Akademik Çeviri Eğitimi ve Çeviri Bilgisi Alt Edinci

Yıl 2021, Sayı: 46, 143 - 168, 07.12.2021

Nilgin Tanış Polat

https://doi.org/10.26650/sdsl2021-965635

Öz

DeepL ve Google gibi çeviri hizmetleri, cep telefonlarında kullanılan mobil çeviri uygulamaları, çeviri yapabilen akıllı klavyeler, bilgisayarlarda kullanılan yazılımlar globalleşen dünyada bir ihtiyaca karşılık olarak üretilmiş, ancak bu yapay zekâ ürünleri henüz duygusal ve yaratıcı zekâsı olan insan çevirmenlerin yerini dolduramamış, aksine gelişmelerle birlikte birey olarak çevirmene atfedilen önem artmış ve akademik çeviri eğitimi içeriklerinin de gelişmelerle uyumlu olabilmesi bir gereksinim haline gelmiştir. Çalışmamız, bilimsel bilgilere dayalı bir çeviri anlayışının çeviri ürününü doğrudan etkilediği varsayımını temel alır. Çeviri edincini değerlendirecek parametreler karmaşık ve iç içedir ve çeviri bilgisi alt edinci, çeviri edincinin çok önemli bir bileşeni olmasına rağmen henüz yeterince incelenmemiştir (Eser, 2015). Bu nedenle araştırma kapsamında çeviri bilgisi alt edincini, özellikle çeviri anlayışını analiz etmek ve Almanca-Türkçe dil çiftine yönelik akademik çeviri eğitiminde uygulanabilecek bir ölçek oluşturulması amaçlanmıştır. Araştırmanın kavramları, çeviri edinci edinimi süreci üzerinde derinlikli araştırmalar yürüten PACTE Grubu’nun Researching Translation Competence (2017) isimli eserine dayanmakla birlikte, çalışma kapsamında ayrıca çeviri anlayışı kavramı belirlenmiş ve tanımlanmıştır. Bununla birlikte Ege Üniversitesi Almanca Mütercim-Tercümanlık Bölümü’nde ve Ege Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde eğitim alan öğrencilerin çeviri anlayışları gözlemlenmiş, gözlemlerden hareketle çeviri bilgisi alt edincine odaklanan ve katılımcıların çeviri edincini devingen-duruk kavramları (Albir, 2017; Albir et al. 2020) üzerinden değerlendiren bir anket hazırlanmış, anket verileri IBM SPSS Statistics 25 programıyla analiz edilerek çeviri eğitimine yönelik çıkarımlar irdelenmiştir. Eylem araştırması desenine dayalı araştırma yaklaşımıyla yürütülen çalışma kapsamında akademik çeviri eğitimine ilişkin önemli bir sorunsal belirlenmiş ve uygulamada kullanılabilecek bir ölçek geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri bilgisi alt edinci, çeviri edinci, çeviri anlayışı, PACTE, akademik çeviri eğitim

Destekleyen Kurum

Bu araştırma, Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir.

Proje Numarası

20264

Teşekkür

Araştırmanın gerçekleşmesinde değerli görüş ve önerileriyle beni destekleyen Saniye Uysal Ünalan’a, Nihan Demiryay’a ve Simge Yılmaz’a teşekkür ederim, ayrıca anketin oluşturulma ve sonuçlarının değerlendirilme aşamasında emeği geçen İlknur Çoban’a teşekkürü bir borç bilirim.

Academic Translation Education and Knowledge of Translation Sub-Competence

Öz

Translation apps available in the market, such as DeepL and Google, smart keyboards capable of translating and related software have been produced to meet the current needs in the world. Yet the artificial intelligence has not replaced the human translator with emotional and creative intelligence. On the contrary, the importance of translators as individuals has grown and the content of the academic translator training is to be altered accordingly. This study is based on the assumption that the translation approach dependent on the scientific knowledge directly shapes the translation as a product. The parameters to evaluate translation are complex and interwoven. Although the translation sub-competence is an elementary part of the translation competence, it is still underresearched. (Eser, 2015). Thus, this article aims to analyze translation sub-competence with a specific focus on translation approach and to construct a scale to be applied in the German-Turkish language pair. The conceptual framework is based on Researching Translation Competence (2017) by the PACTE team which conducts advanced research on the acquisition of translation competence. The translation approach of undergraduates of the Translation and Interpreting Studies B.A. Program and the German Language and Literature B.A. Program at Ege University have been observed, a survey focusing on the sub-competence of translation which evaluates the translation competence of the participants pursuant to the concepts of dynamic – static (Albir, 2017; Albir et al. 2020) accordingly, the data acquired has been analyzed with IBM SPSS Statistics 25 and the deductions have been examined. A pivotal problem in translator training has been detected and a scale to be applied has been developed within the scope of the study which is based on an activity research pattern. Keywords: Knowledge of translation sub-competence, translation c

