TATAR RÜYA YORUMU KİTAPLARINI TOPLAMA VE DERLEME FAALİYETİNE NEKİ İSENBET’İN KAZANDIRDIKLARI

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 21 - 35, 30.06.2024

Mileuşe Khabutdinova

https://doi.org/10.47089/iuad.1500677

Öz

Bu makale, ansiklopedist âlim N. İsenbet’in (1899-1992) Tatarca sözel olarak aktarıla gelen rüya yorumlarına kazandırdığı katkısını araştırma üzerinedir. Makalenin amacı N. İsenbet’in rüya derlemesindeki rüyaları, Tatarca sözel yorum özellikleri ve anahtar birimlerinin semantiği açısından yeniden yapılandırmaktır. Araştırma materyalini N. İsenbet’in 1910-1940’lı yıllarda Rusya Federasyonu’nun günümüzdeki Tataristan Cumhuriyeti, Başkurdistan Cumhuriyeti, Sibirya, Gor’kovsky ve Orenburg bölgelerinde topladığı ve önceden hiçbir yerde yayınlanmamış olan saha araştırmaları oluşturur. Bu çalışmanın bilimsel yeniliği N. İsenbet’in saha materyallerindeki Tatarca rüya yorumlarına analiz yapma teşebbüsünün ilk kez gerçekleşmesindedir: rüya derlemesinin yapısı tanımlanır, rüya yorumlarının semantik ve kültürel ulusal özellikleri belirlenir. N. İsenbet’in rüya yorumları Tatarların inanç dizgesiyle sıkıca örüle gelmiş kutsal bilgilerinin kaynağını oluşturmaktadır. N. İsenbet’in rüya derlemesi metni, söz-kelimenin Tatar kültüründe pekişen kültürel çağrışımı (konotasyon) olarak belirlenen çarelerden biri olarak önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tatar folkloru, N. İsenbet, rüya kitabı, rüya yorumları.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur

Destekleyen Kurum

This paper is performed as a part of the implementation of the Kazan Federal University Strategic Academic Leadership Program.

Teşekkür

N. İsenbet’in akrabaları Yu. İsenbet ve İ. Nizamutdinova’ya, bilim adamı-ansiklopedistin kişisel arşivinde saklanan saha araştırmaları materyallerine ulaşımı ve bu çalışma için büyük bir özveriyle sağlamış oldukları katkı ve yardımları için şükranlarımızı sunuyoruz. Çalışma, Kazan (Volga Bölgesi) Ulusal Üniversitesi Stratejik Akademik Liderlik Programının uygulanmasına göre yürütülmüştür.

Kaynakça

• Abihşeva, О. “Puteşestvie V Kray Aruanı: Sakral’nıe smıslı obraza”, Prоstоr, no.12, 2013, ss. 108–117.
• Ahmetova F. V. Tatarskoe Narodnoe Tvorçestvo: Dastanı, haz. F. V. Ahmetova. Tatar. Kn. İzd-vo, 1984.
• Amirhan, F. Na Pereput’e. Tatar Kn. İzd-vo, 1979.
• Ahmetcanov, M. Tatar Halkınıng Borıngı Irım-Arbauları Hem Törle Falnamelere, haz. M. Ahmetcanov. B. İ., 2012.
• Ahmetcanov M. Töş Yurau Kitabı (Tegbirname, Yoramışlar, Irımnar),/ haz. M. Ahmetcanov. Tatar Miras Fondı, 1991.
• Brus’ko, Z. M. “Snovideniya V Sisteme Traditsionnogo Mirovozzreniya Tatar”, Sbornik Nauçnıh Statey ‘Vserossiyskogo Kongressa Fol’kloristov’, no. 4, 2019, ss. 90–96.
• Garebi, M. Tegbirnamei-Muhetdin. Dombrovskiy Matbagasy, 1907.
• Garipova, L. Ş., ve Mardanova D. Z. “Tatarskoe Rukopisnoe Nasledie: İzuçenie İ Sohranenie”. Materialı Vserossiyskoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii, Posvyaçennoy 130-letiyu S. Vahidi, sost.: L.Ş. Garipova, D.Z. Mardanova; ed. I.G. Gumerova. İYaLİ, 2017.
• İsenbet, N. Bereze Pesie Mıraubay Batır Majaraları Hem Başkalar. Tatar Kit.Neşr., 1974.
• İsenbet, N. “İdegey: Tatar Halık Dastanı”, hazırl. N.İsenbet, Sovet Edebiyatı, no. 11, 1940, ss. 39–76; no. 12, ss. 34–82.
• İsenbet, N. “Mertke Kitken Gölçire Turında Avtor İskermese”, N. İsenbetnen Şahsi Arhivı, Kul”yazma, Maşinkada Basılgan. Datasız.
• İsenbet, N. Töş Yurau. N. İsenbetnen Şahsi Arhivy, Kul”yazma, Maşinkada Basılgan. Datasız.
• İvanov, S. Kul Gali. Skazanie O Yusufe. Perevod S. İvanova, (Avt. Predisl. İ Komment. N. Hisamov; İllyusstratsii T. Haziakhmetova), Tatar Kn. İzd-vo, 1985.
• Kaivola-Bregenhoj, A. “From Dream to Interpretation”, International Folklore Review, no. 7, 1990, ss. 88–96.
• Mendeşeva, V. M. “Kon’ V Traditsionnoy Kul’ture Altaytsev”, Narody İ Religii Evrazii, no. 2, 2008, ss. 250-260.
• Niebzegowska S. Polski Sennik Ludowy. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996.
• Po Sledam Drevnikh Kul’tur. Ot Volgi Do Tikhogo Okeana. Gos. İzd-vo Kul’turno-Prosvet. Literaturı, 1954.
• Rehim G., ve Gaziz G. Tatar Edebiyatı Tarihı. Berençe Cild. Borıngı Dever. Öçençe Bülek, Kazan: Tat. Cömh. Devlet Neşr., 1922.
• Stebleva İ.V. Poeziya Drevnih Tyurkov VI-XII Vekov. Raritet, 1993.
• Tatar Telenen Anlatmalı Süzlege. 3 Tomda, 2. T., Tat. Kit. Neşr.,1979.
• Tatarskoe Narodnoe Tvorçestvo V 14 T. 2. T., Rannur, 2001.
• Tatarsko-Russkiy Slovar' V 2 T. 2. T., Magarif, 1997.
• Timergalin A. Milliyat Süzlege 3 T. T. 3. Tat. Kit. Neşr., 2018.
• Tolstoy, N. İ. Oçerki Slavyanskogo Yazıçestva. Indrik, 2003.
• “Töş Yurau Kitabı.” Şeһri Kazan. 1991. 28 Mays, 13 Haziran.
• Urmançeev F. İ. “Ak Elan Hem Elannar.” Medeni Jomga, no. 6, 7, 11, 12, 2001.
• Virtanen L. “Dream-Telling Today.” ed. Siikala A.-L. Studies in Oral Narrative (Studia Fennica 33), 1989.
• Yahin, F. “Kunakbay Kızı Selimenen Beir Esere.” Edebi Miras (Öçençe Kitap), haz. F. Yahin, Tatar. Kit. Neşr., 1996, ss. 35-40.
• Yahin F. Töşlek, haz. F. Yahin. Rannur Neşr., 1997.
• Yahin F. Z. Urta Gasırlar Tatar Edebiyatı: Tatar Şigriyatende Dini Mistika Hem Mifologiya. Rannur, 2003.
• Wigzell, F. “The Dreambook in Russia.” Dreams and History. Routledge, 2004, ss. 191-210.