SİBİRYA TATARLARININ HALK TAKVİMİNE BAĞLI TÖRENLERİ: İLKBAHAR DÖNEMİ (Alan Araştırması Malzemeleri Temelinde)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 327 - 339, 28.12.2020

İlsiyar Zakirova

https://doi.org/10.47089/iuad.825789

Öz

Geniş bir coğrafyada yaşamakta olan Tatarların folkloru üzerine denemeler günümüzde sistemli bir şekilde yapılmaktadır. Bu metinlerin bir bölümü yayımlanmakla birlikte bir bölümü arşivlerde muhafaza edilmektedir. Son dönemlerde yapılan alan araştırmalarında Tatarların törensel folkloru konusunda hatırı sayılır bir malzeme derlenmiştir. Doğal olarak derlenen bu malzemelerin bilimsel olarak değerlendirilmesi ihtiyacı da ortaya çıkmıştır. Bu makale de bu çerçevede kaleme alınmıştır. Sibirya Tatarları arasında yapılan alan araştırmalarından elde edilen halk takvimi ile ilgili malzemeleri tasnif etme, onları bir bütün süreç olarak araştırma, mümkün ise törenlerin rekonstrüksiyonunu yapma, törenlerin işlevlerini ortaya koyma makalenin amacı olarak belirlenmiştir. Konunun güncelliği günümüzün değişen ve globalleşen dünyasında Tatar halkının kültürel geleneklerini araştırmanın ve korumanın zorunluluğu ile belirlenmiştir. Kültürel gelenekleri kaybetmek sadece geri döndürülemez şekilde halk kültürünün ortadan kaybolmasını değil aynı zamanda halkın etnik özelliklerinin de yok olmasını beraberinde getirmektedir. Bu nedenle gelecek nesiller için kültürel mirasın muhafaza edilmesinin zorunluğu konusunda bir şüphe yoktur. Takvime bağlı gelenekleri korumak, yaşatmak halkın millet olarak korunması için de oldukça önemlidir. Bu çerçevede makalede Sibirya Tatarlarının Karga Tuyı / Karga Tuy (Karga botkası ve Karabakçar toyu / Bakçartuy / Sıyırçık tuyı adları verilen ilkbahar törenleri sözlü kaynaklardan derlenen malzemeler temelinde ele alınacaktır. Makalede ele alınan takvime bağlı söz konusu ilkbahar törenleri ile ilgili malzemeler yazarın kendisi tarafından Sibirya Tatarlarının yoğun olarak yaşadığı bölgelerden alan araştırması çalışmasıyla derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sibirya Tatarları, halk takvimi, ilkbahar törenleri, geleneksel ilaç, kortkayak buranı, boz uzatu

Kaynakça

• BAYAZITOVA, F. S. (2010), Sibir arealı tatar dialektlarında etnokul’tura leksikası (Yola hem mifologiya tekstları yassılığında), Kazan, 736s.
• RADLOFF, V.V. (1872), “Obraztsı narodnoy literaturı tyurskih plemen, jivuşçih v Yujnoy Sibiri i Jungarskoy stepi. Çast IV. Nareçiye barabintsev, tarskih, tobolskih i tyumenskih tatar, Sankt Peterburg, 411s.
• Tatar halık ijatı. Yola hem Uyın jırları, Kazan, Tatarstan kitap neşriyatı, 1980, 320s.
• ZAKİROVA, İ. G. (2017), “İl yeşevi jır bilen”, Milli-medeni mirasıbız: Kazahstan tatarları. Semey, Kazan, s. 61-121.
• ZAKİROVA, İ.G. (2015), “Mengilikke akkan sular bar”, Milli-medeni mirasıbız: Omsk ölkesi tatarları, s. 240-266.
• ZAKİROVA, İ.G. (2016), “Tomsk tatarları ijatı”, Milli-medeni mirasıbız: Tomsk ölkesi tatarları, s. 291-333.