Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Tipleri, Kariyer Farkındalığı ve Gelecek Kaygıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 587 - 609, 01.07.2024

Abdullah Şimşek , Furkan Karahüseyinoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1382786

Öz

Bu araştırma üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin, kariyer farkındalığı ve gelecek kaygıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma ilişkisel tarama modeli kullanılarak nicel araştırma yönteminde gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı dört kısımdan oluşmakta olup, ilk kısımda katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin sorular yer almaktadır. İkinci kısımda katılımcıların kişilik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla “Beş Faktör Kişilik Ölçeği” kullanılmış, üçüncü kısımda katılımcıların kariyer farkındalıklarının belirlenmesi amacıyla “Mesleki Kariyer Farkındalığı Ölçeği” ve son olarak dördüncü kısımda ise “Beck Umutsuzluk Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Munzur Üniversitesinde önlisans bölümlerinde eğitim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Katılımcıların cinsiyetlerine bakıldığında 211 kadın, 163 erkek öğrenci olmak üzere 374 öğrenci yer almaktadır. Elde edilen verilerin normallik analizi ile değerlendirilerek basıklık ve çarpıklık değerlerine bakılarak, verilerin normal bir dağılım gösterip göstermediği incelenmiş ve inceleme sonucunda verilerin normal dağılım gösterdiği sonucu elde edilmiştir. Araştırmaya katılım gösteren öğrencilerin demografik özelliklerinin ve belirleyici diğer özelliklerin ortaya konulmasında yüzde, ortalama, frekans ve standart sapma gibi ölçütler değerlendirmede yer almıştır. Verilerin normal dağılım göstermesinden dolayı araştırmada t-testi ve ANOVA testi kullanılmıştır. Ayrıca araştırmada yer alan kişilik özelliklerinin kariyer farkındalığı ve umutsuzluk üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla da korelasyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; kadın katılımcıların mesleki bilinçlerinin erkek katılımcılara göre daha yüksek olduğu, gelecekle ilgili duygular ve motivasyon kaybı açısından erkeklerin kadınlara göre umutsuzluklarının daha yüksek olduğu, mesleki hazır bulunmuşluk ve mesleki bilincin yaşı küçük olan öğrencilerin yüksek olan öğrencilerden daha yüksek olduğu, mesleki bilinç düzeyleri açısından aylık hane halkı geliri düşük olan öğrencilerin, gelir düzeyi yüksek olan öğrencilerden daha yüksek olduğu sonucuna varılmaktadır. Öğrencilerin kariyer farkındalığı arttıkça umutsuzluklarının azaldığı sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üniversite, Kişilik, Kariyer, Kariyer Farkındalığı, Umutsuzluk, Gelecek Kaygısı

Examining the Relationship Between Personality Types, Career Awareness and Future Concerns of University Students

Öz

This study was conducted to determine the relationship between personality traits, career awareness and future concerns of university students. The research was carried out in quantitative research method using relational survey model. The data collection tool consists of four parts, and the first part includes questions about the demographic characteristics of the participants. In the second part, the "Five Factor Personality Scale" was used to determine the personality characteristics of the participants, in the third part, the "Vocational Career Awareness Scale" was used to determine the career awareness of the participants, and finally in the fourth part, the "Beck Hopelessness Scale" was used. The sample of the study consists of students studying in associate degree programmes at Munzur University. Considering the gender of the participants, there are 374 students, including 211 female and 163 male students. The data obtained were evaluated with normality analysis and it was examined whether the data showed a normal distribution by looking at the kurtosis and skewness values, and as a result of the examination, it was concluded that the data showed a normal distribution. Criteria such as percentage, mean, frequency and standard deviation were used in the evaluation of the demographic characteristics of the students participating in the study and other determinant characteristics. Due to the normal distribution of the data, t-test and ANOVA test were used in the research. In addition, correlation analysis was performed to determine the effects of personality traits on career awareness and hopelessness. According to the results of the research; it is concluded that the vocational awareness of female participants is higher than male participants, the hopelessness of males is higher than females in terms of feelings about the future and loss of motivation, vocational readiness and vocational awareness are higher in younger students than in older students, and in terms of vocational awareness levels, students with low monthly household income are higher than students with high income levels. It is concluded that as students' career awareness increases, their hopelessness decreases.

Anahtar Kelimeler

University, Personality, Career, Career Awareness, Hopelessness, Future Anxiety

Kaynakça

• Akbaş, M. G. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygısı üzerine bir araştırma: Antalya ili örneği (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr
• Aktaş, A. (2006). Farklı kültürlerdeki yöneticilerin kişilik özelliklerine dayanarak liderlik anlayışlarının belirlenmesi: türk ve amerikan otel yöneticilerinin karşılaştırmalı analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya. Erişim adresi: http://dspace.akdeniz.edu.tr/xmlui/handle/123456789/1587
• Aybek, S. (2023). Spor bilimleri öğrencilerinin kariyer farkındalığının araştırılması. Journal of ROL Sport Sciences, 4(3), 1169-1181. DOI: 10.5281/zenodo.8353668
• Aygün, M. (2014). Öğrencilerin yaşam amaçlarıyla gelecek kaygısı arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi) Erişim adresi: https://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12436/414
• Beck, A.T., Weissman, A., Lester, D. ve Trexler, L. (1974). The measurement of pessimism: the hopelessness scale. Journal of consulting and clinical psychology, 42(6), 861. Erişim adresi: https://doi.org/10.1037/h0037562
• Benet-Martinez, V. ve John, O. P. (1998). Los Cinco Grades Across Cultures and EthnicGroups: Multitrait Multimethod Analyses of The Big five in Spanish and English.Journal of Personality and Social Psychology, 75, 729-750
• Bitlisli, Ö. G. F., Dinç, M., Çetinceli, Ö. G. E. ve Kaygısız, Ü. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ile akademik güdülenme ilişkisi: Süleyman Demirel üniversitesi Isparta meslek yüksekokulu öğrencilerine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences, 18(2), 459‐480. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/sduiibfd/issue/20818/222780
• Birol, H. (2013). Pozitif Kariyer. Birinci.baskı. İstanbul: Akit Kitap.
• Burger, J. M. (2016). Kişilik. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Calıgurı, Paula M. (2000). The Big Five Personality Characteristics As Predictors Of Expatriate’s Desire To Terminate The Assignment And Supervisor-Rated Performance, Personnel Psychology, V. 53, N. 1, Spring, s.71.
• Ceyhan, A.A. (2004). Ortaöğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans programına devam eden öğretmen adaylarının umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 91-102.
• Church, M. K. (1993). Investigation and Measurement of Personality Structure in a Non-Western Culture: Relating Indigenous Philiphinne Dimensions to the Big Five Model (Doctoral Dissertation) Washington State University, Washington. Erişim adresi: https://www.proquest.com/docview/304102003?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true
• Çakmak, Z. (1992). Çoklu Ayırma ve Sınıflandırma Analizi: Eğitimde Öğrencilerin Meslek Seçimine Uygulaması. Anadolu üniversitesi Yayınları. No:658 Erişim adresi: https://www.proquest.com/docview/2572333338?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true
• Can, H. (1997). Yönetim ve Organizasyon. 4.B., Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Çam Çelikel, F. ve Erkorkmaz, Ü. (2008), Üniversite öğrencilerinde depresif belirtiler ve umutsuzluk düzeyleri ile ilişkili etmenler. Archives of Neuropsychiatry / Nöropsikiatri Arşivi. 2008, Vol. 45 Issue 4, P122-129. 8p.
• Çetin, C. ve Karalar, S. (2016). X, Y ve Z kuşağı öğrencilerin çok yönlü ve sınırsız kariyer algıları üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 157-197.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/comuybd/issue/43613/534079
• Çoban, A.E. ve Karaman, N.G. (2013). Üniversite öğrencilerinin umutsuzluk, kaygı ve ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 78-88.
• Çulhan, O. (2010). Turizm Öğrencilerinin Staj Sonrası Sektörde Çalışma ve Koşulları Hakkında Düşüncelerinin ve Memnuniyetlerinin Belirlenmesi. 11. Ulusal Turizm Konferansı (s. 115-127). Aydın: Detay Yayıncılık.
• Durak Batıgün, A. (2005). İntihar olasılığı: yaşamı sürdürme nedenleri, umutsuzluk ve yalnızlık açısından bir inceleme. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(1), 29-39.
• Dursun, S. ve Aytaç, S. (2009). Üniversite öğrencileri arasındaki işsizlik kaygısı. Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 28(1), 71-84. Erişim adresi: https://acikerisim.uludag.edu.tr/handle/11452/31790
• Dursun, S. ve Aytaç, S. (2012). Üniversite öğrencilerinin işgücü piyasasına yönelik beklentileri ve iş deneyimleri ile umutsuzluk ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1). Erişim adresi: https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=90933
• Erdoğan, B.Z. (2008). Bireyden Profesyonele Kariyere İlk Adım. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Ergüt, Ö. (2020). Üniversite öğrencilerinin umutsuzluk düzeyi ile iş deneyimi ve iş bulma beklentileri arasındaki ilişkinin sınıf düzeyinde incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (38), 232-252. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/58152/706189
• Feldman, R.S. (2003). Development Across the Lifespan. Prentice Hall, New Jersey.
• Gençay, S. (2009). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının umutsuzluk ve yaşam doyumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 380-388.
• Gökçe, Z. ve Traş, Z. (2017). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlükleri ve ego kimlik statülerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(1), 58- 69. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/29870/294797
• Guan, P., Capezio, A., Restubo, S.L.D., Read, S., Lajom, J.A.L. ve Li, M. (2016). The role of traditionality in the relationships among parental support, career decision-making selfefficacy and career adaptability. Journal of Vocational Behavior, (94), 114-123.
• Güner, O. ve Hacıcaferoğlu, S. (2022). Spor bilimlerinde öğrenim gören üniversite öğrencilerinin kariyer farkındalıklarının incelenmesi: Karadeniz bölgesi örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 10(28), 111-130. Erişim adresi: https://genclikarastirmalari.gsb.gov.tr/
• Hakim, C. (2006). Women, careers, and work-life preferences. British Journal of Guidance & Counselling, 34(3), 279–294.
• Hoekstra, H.A. (2011). A career roles model of career development. Journal of Vocational Behavior, 78, 159–173. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2010.09.016
• Holland, J.L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work environments. Third edition. Florida: Psychological Assessment Resources.
• Kağnıcıoğlu, D. (2012). İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından Kariyer Kavramı ve Temel Boyutları. C. Uyargil, D. Acar, H. Yılmaz, D. Kağnıcıoğlu, S. Aytaç, Ö. Uzun, et al., H. Tonus , & D. Kağnıcıoğlu (Dü) içinde, Performans ve Kariyer Yönetimi (s. 103-127). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Karaman, N. G., Doğan, T. ve Coban, A. E. (2010). A study to adapt the big five inventory to Turkish, Procedia‐Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2357‐2359. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.336
• Kaşlı, M. (2009). Otel İşletmelerinde İşgörenlerin Kişilik Özellikleri Lider-Üye Etkileşimi ve Tükenmişlik İlişkisinin İncelenmesi”, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/)
• Kliem, S., Lohmann, A., Mößle, T. ve Brähler, E. (2018). Psychometric properties and measurement invariance of the Beck hopelessness scale (BHS): Results from a German representative population sample. BMC psychiatry, 18, 1-11. Erişim adresi: https://link.springer.com/article/10.1186/s12888-018-1646-6
• Kurt, G. (2007). Ridit analizi ve üniversite öğrencilerinin gelecek kaygılarının incelenmesi üzerine bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 193-206.
• Kusluvan, S. ve Kusluvan, Z. (2000). Perceptions and Attitudes of Undergraduate Tourism Students Towards Working İn The Tourism İndustry in Turkey . Tourism Management , 251-269.
• Martens, M.P. ve Felissa K.L. (1998). Promoting life- career development in the student athlete: how can career centers help? Journal of Career Development, 25(2), 123-134 https://doi.org/10.1177/089484539802500205
• Martinez, V. ve John, O. (1998). Los cinco grades across cultures and ethnic groups: Multitrait-multimetho Analyses of the big five in Spanish and English. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 729-750. 10.1037//0022-3514.75.3.729
• Moody, M. C. Adaptive Behvior in Intercultural Environments: The Relationship Between Cultural Intelligence Factors and Big Five Personality Traits, Doctoral Dissertation, George Washington University, Washington, 2007.
• Nasir, R. ve Lin, L.S. (2013). The relationship between self-concept and career awareness amongst students. Asian Social Science. Vol. 9, No. 1. http://dx.doi.org/10.5539/ass.v9n1p193
• Özmen, D., Dündar, P. E., Çetinkaya, A. Ç., Taşkın, O. ve Özmen, E. (2008). Lise öğrencilerinde umutsuzluk ve umutsuzluk düzeyini etkileyen etmenler. Anatolian Journal of Psychiatry, 9, 8-15
• Öztürk, M. ve Şirin, A. (2020, Mayıs). Kariyer farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi ve geçerlilik-güvenirlik çalışmasının gerçekleştirilmesi, 6. Uluslararası Sosyal Beşeri ve Eğitim Bilimleri Kongresi, İstanbul. Erişim adresi: https://toad.halileksi.net/olcek/kariyer-farkindalik-olcegi-2/
• Parsons, F. (1909). Choosing a Voocation. First edition. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Sabuncuoğlu, Z. (2000). İnsan Kaynakları Yönetimi. Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Salmela- Aro K, Nurmi JE, Saisto J ve Halmesmäki, E. (2001). Goal reconstruction and depressive symptoms during the transition to morherhood: evidence from two crosslogged longitudinal studies. Journal of Personality and Social Psychology, 81:1144–1159
• Santrock, J. (2011). Life Span Development. 13.Ed. USA: McGraw Hill.
• Sarıışık, M. ve Akova, O. (2007). İnsanların Çalışmak İçin Seyahat Acentalarını Tercih Nedenleri ve Örgütsel İklim ve İş Tatmini Hakkındaki Görüşleri Üzerine Bir Araştırma . Çeşme Ulusal Turizm Konferansı (s. 537-548). İzmir : Ege Üniversitesi Çeşme Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu.
• Schmitt, D. P., Allik, J., McCrae, R. R. ve Benet-Martinez, V. (2007). The geographic distribution of big five personality traits: Patterns and profi les of human self-description across 56 nations. Journal of Cross-Cultural Psychology, 38 (2), 173-212. https://doi.org/10.1177/0022022106297299
• Seber, G., Dilbaz, N., Kaptanoğlu, C. ve Tekin, D. (1993). Umutsuzluk ölçeği: Geçerlilik ve güvenirliği. Kriz Dergisi, 1(3), 139-142. Erişim adresi: https://toad.halileksi.net/olcek/beck-umutsuzluk-olcegi-2/
• Sharf, R.S. (2013). Applying Career Development Theory to Counseling. Sixth edition. Belmont: Cengage Learning.
• Solak, M, ve Başer, G. (2003). Meme ve meme dışı kanserli kadın hastaların umutsuzluk ve yasam kalitesi düzeylerinin incelenmesi. Hemşirelik Forumu; 6(6): 38-47. Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/580198
• Sümer, N. ve Sümer, H. C. (2005). Beş faktör kişilik özellikleri ölçeği (Yayınlanmamış çalışma).
• Şahin, C. (2009). Eğitim fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 271-286.
• Kula, K.Ş. ve Saraç, T. (2016). Üniversite öğrencilerinin gelecek kaygısı/The future anxiety of the university students. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(33), 227-242.
• Şentürk, E.E. ve Buran, K. (2015). Ön lisans öğrencilerinin kariyer değerlerini etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Electronic Journal of Vocational Colleges, 14, 162-180.
• Tekin, M. ve Filiz, K. (2008). Beden eğitimi ve spor yüksekokullarının antrenörlük eğitimi ve spor yöneticiliği bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk ve boyun eğici davranış düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 27-37. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/spormetre/issue/41405/500455
• Tercanlı, N. ve Demir, V. (2012). Beck umutsuzluk ölçeğinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi (Gümüşhane ili örneği). Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 29-40. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumussagbil/issue/7509/98977
• Tuncer, M. (2011). Yükseköğretim gençliğinin gelecek beklentileri üzerine bir araştırma. Electronic Turkish Studies, 6(2). Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/119436
• Tutar, Ö. F. ve Öner, B. (2023). Üniversite öğrencilerinin kariyer farkındalığı ile iş bulma kaygısı arasındaki ilişki. Journal of ROL Sport Sciences, 4(3), 1043-1058. DOI: 10.5281/zenodo.8353441
• Tümkaya, S. Aybek, B. ve Çelik, M. (2007). A prediction of hopelessness and state-trait anxiety levels among teacher candidates before the KPSS exam. Educational Sciences: Theory & Practise, 7(2), 967-974.
• Uğurlu, P. (2020). Devlet ve vakıf üniversiteleri işletme lisans öğrencilerinin kariyer bilinci ve kariyer planlama konusundaki farkındalıkları üzerine bir değerlendirme (Yüksek Lisans Tezi) Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr
• Van Der Heijden, B.I., De Lange, A.H., Demerouti, E. ve Van Der Heijde, C.M. (2009). Age effects on the employability–career success relationship. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 156-164.
• Wiroterat, W. (2013). Dynamic Audit Knowledge and Audit Success of CPAS in Thailand: An Empirical İnvestigation Of The Antecedents And Consequences. International Journal of Business Strategy, 13(3), 89-106.
• Yalçın, S. ve Açıkgöz, İ. (2014). Sağlık bilimleri fakültesi son sınıf öğrencilerinin umutsuzluk düzeylerinin karşılaştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26), 259-270. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19572/208543
• Yaşar, H. (2001). Yetiştirme yurdunda kalan ergenlerin benlik imajları ve umutsuzluk düzeylerinin araştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Van. Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/706555
• Yaşar, O. M. ve Sunay, H. (2019). Spor bilimleri öğrencilerine yönelik kariyer farkındalığı ölçeğinin (KFÖ) geliştirilmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 7-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/comusbd/issue/50645/632097
• Yılgör, F. (1993). Yetiştirme yurdunda yaşayan ve ailesi yanında yaşayan gençlerin ergenlik problemlerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://openaccess.marmara.edu.tr/items/fb453190-e885-4c71-ae1a-dc91edd82654
• Yüksel, Ö. (1998). İnsan Kaynakları Yönetimi. Ankara: Gazi Kitabevi.