Antikolonyal Afrika Literatürü Ekseninde Ousmane Sembene’nin Thiaroye Kampı Filmi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 630 - 643, 01.07.2024

Muzaffer Musab Yılmaz

https://doi.org/10.15869/itobiad.1442420

Öz

Afrika kıtasındaki ülkelerin neredeyse tamamı tarihleri boyunca belirli bir süre Avrupalı kolonyal güçlerin egemenliği altında kalmıştır. Bu durum, kıtada hayat bulan literatür içerisinde sömürge karşıtı bir söylem ile ön plana çıkan eserlerin kaleme alınmasını beraberinde getirmiştir. Afrikalı ve Afrika kökenli çok sayıda yazar Avrupa sömürgeciliğini analiz etmiş ve bundan kurtulmak için öneriler sunmuştur. Senegalli Ousmane Sembene de sömürge karşıtı bir yazar ve yönetmen olarak sinemasını sömürge karşıtı bir hassasiyet uyarınca inşa etmiştir. Onun filmleri bir bakıma, antikolonyal literatürün beyaz perdeye aktarılmış hali olarak da kabul edilebilir. Sembene kıta sineması için son derece önemli bir isimdir. O, Sahra-altı Afrika’da uzun metrajlı bir filmin (Kara Kız, 1966) yönetmenliğini yapan ilk kişidir. Onun bu özelliği ve politik tutumu, yalnızca ülkesi Senegal’in değil, bütün bir Afrika kıtasının sinemasının kimliğinin şekillenmesinde başat bir etken olmuştur. Afrika kıtasından önemli sayıda yönetmeni etkilemiştir ve politik sinema bağlamında da çok önemli bir yerde durmaktadır. Pan-Afrikanist kişiliği ve sinemayı sosyal dönüşümün bir aracı olarak görmesi, filmlerinin antikolonyalist literatür ekseninde değerlendirilebilir olmasına imkân tanır. Yönetmenin filmleri gerek içerik gerek üretim biçimi düzleminde antikolonyal izleklerin görüldüğü yapımlardır. Onuncu filmi Thiaroye Kampı (1988) bu bağlamda önemli bir yerde durmaktadır. Bu filminde sömürgeciliğin sembolik ve fiziksel şiddet üretme biçimlerini teşhir eden yönetmen, Afrikalıların bağımsızlık yolunda bilinç kazanma evrelerini gözler önüne serer. Bu çalışmada, Sembene’nin Thiaroye Kampı filmi, antikolonyalist Afrika literatürü ile Afrika sineması ilişkisinin ortaya çıkarılması amacıyla ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, yönetmenin sinema aracılığıyla güçlü bir antikolonyalist söylem ürettiği ve antikolonyal literatürün üzerinde durduğu birçok meseleyi gündeme getirdiği görülmüştür. Film, antikolonyal literatürün sinemaya uyarlanmış hali olarak kabul edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Antikolonyalizm, Afrika edebiyatı, Afrika, Senegal Sineması, Ousmane Sembene

Ousmane Sembene's Camp De Thiaroye in the Context of Anticolonial African Literature

Öz

Almost all of the countries on the African continent have been under the domination of European powers for a certain period of time throughout their history. As a result, many books have been written on the continent, adopting an anti-colonial rhetoric. Numerous authors have analyzed European colonialism and offered suggestions for getting rid of it. Senegalese Ousmane Sembene is an anti-colonial writer and director. In a way, his films can be considered as a version of anticolonial literature transferred to the movie screen. Sembene is an extremely important name for African cinema. He is the first person directed a feature film (La Noire de…, 1966) in Sub-Saharan Africa. His political stance has been a major factor in shaping the identity of the cinema not only of his country Senegal, but of the entire African continent. He has influenced a significant number of directors from the African continent and is very important in the context of political. His pan-Africanist personality and view of cinema as a tool of social transformation allow his films to be evaluated in the context of anticolonialist literature. Anticolonial themes are seen in Sembene's films both in terms of content and mode of production. The movie Camp de Thiaroye (1988) also has an important place in this context. In this film, he exhibited the ways in which colonialism produced symbolic and physical violence. He also revealed the stages of Africans gaining consciousness on their way to independence. In this study, Sembene's Camp de Thiaroye is analyzed in order to reveal the relationship between anticolonialist African literature and African cinema. As a result of the study, it was seen that Sembene produced a strong anticolonial discourse through his cinema and brought up many issues mentioned by the anticolonial literature.

