Anna Grosser-Rilke’nin İstanbul’da Bir Hoş Sada – Avrupa Saraylarından Yıldız’a Adlı Seyahatnamesindeki Türk İmgesi

Yıl 2022, Sayı: 48, 61 - 76, 01.01.2023

Erkan Zengin , Aybike Kahraman

https://doi.org/10.26650/sdsl2022-1186997

Öz

19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ile Alman İmparatorluğu arasında kurulan yakın ekonomik, siyasi ve askeri ilişkiler iki imparatorluk arasında ittifakın oluşmasına vesile olmuştur. Bununla birlikte bu alanlarda bağları güçlendirmek adına göç süreci başlamıştır. Daha çok askeri alandaki bu göç süreci, Alman İmparatorluğu’nun Osmanlı topraklarına yerleşme ve orada güçlenme düşüncesi temelinde gerçekleşmiştir. 19. yüzyılda başlayan göç ve Osmanlı topraklarına yerleşme düşüncesi, I. Dünya Savaşı’nın yenilgisiyle sona ermiştir. I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu yıkılana kadar her alanda birlikte hareket ettikleri söylenebilir. Bu süreç zarfında iki imparatorluk arasındaki ekonomik, siyasi ve askeri paylaşımın yanı sıra iki halk arasındaki etkileşim de yoğun bir biçimde görülmektedir. Özellikle seyahatnamelerde kaleme alınan bireysel tecrübeler, o döneme ışık tutmaktadır. Ağırlıklı olarak askeri göç olması nedeniyle o döneme ait birçok seyahatname, erkekler tarafından kaleme alınmıştır. Bu noktada Anna Grosser-Rilke, dönemin diğer seyyahlarından ayrışmaktadır. Rilke, hem bir kadın olması hem de askeri kökenli olmaması nedeniyle yazın dünyasına farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Eşinin ölümünden sonra İstanbul’da birlikte kurmuş oldukları Agence de Constantinople haber ajansının yönetimine geçen Grosser-Rilke, Türk halkını birçok yönüyle yakından tanıma fırsatı bulmuştur. Bu çalışmada Grosser-Rilke’nin kaleme almış olduğu İstanbul’da Bir Hoş Sada – Avrupa Saraylarından Yıldız’aadlı seyahatnamesindeki Türk imgesi ortaya çıkarmaya çalışılacaktır. Bu sebeple imgebilim açısından salt oluşan imgeyi değil, o imgenin birey ve o bireyin temsil ettiği grup veya toplum arasındaki ilişkileri de ortaya çıkarmak amaçlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anna Grosser-Rilke, Seyahatname, İmge, Türk, Osmanlı İmparatorluğu

he Turkish Image in Anna Grosser-Rilke’s Travel BookA Pleasant Sada in Istanbul – From European Palaces to Yıldız

