Dış Ticaret Açığı Veren Ülkelerde Döviz Kurunun Dış Ticaret Performansı Üzerindeki Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1712 - 1730, 30.09.2022

Esengül Salihoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1143215

Öz

Serbest ticaretin yükselişini küreselleşmenin ve teknolojik gelişmelerin desteklemesiyle döviz kurlarının önemi giderek artmıştır. Esnek kur sistemlerinde döviz kurunun dış ticaret hacmine ve dolayısıyla toplam üretime etki etmesi beklenmektedir. Bu kapsamda ekonomi politikası uygulamalarında döviz kurunun dış ticaretle ilişkisinin anlaşılabilmesi önemlidir. Çalışmanın amacı, seçilmiş ülkelerde döviz kuru ve dış ticaret hacimleri arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesiyle literatüre katkı sağlanmasıdır. Bu doğrultuda 2020 yılında en fazla dış ticaret açığı veren sekiz ülkenin (ABD, İngiltere, Hindistan, Fransa, Türkiye, Mısır, Filipinler ve Pakistan) reel efektif döviz kuru (REDK) ile ithalat ve ihracat hacimleri arasındaki ilişki, Ocak 2003–Ocak 2022 döneminde aylık veriler kullanılarak tahmin edilmiştir. Analize döviz kurunu temsilen REDK’nın dahil edilmesiyle dış ticarette önemli belirleyiciler olan yurtiçi fiyatlar ile ticaret yapılan ülkelerdeki fiyatlar da değerlendirilmiştir. Analiz yöntemi tercihinde ülkelerin heterojen yapıları ve seriler arasındaki yatay kesit bağımlılık dikkate alınmıştır. Serilerin özellikleriyle uyumlu olan yeni nesil ekonometrik yöntemlerin kullanıldığı analizde sırasıyla CADF ve CIPS birim kök testleri, ardından Westerlund (2008) Durbin-Hausman Eşbütünleşme Testi, devamında Pesaran’ın (2006) geliştirdiği Ortak İlişkili Etkiler (CCE) Tahmincisi ile Emirmahmutoğlu ve Köse’nin geliştirdiği (2011) Panel Nedensellik Testi uygulanmıştır.
Analiz bulguları şu şekilde sıralanmıştır. Eşbütünleşme Testi sonuçlarına göre analize dahil edilen ülkelerin tamamında REDK, ithalat ve ihracat hacmi arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Ardından modellerin uzun dönem katsayıları tahmin edilmiştir. CCE tahmin bulgularına göre ihracat hacmi uzun dönemde REDK’dan negatif, ithalat ve ihracat hacimleri ise birbirlerinden pozitif yönde etkilenmişlerdir. Panel Nedensellik Testi'nin Panel Fisher test istatistiği sonuçlarına göre, ihracat hacmi ve REDK arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. REDK ile dış ticaret hacimleri arasındaki ilişkilerin kısa dönemde çift yönlü olması değişkenler arasındaki etkileşimin döngüsel olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Finans, Reel Döviz Kuru, İhracat, İthalat, Panel Veri Analizi

The Effects Of The Exchange Rate On Foreign Trade Performance In Countries With Foreign Trade Deficit

