Mey İcrâsında Kullanılan Süslemeler ve İcrâ Tekniklerinin Transkripsiyonlarına Dair Bir Öneri: Zafer Taşdan Örneği

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1363 - 1387, 30.09.2022

Hasan Hüseyin Şahin , Sertan Demir

https://doi.org/10.15869/itobiad.1102682

Öz

21. yüzyılın önde gelen Türk halk müziği nefesli icrâcılarından biri olan TRT sanatçısı Taşdan, yurt içi ve yurt dışında sayısız konserlerde yer almış; sayısız albüme mey, zurna, duduk çalgılarıyla eşlik etmiş ve ülkemizi, kültürümüzü birçok sanat mecralarında temsil etmiştir. İcrâ tavrının oluşumunda Aşkale yöresine ait birçok türkünün kaynak kişisi olan dedesi Ağa Taşdan’dan, kendi tabiriyle “bizler pet şişenin içine konulmuş sularız, o kaynağın kendisi” diye tabir ettiği Binali Selman’dan ve Deniz Selman, Musa Uzunkaya, Adil Ural, Müslüm Abay gibi usta isimlerden beslenerek bu alanda ekol olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda gerek araştırmanın amacına yönelik gerekse Zafer Taşdan özelinde Türk halk müziğinin bünyesinde önemli bir yere sahip olan mey çalgısında kullanılan süslemeler ve icra tekniklerinin transkripsiyonları nasıldır? Problem cümlesinden yola çıkılarak yapılan bu araştırmanın bizlere cevabını verecek en önemli örneklerden bir tanesidir. Türk müziği, bünyesinde gerek yapısal gerekse teknik anlamda birbirinden farklı, oldukça zengin çeşitliliğe sahip birçok çalgıyı barındırmaktadır. Bundan dolayı her çalgısının kendi içerisinde var olan dinamikler ve bunların ifadeleri, bizlere kendi dünyalarında müstakil bir evreni sunmaktadır. Her çalgının ayrıca kendine has bir repertuvar evreni vardır. Bu repertuvar evreni, icrâcının sanatsal yeteneği ve oluşum sürecinin mitik arka planıyla birlikte, çalgının kendi anlam dünyasında var olan yapısal ve teknik zenginliklerle birleşerek ontolojik olarak farklı yaratımlarla beraber karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla her çalgının gerek yazınsal gerek tınısal gerekse ifadesel anlamda birbirinden farklı unsurları bulunmaktadır. Mey özelinde yapılan bu araştırma, öncelikli olarak mey icrâsında kullanılan süslemeler ve icrâ tekniklerinin transkripsiyonlarına dair bir öneri sunmak ve bu duruma bağlı olarak sanatçının mey icrâ tavrını incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, sanatçının mey ile icrâ ettiği ezgiler içerisinde bulunan teknik yapının çözümlendirilmesiyle beraber metodolojik açıdan çalgı eğitimine katkı sağlaması, çift kamışlı ve diğer kategorideki Türk müziği nefesli çalgılar ile ilgili yapılacak çalışmalara bir model oluşturması açısından önemlidir. Nitel yöntem ve tekniklerinin kullanıldığı bu araştırma, tarama modeli ile yapılandırılmış, veriler; belgesel tarama, görüşme tekniklerinden yararlanılarak elde edilmiştir. İcrâ tekniklerinden; üfleme tekniği, nefes tekniği ve dudak tekniğiyle sınırlandırılan bu araştırmanın evrenini sanatçının mey ile icrâ etmiş olduğu ezgiler, örneklemini ise olası ve seçkisiz olmayan amaçsal örnekleme yöntemine göre seçilmiş beş ezgi oluşturmaktadır. Bu makalenin “Sakarya Üniversitesi Rektörlüğü Etik Kurulu 05.11.2021 tarihli E-61923333-050.99-77701 sayılı kararına göre etik kurul onayı alınmıştır”.

Anahtar Kelimeler

Zafer Taşdan, Tavır, Transkripsiyon, Mey, Süslemeler, İcrâ Tekniği

A Suggestion About in Transcriptions of the Ornament and Performance Techniques Used in Mey Performance: The Example of Zafer Taşdan

Öz

TRT artist Taşdan, one of the leading Turkish folk music woodwind performers of the 21st century, took part in numerous concerts in Turkey and abroad; he accompanied countless albums with mey, zurna and duduk instruments and represented our country and our culture in many art environments. His expertise was effected with his performance style from his grandfather, Ağa Taşdan who was the person of many Turkish folk music sources from Aşkale district; at the same time fedded by Deniz Selman, Musa Uzunkaya, Adil Ural, Müslüm Abay, last but not least Binali Selman which was refered by him as "we are just waters in the bottle, yet he is the the source". In this context, what are the transcriptions of the ornaments and performance techniques used in the mey instrument, which has an important place in Turkish folk music, both for the purpose of the research and specifically for Zafer Taşdan? It is one of the most important examples that will give us the answer of this research based on the problem statement. Turkish music includes many instruments that are different from each other both structurally and technically and have a very rich variety. Therefore, the dynamics that exist within each instrument and their expressions present us an independent universe in their own world. Each instrument also has its own unique repertory universe. This universe of repertory, combined with the artistic talent of the performer and the mythical background of the formation process, combined with the structural and technical richness of the instrument's own world of meaning, appears with ontologically different creations. Therefore, each instrument has elements that are different from each other in terms of both written, sound and expression. This research, which is specific to the mey instrument, was carried out primarily to present a suggestion about the transcriptions of the ornaments and performance techniques used in the mey performance and to determine the mey performance attitude of the artist depending on this situation. The research is important in that it contributes to instrument education methodologically, along with the analysis of the technical structure in the melodies played by the artist, and that it creates a model for the studies to be done on Turkish music woodwing instruments in the double reed and other categories. This research, in which qualitative methods and techniques were used, was structured with a scanning model; The data were obtained by using documentary scanning and interview techniques. From execution techniques; The universe of this research, which is limited to blowing technique, breathing technique and lip technique, consists of the melodies played by the artist with the mey, and the sample consists of five melodies selected according to the purposive sampling method, which is not possible and random. Ethics committee approval was received for this article according to the decision of the E-61923333-050.99-77701 dated 05.11.2021 of the Sakarya University Rectorate Ethics Committee.