Anahtar Kelimeler

Çeviri Bilgisi Alt Edinci, Çeviri Edinci, Çeviri Anlayışı, PACTE, Akademik Çeviri Eğitimi

Proje Numarası

20264

Kaynakça

• Akalın, R. (2016). Akademik Çeviri Eğitimi Açısından Çeviri Edinci Kavramı ve İçerimleri. Diyalog, 2, 56-65. google scholar
• Akdağ, A. I. (2019). Translation knowledge and translation decisions of translator trainees. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 14, 480-493. google scholar
• Aksan, M. (1993). Dilbilimde İşlevci - Biçimci Yaklaşım. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 4, 189-200. google scholar
• Albir, H. A. (2017). Translation and translation competence. A. H. Albir (Yay. Haz.), Researching Translation Competence by PACTE Group. Amsterdam/ Philadelphia: Benjamins, 3-33. google scholar
• Albir, H. A., Galan-Manas, A., Kuznik, A., Olalla-Soler, C., Rodnguez-Ines, P., & Romero, L. (2020). Translation competence acquisition. Design and results of the PACTE group’s experimental research. The Interpreter and Translator Trainer, 14(2), 95-233. google scholar
• Alves, F., & Gonçalves, J. L. V. R. (2007). Modelling translator’s competence. Y. Gambier, M. Shlesinger & R. Stolze google scholar
• (Yay. Haz.), Doubts and Directions in Translations Studies: Selected contributions from the EST Congress. Amsterdam: John Benjamins, 41-55. google scholar
• Angelone, E. (2012). The place of screen recording in process-oriented translator training. Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione, 14, 41-55. google scholar
• Araboğlu, A. (2018). Çeviri Sürecinde Kendi Kararlarını Verebilen Çeviri Öğrencilerine Yönelik Bir Uygulama Örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Özel Sayı, 4, 307-315. google scholar
• Birkan Baydan, E. (2013). Çeviri Eğitiminde Çeviri/ Çevirmenlik Edinci: Problem Çözme ve Karar Verme Konusunda bir Farkındalık Uygulaması. Çeviribilim Dergisi, 7, 103-125. google scholar
• Çakan, M. (2014). Eğitim Sistemimizde Yaygın Olarak Kullanılan Test Türleri. S. Tekindal (Yay. Haz.), Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem, 92-126. google scholar
• Durukan, E. (2018). Çeviri Öğretimi. Hedef ve Ölçme. İstanbul: Hiper Yayın. google scholar
• Durukan, E. ve Çelikay, K. (2018). Çeviri Edinci Kavramına Yönelik Kapsayıcı Bir Tanım Önerisi. Turkish Studies, 13(12), 161-176. google scholar
• Esen-Eruz, S. (2008). Akademik Çeviri Eğitimi. İstanbul: Multilingual. google scholar
• Eser, O. (2015). Çeviribilimde Edinç Araştırmaları. Ankara: Anı. google scholar
• Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A.-G., & Buchner, A. (2007). G*Power 3: A flexible sta-tistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behavior Research Methods, 39(2), 175-191. google scholar
• Göpferich, S. (2009). Towards a model of translation competence and its acquisition: The longitudinal study TransComp. S. Göpferich, A. L. Jakobsen & I. M. Mees (Yay. Haz.), Behind the mind: Methods, models and results in translation process research. Kopenhag: Samfundslitteratur, s. 11-37. google scholar
• Haldan, A. (2021). Çeviri Eğitiminde Çeviri Edinci Geliştirme Alışkanlıkları. Çanakkale: Rating Academy. google scholar
• House, J. (2010). Overt and covert translation. Y. Gambier & L. van Doorslaer (Yay. Haz.), Handbook of translation studies 1. Amsterdam/ Philadelphia: Benjamins, s. 245-246. google scholar
• İnce, Ü. (1998). Çeviri Eğitimine Nereden Başlıyoruz? T. Kurultay ve İ. Birkandan (Yay. Haz.), Forum: Türkiye’de Çeviri Eğitimi. Nereden Nereye? 1. İstanbul: Sel, s. 83-87. google scholar
• Korkmaz, İ. (2019). Teknik Çeviri Eğitiminde Terminoloji - Çeviri Edinci İlişkisi: Örnek Bir İnceleme. RumeliDEDil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 328-341. google scholar