Öz

Exchange rates have become increasingly important as the rise of free trade has been supported by globalization and technological developments. In flexible exchange rate systems, the exchange rate is expected to affect the volume of foreign trade and thus aggregate output. In this context, it is important to understand the relationship between the exchange rate and foreign trade in economic policy implementation. The aim of this study is to contribute to the literature by comparatively analyzing the relationship between exchange rates and foreign trade volumes in selected countries. Accordingly, the relationship between the real effective exchange rate (REER) and import and export volumes of the eight countries with the largest foreign trade deficits in 2020 (USA, UK, India, France, Turkiye, Egypt, Philippines, and Pakistan) is estimated using monthly data for the period January 2003–January 2022. By including the REER as a proxy for the exchange rate in the analysis, domestic prices and prices in the trading countries, which are important determinants of foreign trade, are also considered. The heterogeneous structure of the countries and the horizontal cross-sectional dependence between the series are taken into account in the choice of the analysis method. In the analysis using new generation econometric methods compatible with the characteristics of the series, CADF and CIPS unit root tests are followed by Westerlund's (2008) Durbin-Hausman Cointegration Test, then Pesaran's (2006) Common Correlated Effects (CCE) Estimator and Emirmahmutoglu and Kose's (2011) Panel Causality Test are applied.
The findings of the analysis are listed as follows. According to the results of the cointegration test, a cointegration relationship was found between the REER and import and export volume in all countries included in the analysis. Then, the long-run coefficients of the models were estimated. According to the CCE estimation results, export volume is negatively affected by the REER in the long run, while import and export volumes are positively affected by each other. According to the Panel Fisher test statistics of the Panel Causality Test, there is a bidirectional causality relationship between export volume and the REER. The bidirectional relationship between the REER and foreign trade volumes in the short run indicates that the interaction between the variables is cyclical.

