Öz
Eski Türk destan ve hikâyeleri modern edebiyatın birçok edebî eserine gerek konu gerek tema gerekse tip bağlamında kaynaklık etmiştir. Türk boylarının dağıldığı coğrafyada göçebe yaşam tarzları, çevresindekilerle veya tabiatla mücadeleleri noktasında alp tipini gerekli kılan unsurların başında gelir. Bu yaşam biçiminde mücadele eden erkeklerin yanında kadınların da kahramanlıkları destan ve hikayelere konu olmuştur.
Birçok edebî eserde halk edebiyatı ürünlerinden ilham almayan veya yararlanmayan, Rusya Türklerinin 19. yy.daki en önemli düşünürlerinden biri olan İsmail Gaspıralı, Arslan Kız adlı modern hikâyesinde gerek eserin dilinde kullandığı epik anlatımıyla gerekse yarattığı alp kadın tipiyle eski Türk kültürünü çağdaş bir süzgeçten geçirerek modern edebiyata yansıtmıştır. Onun alp kadın tipi olan Arslan Kız (Gülcemal); vatan ve istiklal sevgisiyle büyümüş, eğitimli, bilgili ve gerektiğinde vatan söz konusu olduğunda erkeklerden daha fazla cesur, idealize edilmiş bir tiptir. Onun edebî eserlerinde idealize edilmiş iki önemli kadın tipini görmekteyiz. Biri olması gereken Türk-İslâm kadın tipini yarattığı Darürrahat Müslümanlarındaki Feride Banu ve epik unsurlarla donattığı ama aynı zamanda modernize ettiği alp kadın tipi olan Gülcemal’dir.
Bu makalede Rusya Müslümanlarının ilk hikâyelerinden biri olan Arslan Kız’ın epik Türk destanlarından modern zamanın hikâyesine uzanan idealize edilmiş alp kadının tipinin tahlili yapılacak ve Gaspıralı’nın kadınlara bakışı değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler
İsmail Gaspıralı Arslan Kız Kadın Alp Tipi Rusya Müslümanları
Kaynakça
- Ergin, Muharrem. (1997). Dede Korkut Kitabı. Ankara: TDK Yayınları.
- Kaplan, Mehmet. (1951). Dede Korkut Kitabında Kadın, Türkiyat Mecmuası. Cilt: 9, ss. 99-112.
- Kaplan, Mehmet. (1999). Türk Destanında Alp Tipi, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, İstanbul, Dergah Yayınları.
- Kaplan, Mehmet. (1996). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri, İstanbul, Dergah Yayınları.
- İsmail Gaspıralı. (2020), Roman ve Hikayeleri, Haz: Yavuz Akpınar, Bayram Orak, Nazım Muradov, İstanbul, Ötüken Yayınları.
- İsmail Gaspıralı. (2017), Dil Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz: Yavuz Akpınar, İstanbul, Ötüken Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Edebi Çalışmalar |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |