuriyet Halk Fırkası. (1935). Halkevleri 1932-1935 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı. Ankara.
• Cumhuriyet Halk Partisi. (1938). Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinin Parti Örgütüne Genelgesi İkincikanun 1938 den 30 Haziran 1938e kadar. Ankara: Ulus Matbaası.
• Çağaptay, S. (2008). Otuzlarda Türk milliyetçiliğinde ırk, dil, etnisite. T. Bora (Ed.), modern Türkiye'de siyasi düşünce 4-milliyetçilik (s. 245-249) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. Dil Devrimimiz.(1935). Batı Yolu, 3, 10-12.
• Duman, D., ve Doğdu, M. (2015). Erken Cumhuriyet dönemi çocuk dergilerinde tasarruf bilinci oluşturma çabaları. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 15(31), 201-221.
• Dursunkaya, A. R. (1935a). Gittiğimiz yol. Batı Yolu, 3, 3-4.
• Dursunkaya, A. R. (1935b). Genel espekterimiz: general Kazım Diriğe, Batı Yolu, 4, 1-2.
• Dursunkaya, A. R. (1935c). Yurtseverlik ve bayram. Batı Yolu, 5, 3.
• Dursunkaya, A. R. (1936a). Yurtdaş Türkçe konuş. Batı Yolu, 8, 1.
• Dursunkaya, A. R. (1936b). Köy kanunu ve şehirlerimiz. Batı Yolu, 8, 5-6.
• Duru, B. (2017). Türkiye Nüfusunda Yeni Eğilimler: Görünümler, Sorunlar, Politikalar. F. Alpkaya ve B. Duru (ed.), 1920'den Günümüze Türkiye'de Toplumsal Yapı ve Değişim (s. 163-180). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Erdoğan, A. (2010). Tanzimat döneminde yurtdışına öğrenci gönderme olgusu ve Osmanlı modernleşmesine etkileri. Sosyoloji Dergisi, 3(1), 121-151.
• Fidanlık İşyarı. (1936). Fidan dikme usulleri. Batı Yolu, 7, 10-11.
• F., Ü. (1935). Yolumuz. Batı Yolu, 5,1-2.
• Hayri (1935). Geçmişin çocukları; bugünün çocukları. Batı Yolu, 1, 3-4.
• Hayri (1936). Kırklarelinin tarihsel bucaklarından: Karışdıran. Batı Yolu, 6, 8-9.
• İnan, A. (1989). İzmir İktisat Kongresi. Ankara:Türk Tarih Kurumu.
• K., M. (1935). Nüfusumuzun sağlığı. Batı Yolu, 6, 3-6.
• Kanuralp, K. (1935). Bir yoldan altıoka. Batı Yolu, 1, 1-2.
• Karaömerlioğlu, M. (2009). Türkiye'de köycülük. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye'de siyasi düşünce 2- Kemalizm (s. 284-297). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuşçuoğlu, T. (1935). Ağaçları sevelim. Batı Yolu, 4, 4.
• Kuşçuoğlu, T. (1936). Çiftçimizin durumu ve onlara düşen ödevler. Batı Yolu, 6, 6-7.
• M., K. (1935). Nüfusumuzun sağlığı 1. Batı Yolu, 4, 12-14.
• M., K. (1936). Nüfusumuzun sağlığı 2. Batı Yolu, 6, 3-6.
• Örmecioğlu, H. (2019). Cumhuriyetin ilk yıllarında köycülük tartışmaları ve numüne köyler. Belleten, 83 (297), 729-751.
• Özacun, O. (1996). Halkevlerinin dramı. Kebikeç,3, 87-95.
• Özer, S. (2013). Cumhuriyetin ilk yıllarında Bekârlık Vergisi'ne ilişkin tartışmalar. Gazi Akademik Bakış, 6 (12), 173-191.
• Salcı, V. L. (1935). Halk musikisi ve türküleri. Batı Yolu, 4, 15-16.
• Sözen, V. (1935). Dil devrimimiz. Batı Yolu, 3, 10-12.
• Şakar, H. (1935). Trahom hastalığı. Batı Yolu, 3, 9.
• Şakar, H. (1936a). İçki belası. Batı Yolu, 6, 14-16.
• Şakar, H. (1936b). Frengi ile fuhuş. Batı Yolu,7, 12-14.
• Şakar, H. (1936c). Frengi ile fuhuş-2. Batı Yolu, 8, 4-5.
• Şakir, H. (1935). Çocuk esenliği. Batı Yolu, 1, 5-6.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (2011). Aatatürk'ün dil yazıları 1. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Başkanlığı.
• Turan, G., & Ödekan, A. (2009). Erken Cumhuriyet Dönemi’nde yerli malı kavramı ve İstanbul yerli malı sergileri. itüdergisi/b, 6(2), 15-26.
• Türk Tarih Kurumu. (1935). Batı Yolu, 5, 10.
• Türkoğlu, Ö. (1996). Halkevlerinin kuruluş amaçları-örgütsel yapısı ve bazı uygulamaları. Kebikeç, 3, 97-16.
• Vatandaş, C. (2010). Cumhuriyetin ilk yıllarında bir toplumsal değişim aracı olarak eğitimin modernleştirilmesi. Sosyoloji Konferansları, 42, 41-62.
• Yeşilkaya, N. (2009). Halkevleri. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye'de siyasi düşünce 2-Kemalizm içinde (s. 113-119). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zorluhankızı, İ. (1935). Batı yolu. Batı Yolu,1, 2.
• Zorlutuna, H. N. (1935). Çocuk. Batı Yolu,1, 6-7.