Anahtar Kelimeler

Finance, Exchange Rate, Export, Import, Panel Data

Kaynakça

• Altıner, A. (2019). MINT ülkelerinde enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel nedensellik analizi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2): 369-378. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/gumus/issue/47286/454031
• Amadeo, K. (2022, 21 Haziran). What is the current U.S. trade deficit?, The Balance, Erişim adresi: https://www.thebalance.com/u-s-trade-deficit-causes-effects-trade-partners-33062 76, [Erişim Tarihi: 23.06.2022]
• Asteriou, D., Masatci, K., ve Pılbeam, K. (2016). Exchange rate volatility and international trade: international evidence from the MINT countries. Economic Modelling, 58, 133-140. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.05.006
• Aytekin, İ., ve Uçan, O. (2022). Döviz kuru enflasyon ve dış ticaret arasındaki ilişkinin ekonometrik bir analizi: Türkiye örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 460-475. DOI: 10.25287/ohuiibf.1009183
• Bağdınlı, N. ve Arslan, İ.K. (2022). Makro ekonomik göstergelerin dış ticaret dengesi üzerine etkisi. Journal of Emerging Economies and Policy, 7(1), 106- 117. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/joeep/issue/66260/1050700
• Bahmani-Oskooee, M. ve Nasir, M.A., (2020). Asymmetric J-curve: evidence from industry trade between U.S. and U.K. Appl. Econ. 52 (25), 2679-2693. https://doi.org /10.1080/00036846.2019.1693700
• Bahmani-Oskooee, M., Bolhassani, M. ve Hegerty, S. (2012). Exchange-rate volatility and industry trade between Canada and Mexico. The Journal of International Trade and Economic Development 21: 389–408. https://doi.org/10.1080/09638199.2010.491160
• Barak, D., ve Naimoğlu, M. (2018). Reel döviz kurunun dış ticaret üzerindeki etkisi: kırılgan beşli örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 82-95. DOI: 10.25287/ohuiibf.396831
• Can, G., ve Kılıç, C. (2021). Döviz kurunun dış ticaret üzerindeki etkisi: BRICS-T ülkeleri için panel veri analizi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 16 (2), 48-59. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/girkal/issue/68001/1003994
• Chowdhury, A. R. (1993). Does exchange rate volatility depress trade flows? Evidence from error- correction models. The Review of Economics and Statistics, 75(4), 700–706. https://doi.org/ 10.2307/2110025
• Clark, P.B., (1973). Uncertainty, exchange risk, and the level of international trade. Econ. Inq. 11(3), 302-313. https://doi.org/10.1111/j.1465-7295.1973.tb01063.x
• Di Iorio, F., ve Fachin, S. (2007). Testing for breaks in cointegrated panels− with an application to the Feldstein-Horioka Puzzle. Economics, 1(1), 2007-14. https://doi.org/ 10.5018/economics-ejournal.ja.2007-14
• Eğilmez, M. (2014, 14 Kasım). TL’nin değer kaybı dış ticaret açığını düşürür mü? Kendime Yazılar [Blog Yazısı]. Erişim adresi: https://www.mahfiegilmez.com/ 2014/11/tlnin-deger-kayb-dsticaret-acgn-dusurur.html. Ekanayake, E. M. & Chatrna, D. (2010). The effects of exchange rate volatility on Sri lankan exports: An empirical investigation. Journal of International Business and Economy, 11(1), 51-68.
• Ekanayake, E. M., ve Dissanayake, A. (2022). Effects of real exchange rate volatility on trade: (Empirical analysis of the United States exports to BRICS. Journal of Risk and Financial Management, 15(2), 73, 1-21. https://doi.org/10.3390/jrfm15020073
• Emirmahmutoglu, F., ve Kose, N. (2011). Testing for Granger causality in heterogeneous mixed panels. Economic Modelling, 28(3), 870-876. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2010. 10.018
• Eren, O., ve Gürbüz, A. O. (2020). Türkiye'nin seçilmiş ülkeler ile olan dış ticaretinin belirleyicileri ve reel döviz kuru ile ilişkisi: Ekonometrik bir analiz. Maliye Finans Yazıları, (114), 295-326. DOI: 10.33203/mfy.702783
• Fang WS, Lai Y. ve Miller SM. (2009). Does exchange rate risk affect exports asymmetrically? Asian evidence. Journal International Money Finance 28(2), 215-239. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2008.11.002
• Güneş, H. (2021). Türkiye’nin dış ticaretinde J eğrisi hipotezinin analizi. Fiscaoeconomia, 5(3), 1175-1190. DOI: 10.25295/fsecon.982890
• Hassan, A., Abubakar, M. ve Dantama, Y. U. (2017), Determinants of exchange rate volatility: New estimates from Nigeria, Eastern Journal of Economics and Finance, 3(1), 1-12.
• Hooper, P., ve Kohlhagen, S. W. (1978). The effect of exchange rate uncertainty on the prices and volume of international trade. Journal of International Economics, 8(4), 483-511. https://doi.org/10.1016/0022-1996(87)90001-8
• Karaş, G. ve Karaş, E. (2017). Reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki ilişki: Türkiye özelinde ekonometrik bir değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi IASOS Özel Sayısı , 27-46 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/usaksosbil/issue/33531/372519