Anahtar Kelimeler

Zafer Taşdan, Attitude, Transcription, Mey, Ornaments, Playing Technique

Kaynakça

• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler “Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması” (2. Basım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ayyıldız, S. (2020). Üslup, Tavır Kavramları ve İcra Teknikleri Çerçevesinde Türk Halk Müziğinde Süslemeler. İdil, 72 (2020 Ağustos): s. 1290–1334. https://doi.org/10.7816/idil-09-72-09.
• Başer, F., Â. (2013). Türk Musikisinde Abdülbâki Nâsır Dede. İstanbul: Konservatuvar Müdürlüğü Yayınları.
• Broone, B., & Schonbrun, M. (2020). Müzik Teorisi (5. Basım). Ankara: Say Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2019). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (27. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Duygulu, M. (2018). Türkiye’nin Halk Müziği Makamları. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Feyzi, A. (2018). Türk Müziğinde Notasyon ve Miftâh-ı Nota. Rast Müzikoloji Dergisi, 6(2). s.1890-1913. https://doi.org/10.12975/pp1890-1913.
• Güray, C. (2017). Bin Yılın Mirası, Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. Ankara: Pan Yayıncılık.
• Gürel, M. (2016). Hakkı Derman’a Ait Bayâti Keman Taksiminin Analizi. Rast Müzikoloji Dergisi, cilt IV, sayı 3, s. 1367-1395. https://doi.org/0.12975/rastmd.2016.04.03.00094.
• Hacıev, P. (2019). Temel Müzik Teorisi (6. Basım). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Kaçar, G., Y. (2015). Geleneksel Türk Sanat Müziğinde Süslemeler ve Nota Dışı İcralar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt 25, sayı 2, s.215-228.
• Kalın, C. (2012). Mey Metodu (1. Basım). İstanbul: Tij Yayıncılık.
• Karahasanoğlu, S., & Yavuz, E., D. (2018). Müzikte Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Berceste Yayınevi.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi (36. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Oral, B., Çoban, A. (2020). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (1. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, O., M. (2018). Türkiye’de Halk Müziği Çalışmalarının 100 Yıllık Öyküsü. Fırat Kutluk (Ed.), Cumhuriyetin Müzik Politikaları içinde (47-84 ss.). İstanbul: H20 Yayıncılık.
• Popescu-Judetz, E. (1999). Prince Dimitrie Cantemir “Theorist and Composer of Turkish Music. İstanbul: Pan Yayınevi.
• Randel, D., M. (1999). The Harvard Concise Dictionary of Music and Musicians. United States of Amerika: Harvard University.
• Say, A. (2005). Müzik Sözlüğü (2. Basım). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Tura, Y. (2001). Kitâbu ‘İlmi’l-Mûsikî ‘alâ vechi’l-Hurûfât (I. Cilt). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tura, Y. (2006). İnceleme ve Gerçeği Araştırma (Tedkîk ü Tahkik). İstanbul: Pan Yayıncılık
• Tıraşçı, A. (2019). Türk Mûsikîsi Nazariyatı Tarihi (2. Basım). İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Tohumcu, Z., G., G. (2006). Müziği Yazmak: Müzik Notasyonunun Tarih İçindeki Yolculuğu. İstanbul: Nota Yayıncılık.
• Turgay, N., & Ö., Ayangil, R. (2016). Fasıl Müziği İcrasında Nota Dışı Farklılıklar, Rast Müzikoloji Dergisi, 4 (1), s. 1165-1184. doi:10.12975/rastmd.2016.04.01.00073.
• Yavuzoğlu, N. (2018). Uygulamalı Müzik Teorisi-1. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Yöre, S. (2018). Türk Ulusuna Müzik Arayışları; Sentez mi Kültürel Transplantasyon mu? Fırat Kutluk (Ed.), Cumhuriyetin Müzik Politikaları içinde (1-15ss.). İstanbul: H20 Yayıncılık.
• Yurtçu, C. (2006). Bir Performans Aracı Olarak Kaval ve Teknik Gelişimi. (Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zeren, A. (2003). Müzik Fiziği (3. Basım). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Agayeva, S. (5 Eylül, 2021) DİA içinde. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/nota
• Bahçalarda Mor Meni. (15 Temmuz, 2021) Youtube içinde. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=TyiuQAdtoHg
• Başı Pare Pare Dumanlı Dağlar. (17 Temmuz, 2021) Youtube içinde. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=NsNDZnY9IvY
• Daldalan. (15 Temmuz, 2021) Youtube içinde. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=nvQ0l0kvwyA
• Mey Açış. (17 Temmuz, 2021) Youtube içinde. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=il-vJ3nNNhw
• Mey Açış 2. (17 Temmuz, 2021) Youtube içinde. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=II2vfr7_ejM
• Repertükül. (1 Eylül, 2021). Oyun havaları içinde. Erişim adresi: https://www.repertukul.com
• Pierce, L. (10 Ağustos, 2021) discoverdoublebass içinde. Erişim adresi https://discoverdoublebass.com/lesson/double-bass-articulations-markings-guide#tenuto-link
• Taşdan, Z. (2021, Temmuz 22). Google Meet.