• Kurultay, T. (1998). Çeviri Eğitimi Neden Farklı Bir Eğitimdir? Çeviri Bölümlerinin Programlarında Yöntem Derslerinin Gerekliliği ve Uygulama Koşulları. 6. Germanistik Sempozyumu. Yaz. Haz. A. Kesin. Mersin: Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, 309-323. google scholar
• Levy, J. (1969). Dieliterarische Übersetzung: Theorieeiner Kunstgattung. Frankfurt am Main/ Bonn: Athenaum. google scholar
• Lörscher, W. (2004). Der ÜbersetzungsprozeB: Probleme der Beschreibung und Erklarung. H. Kittel et al. (Yay. Haz.), Übersetzung-Translation-Traduction. Ein internationales Handbuch zur Übersetzungsforschung. Berlin, New York: De Gruyter, s. 294-301. google scholar
• Newmark, P. (1988). A Textbook for Translation. New York/ London: Prentice Hall. google scholar
• Neydim, N. (2006). Çeviri Çocuk Edebiyatı ve Çocuk Edebiyatı Çevirisi Üzerine Varlık Dergisi Temmuz 1186, 74-76. google scholar
• Nida, E. A. (1964). Toward a Science of Translating. Leiden: E. J. Brill. google scholar
• Nord, C. ([1988] 2003). Textanalyse und Übersetzen. Heidelberg: J. Groos Verlag. google scholar
• Nord, C. (2006). Loyality and fidelity in specialized translation. Revista de Traduçâo Cientfica e Tecnica, 4, 29-41. google scholar
• Nord, C. (2014). Hürden-Sprünge. Ein Pladoyer für mehr Mut beim Übersetzen. Berlin: BDÜ Fachverlag. google scholar
• Öncü, M. T. (2016). Übersetzungskompetenz (Deutsch-Türkisch). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. google scholar
• PACTE (2000). Acquiring Translation Competence. Hypotheses and Methodological Problems of a Reseach Project. A. Beeby, D. Ensinger & M. Presas (Yay. Haz.), Investigating Translation. Amsterdam: John Benjamins, s. 99-106. google scholar
• PACTE (2003). Building a translation competence model. F. Alves (Yay. Haz.), Triangulating Translation: Perspectives in Process Oriented Research. Amsterdam: John Benjamins, s. 43-66. google scholar
• PACTE (2017). Researching Translation Competence by PACTE Group. Amsterdam/ Philadelphia: Benjamins. google scholar
• Parlak, B. (2003). Türkiye’de Çeviri Eğitimi, Sorunlar ve Beklentiler. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/ download/article-file/13564 (erişim tarihi: 10.05.2021). google scholar
• Polat, M. (2020). Investigating the backwash effect of higher education exam (YGS) on university students’ attitudes. International Journal of Psychology and Educational Studies, 7(3), 152-163. google scholar
• Rodrigues, C. (2001). Überzeugungen im Übersetzungsprozess. Eine empirische Untersuchung mit Berufsübersetzern. Erişim adresi: http://webdoc.sub.gwdg.de/ebook/dissts/Bochum/Rodrigues2001.pdf (erişim tarihi: 20.05.2021). google scholar
• Şevik, N./ Gündoğdu, M. (2018). Çeviri Eğitiminde Çevirmen Adayı Öğrencilerin Edinmesi Gereken Temel Becerilere Bir Üst Bakış. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 78-89. google scholar
• Tapan, N./ Kuruyazıcı, N. (2020). İstanbul Üniversitesi Almanca Bölümlerinin Kuruluşundan Günümüze Gelişim Süreci. Diyalog. Özel Sayı: 2020, 223-231. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1318085 (erişim tarihi: 10.05.2021). google scholar
• Tekin, H. (2019). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Yargı. google scholar
• Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility: A history of translation. London/ New York: Routledge. google scholar Yazıcı, M. (2007). Yazılı Çeviri Edinci. İstanbul: Multilingual. google scholar
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Yıldız, M. (2016). Mütercim Tercümanlık Öğrencilerinin Özel Alan Çevirisi Kapsamında Yazılı Çeviri Edinçlerinin Ölçülmesi. Basılmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. google scholar
• Yücel, F. (2016). Çevirinin Tarihi. İstanbul: Çeviribilim. google scholar
• Yükseköğretim Kurumları Sınavı Yabancı Dil Testi (YDT) Almanca. 28 Haziran 2020 Pazar. Erişim adresi: https:// www.osym.gov.tr/ykspdf/ydt_Almanca_yks_2020.pdf (erişim tarihi: 19.05.2021). google scholar