• Kopuk, E. ve Meçik, O. (2022). Türkiye’nin dış ticaretinde Türk Lirasının değer kaybının etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(34), 551-565. DOI: 10.21076/vizyoner.990721
• Kyophilavong, P., Shahbaz, M., ve Uddin, G. S. (2013). Does J-curve phenomenon exist in case of Laos? An ARDL approach. Economic Modelling, 35, 833-839. https://doi.org/10.1016 /j.econmod.2013.08.014
• Mankiw, N. G. (2010). Makroekonomi. 6.Baskı (Orijinal Eserin Yayın Tarihi:2007), (Çev. Editörü: Ö. Faruk Çolak), Efil Yayınevi, Ankara.
• Mishkin, F. S. (2011). Para, Banka ve Finansal Piyasalar İktisadı, 8. Baskıdan Çeviri (Orijinal Eserin Yayın Tarihi:2007), (Çev. Editörü:Nazım Engin). Pearson Education Inc. Akademi Yayıncılık, Ankara.
• O’Neill, A. (2021, 25 Ağustos). The 20 countries wıth the highest trade balance deficit in 2020. Statista, Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/256666/the-20-countries-with-the-highest-trade-balance-deficit/, [Erişim Tarihi: 04.06. 2022].
• Özçelik, Ö. & Uslu, N. (2020). Türkiye’de reel döviz kuru ve dış ticaret arasındaki ilişki (2003-2016). Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 180-197. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ijar/issue/52793/701599
• Pesaran, H., Ullah, A. ve Yamagata, T. (2008). A bias-adjusted LM test of error crosssection independence. Econometrics Journal 11, 105-127. https://doi.org/10.1111/j.1368 -423X.2007.00227.x
• Pesaran, M Hashem (2006). Estimation and inference in large heterogeneous panels with a multifactor error structure. Econometrica, 74(4), 967–1012. https://doi.org/10.1111/j.1468-0262.2006.00692.x
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root in the presence of cross-section dependence, Journal of Applied Econometrics, 22: 265- 312. https://doi.org/10.1002/jae.951
• Safdar, N., Liaquat, M., ve Bibi, S. (2021). Role of external debt and trade deficit in economic performance of Pakistan. Annals of Social Sciences and Perspective, 2(1), 1-14. DOI: https://doi.org/10.52700/assap.v2i1.29
• Sato, K., Shimizu, J., Shrestha, N., & Zhang, S. (2020). New empirical assessment of export price competitiveness: Industry-specific real effective exchange rates in Asia. The North American Journal of Economics and Finance, 54, 101262. https://doi.org/10.1016/j.najef.2020. 101262
• Sato, K., Shimizu, Shrestha, J., Shrestha, N., ve Zhang, S. (2013). Industry-specific real effective exchange rates and export price competitiveness: the cases of Japan, China and Korea. Asian Economic Policy Review, 8(2), 298–321. https://doi.org/10.1111/aepr.12032
• Shahzad, A.A., Bilal, N. ve Farid, N., (2017). Marshall-Lerner condition for South Asia: a panel study analysis. Pakistan Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences (PJCSS), Johar Education
• Society, Pakistan (JESPK), 11(2), 559-575. http://hdl.handle.net/10419/188305
• Su, L., ve Chen, Q. (2013). Testing homogeneity in panel data models with interactive fixed effects. Econometric Theory, 29(6), 1079-1135. doi:10.1017/S0266466613000017
• Şahin, D. (2018). Türkiye’de dış ticaret ve enflasyon arasındaki ilişkinin analizi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 125-146. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/bartiniibf/issue/40570/458980
• Tarakçı, D., Ölmez, F., ve Durusu-Çiftçi, D. (2022). Exchange rate volatility and export in Turkey: does the nexus vary across the type of commodity?. Central Bank Review, 22(2), 77-89. https://doi.org/10.1016/j.cbrev.2022.05.001
• TCMB (2018). Reel efektif döviz kuru endeksleri’ne ilişkin yöntemsel açıklama. (05.06.2022) Erişim adresi: http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513/REERMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORK SPACE-02713545-8428-49aba9d9- 0f770895d513-m5GUjN5.
• Uslu, H. (2018). Marshall-Lerner koşulu çerçevesinde reel döviz kuru değişimlerinin Türkiye’nin dış ticaret performansına etkileri: yapısal kırılmalı bir analiz. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 792-820. DOI: 10.21733/ibad.468440
• Westerlund, J. (2008). Panel cointegration tests of the Fisher Hypothesis. Journal of Applied Econometrics, 23(2). 193–233. https://doi.org/10.1002/jae.967
• Wong, H. T. (2017). Exchange rate volatility and bilateral exports of Malaysia to Singapore, China, Japan, the USA and Korea. Empirical Economics, 53(2), 459-492. https://doi.org/10.1007/s00181-016-1129-x
• WTO (2021). World Trade Organization, World Trade Statistical Review 2021, s.58., (05.06.2022), Erişim adresi: https://www.wto.org/english/res_e/statis_e/wts2021_e/wts 2021_e.pdf.
• WTO (2022). World Trade Organization, Overview, (11.03.2022). Erişim adresi: https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/wto_dg_stat_e.htm
• Yıldırtan, D. Çakmur, ve Salihoğlu, E. (2017). Panel data analysis of exchange rate for Fragile Five. European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(5), 264–278. https://doi.org/ 10.26417/ejms.v5i1.p264-278