ZEYNEB BİYİŞEVA'NIN ÖYKÜLERİNDE ÇOCUKLARA BAKIŞ YAHUT ÇOCUK İMGESİ

Yıl 2022, , 207 - 220, 26.12.2022

Gülüzar Demir

https://doi.org/10.47089/iuad.1213779

Öz

Zeyneb Biyişeva, XX. yüzyıl Başkurt edebiyatında önemli bir yere sahip olan toplumcu gerçekçi yazarlardan biridir. Edebiyatın çeşitli türlerinde eserler veren sanatçının edebî yönü hayli kuvvetlidir, ayrıca eserlerinin alt metinlerinde dikkate değer bir didaktik çabanın belirginleştiği görülür. Bu doğrultuda bu çalışmanın esas dayanağı Zeyneb Biyişeva’nın “Başaḳ (Başak), Ḳoyaş Nime Tině? (Güneş Ne Dedi?), Yarẕamsı (Yardımcı) ve Yeşěl Yügen (Yeşil Yular)" adlı öyküleri olmuştur. Bu öykülerdeki başat temalar; çocuk eğitimi, çalışkanlık, birlik ve beraberliktir. Öykülerde kahramanların genelde çocuk olduğu ve bu çocuk kahramanların verilen görevleri başarıyla yerine getirdiği rahatlıkla görülebilmektedir. Öykülerdeki çocuk kahramanlar ile yazar arasında bir paralellik olduğu söylenebilir. Yazarın içerisinde bulunduğu toplumun sosyal ve siyasi şartlarına çocukluğundan beri tanık olması onun edebî kişiliğinin oluşmasında önemli bir etken olmuştur. Bu makalede yukarıda değinilen hususları bir araya getirip öykülerin alt metinlerinde nelere dikkat çekilmek istendiği açıklanmıştır. Yöntemsel açıdan sosyolojik eleştiri ve biyografik eleştiriden yararlanılmıştır. Çünkü yazarın hayatında yer alan olaylar, içinde yaşadığı koşullar, aile ortamı, okuduğu kitaplar yazarın kişiliğinin ve dolayısıyla eserlerinin iyi anlaşılması için gerekli bilgiler sayılmaktadır. Öykülerde geçen kahramanların adeta Biyişeva’nın öğretmenlik mesleğinin bir semeresi olarak bilinçli ve çalışkan neslin onun kurgu dünyasında hayat bulduğu gözlemlenmiştir. Sanatçının istediği ideal toplumun bireylerini temsil etmeleri yönüyle Biyişeva’nın öykülerinin son derece önemli ve değerli edebî yapıtlar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zeynep Biyişeva, Biyografik Eleştiri, Başkurt Edebiyatı, Sosyolojik Eleştiri

Kaynakça

• Agişev İ. M.; Biyişev E. G.; Zeynullina G. D.; İşmöhemetov Z. K.; Kusimova T. H.; Uraksin Z. G.; Yarullina U. M. (1993). Başḳort Tělěněñ Hüẕlěgě I-II. Moskova: Russkıy Yazık.
• Baimov, P.; Gariiva, G.; Mustafina, P.; Şaripova, Z. (2003). Yěgěrměnsě Bıvat Başḳort Eẕebiyetě. Öfö: Resey Federatsiyahınıñ Meġarif Ministrlıġı Başkort Devlet Üniversitetı.
• Başḳort Tělěněñ Akademik Hüzlěgě. (2011). (Ed. Hisamitdinova F. G.) 8 Tom Ufa.
• Bikbayev, Ravil (2009). Zeyneb Biyişeva Tormoşo Hem İjadı. (Der. Kamdim Aralbayev, Galiya Galimova, İrek Kinyabulatov) Talant Balḳışı, 9-14. Öfö: Zeyneb Biyişeva İsěměndegě Başḳortostan Kitap Neşriyetě.
• Biyişeva, Zeyneb (1969). Haylanma Es̱erẕer; Povester-Ḫikeyeler (Cilt II). (Ed. R. A. Devletov) Öfö: Başḳortostan Kitap Neşriyetě.
• Höseyinov, F. B.; Gilmalova, M. G.; Şekürov, R. Z. (2004). Başḳort Eẕebiyetě 10. Öfö.
• Karagöz, Erkan (2011). Başkurt Sovyet Yazarı Zeyneb Biyişeva. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi 1, 311-322.
• Kusimova, T., & Bikḳolova, S. (2005). Başḳort İsěmderě. Öfö: Başḳortostan Kitap Neşriyetě.
• Moran, B. (2003). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özşahin, Murat (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Velitov, İşbuldı (2009). Zeyneb Biyişeva Tormoşo Hem İjadı. Ḫalḳıbıẕẕıñ Arẕaḳlı Ḳıẕı, 23-31. Öfö: Zeyneb Biyişeva İsěměndegě Başḳortostan Kitap Neşriyetě.