Anahtar Kelimeler

Anticolonialism, Postcolonialism, African Literature, Senegalese Cinema, Ousmane Sembene

Kaynakça

• Arenas, F. (2011). Lusophone Africa: Beyond Independence. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Budor, D. (2020). Oceanic Time-Lag: On Mati Diop’s “Atlantics”. https://www.moussemagazine.it/magazine/mati-diop-dora-budor-2020/ adresinden alındı.
• Césaire, A. (2000). Cahiers d’un Retour au Pays Natal. Paris: Présence Africaine.
• Césaire, A. (2007). Barbar Batı: Sömürgecilik Üzerine Söylev. (Çev: G. Ayas). İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Connolly, S. (2015). Senegal. Connecticut: Bradt.
• Curto, R. (2011). Technology Transfer, the Railway, and Independence in Ousmane Sembene’s Les Bouts de bois du Dieu. S. D. Spalding, B. Fraser in, Trains, Literature, and Culture: Reading/writing the Rails (pp. 53-76). Lanham: Lexington Books.
• Diala-Ogamba, B. (2021). Visions of Womanhood in Contemporary African Literature. London: Lexington Books.
• Ellerson, B. (2004). Africa Through a Woman’s Eye: Safi Faye’s Cinema. F. Pfaff in, Focus on African Films (pp. 185-202). Indiana: Indiana University Press.
• Fanon, F. (2016). Siyah Deri Beyaz Maskeler. (Çev: Cahit Koytak). İstanbul: Encore Yayınları.
• Goffman, E. (2014a). Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. (Çev: Kolektif). Ankara: Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2014b). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. (Çev: Barış Cezar). İstanbul: Metin Yayınları.
• Gorman, D. (2008). Berlin Conference (1884-1885). C. C. Hodge in, Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800–1914, Volumes 1 & 2 (p. 83). London: Greenwood Press.
• Harney, E. (2004). In Senghor's Shadow: Art, Politics, and the Avant-Garde in Senegal, 1960–1995. Durham, London: Duke University Press.
• Hicks, J. (2016). Souiuzdetfilm: The Birth of Soviet Children’s Film and the Child Actor. B. Beumers in A Companion to Russian Cinema (pp.117-136). Malden: Wiley Blackwell.
• Irele, F. A. & Biodun J. (Ed.). (2010). The Oxford Encyclopedia of African Thought. Oxford University Press.
• Jenkins, T. (2021). The Haitian Revolution, the Harlem Renaissance, and Caribbean Négritude: Overlapping Discourses of Freedom and Identity. London: Lexington Books.
• Lovejoy, A. (2021). Introduction: Documentary Borders and Geographies. J. Malitsky in, A Companion to Documentary Film History (p. 3-8), Hoboken: Wiley Blackwell.
• Macey, D. (2012). Frantz Fanon: A Biography. London: Verso.
• Memmi, A. (2014). Sömürgecinin ve Sömürgeleştirilenin Portresi. İstanbul: Versus Kitap.
• Moshiri, N. (2013). A Little-Known Massacre in Senegal. https://www.aljazeera.com/features/2013/11/22/a-little-known-massacre-in-senegal adresinden alındı.
• Namaz, Y. (2016). Sahra-Altı Afrika Sinemasında İlk Kadın Yönetmen: Safi Faye. Sinemarmara, 5, 4-7.
• Neba-Fuh, E. (2021). Triumph of Racism: The History of White Supremacy in Africa and How Shithole Entered the U. S. Presidential Lexicon. Kansas: Miraclaire Publishing.
• Nevins, D., Elizabeth B., Ruth W. (2019). Senegal. New York: Cavendish Square.
• Niang, B. (2021). “Senegal”. The African Film Industry: Trends, Challenges and Opportunities for Growth. Paris: UNESCO.
• Roberts, M. (2005). Film Culture. Adam Muller in, Concepts of Culture: Art, Politics, and Society (pp. 237-264), Calgari: University of Calgary Press.
• Orosz, K. (2008). Africa, Scramble for, Carl Cavanagh Hodge in, Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800–1914, Volumes 1 & 2 (pp. 12-25). London: Greenwood Press.
• Petty, S. (2019). Relational Histories in African Cinema. K. Harrow & C. Garritano in, A Companion to African Cinema (pp. 423-443). Hoboken: Wiley Blackwell.
• Smith, G. N. (2003). Dünya Sinema Tarihi. (Çev: Ahmet Fethi). İstanbul :Kabalcı Yayınları.
• Spielvogel, J. (2018). Western Civilization. Boston: Cengage Learning.
• Syrotinski, M. (2007). Deconstruction and the Postcolonial: At the Limits of Theory. Liverpool: Liverpool University Press.
• Thackway, M. (2003). Africa Shoots Back: Alternative Perspectives in Sub-Saharan Francophone African Film. Oxford: Indiana University Press.
• Thiong’o, N. W. (2017). Zihni Sömürgeden Azad: Afrika Edebiyatında Dil Politikası. (Çev: Şebnem Nantu). Ankara: Hece Yayınları.
• Turégano, T. H. (2004). African Cinema and Europe: Close-up on Burkina Faso. Florence: European Press Academic Publishing.
• Tshikumambila, N. (1986). From Folktale to Short Story. A. Gérard in, European-Language Writing in Sub-Saharan Africa (pp.475-488). Budapest: Akademiai Kiado.
• Yosté, D. (2008). Sembene, Ousmane (1923- ). M. Sollars in, World Novel 1900 to the Present Volume 1 (pp.721-722). New York: Facts on the File.