Öz

The close economic, political and military relations established between the Ottoman and the German Empire in the 19th century led to the establishment of an alliance between both empires. In this process, especially from the military point of view, the German Empire was dominated by the idea of establishing itself in the Ottoman Empire, but came to an end as a strategy after the defeat of both allies in Anna Grosser-Rilke’nin İstanbul’da Bir Hoş Sada – Avrupa Saraylarından Yıldız’a Adlı Seyahatnamesindeki Türk İmgesi62Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi - Studien zur deutschen Sprache und Literatur, 2022EXTENDED ABSTRACTThe close economic, political and military relations established between the Ottoman Empire and the German Empire in the 19th century led to the formation of an alliance between the two Empire. In this period, this migration process took place intensively in the military field, with the idea of the German Empire settling in the Ottoman lands and getting stronger there. During this process, in addition to the economic, political and military sharing between the two empires, the interaction between the two peoples is also seen intensely. Especially the individual experiences written in the travel books shed light on the reason why the Germans went to the Ottoman lands and the life in that period in many aspects. It is seen that many travelogues of that period were written by men, mainly due to military immigration. At this point, Anna Grosser-Rilke differs from other travelers of the period. Rilke offers a different perspective to the literary world, both because she is a woman and because she is not of a military background. After the death of her husband, Grosser-Rilke took over the management of the ‘Agence de Constantinople’ news agency, which they founded together in Istanbul, and had the opportunity to get to know the Turkish people closely in many aspects. The fact that the author is at the center of the work as a traveler and narrator establishes a natural bond between the books. This bond will be examined in terms of imagology. The concept of image, which comes from the Latin imago, is briefly defined as the imaginary or image of an object perceived by the sense organs, reflected in the consciousness. As it can be understood from here, the image is formed depending on the relationship between the individual and the object. One of the cornerstones of this study is to reveal the mentality of the person who imagines these images: The image of the Other is produced always at least partly by the author’s subjective observation. It is not just an ‘other’ at stake, but also the reflection of the self and the society connected to the other. For this reason, in terms of imagology, it is aimed to reveal not only the formed image, but also the relations the First World War. In addition to the cooperation between the two empires during this whole historical process, we also see the interaction between the two people. In particular, the personal experiences written down in several travelogues shed light on that period. Due to the predominantly military cooperation, many travelogues of that period are written by men. At this point Anna Grosser-Rilke diverges. Her writings offer a different perspective, both because she is a woman and because she has no military background. After the death of her husband, Grosser-Rilke took over the management of the “Agence de Constantinople” news agency that they had established in Istanbul. Thus, she had the opportunity to get to know the Turkish people more closely. In this study, we will try to reveal the Turkish image in Grosser-Rilke’s travel book “A Pleasant Sada in Istanbul – From European Palaces to Yıldız.” In terms of imagology, it will be aimed to reveal not only the image formed, but also the relations between the individual and the group or society that that individual represents.

Anahtar Kelimeler

Anna Grosser-Rilke, Travelogue, Imagology, Turkish, Ottoman Empire.

Kaynakça

• Albayrak, M. (1995). Osmanlı - Alman İlişkilerinin Gelişimi ve Bağdat Demiryolunun Yapımı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt VI, Ankara, s. 1-38. google scholar
• Armaoğlu, F. (2019). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995. İstanbul: Kronik Kitap Yayınevi. google scholar
• Bareilles, B. (2003). İstanbul’un Frenk ve Levanten Mahalleleri (Çev. Ali Berktay). İstanbul: Güncel Yayıncılık. google scholar
• Benedict, C. (1989). Yolculuk Günlüğü 1530. Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
• Börekci Oğuzhan, Ü. A. (2010). Bir Oryantalizm Ürünü Olarak İstanbul’un Frenk ve Levanten Mahalleleri Seyahatnamesinde Doğu ve Batı imgeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Volume 11, Issue 2, s. 1- 26. google scholar
• Çağrıcı, M. (2009). Seyahat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
• Daşcıoğlu Y. ve Gürses M. (2012). Mehmed Enisî Yalkı’nın Alman Ruhu Adlı Seyahatnamesine İmgebilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. Volume 7/4, Fall 2012, s. 315-328. google scholar
• De Busbecq, O. G. (2013). Türk Mektupları: Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555-1560) (Çev. Derin Türkömer). İstanbul: İş Bankası Yayınları. google scholar
• Doğan, Y. (2016). Hatıratlar ile Sosyal Bilgiler Öğretimi. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü Yazılı Edebiyat İncelemeleri içinde. Ankara: Pegem Yayıncılık. google scholar
• Grosser-Rilke, A. (2009). İstanbul’da Bir Hoş Sada - Avrupa Saraylarından Yıldız’a. (Çev. Deniz Banoğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Habinger, G. (2006). Reisen, Raumaneignung und Weiblichkeit: zur Geschichte und Motivationsstruktur weiblicher (Vergnügungs-) Reisen. Zeitschrift der Sozialwissenschaftlichen Studiengesellschaft, 46(3), s. 271-295. google scholar
• Hentsch, T. (1996). Hayali Doğu-Batı’nın Akdenizli Doğu’ya Politik Bakışı (Çev. Aysel Bora). İstanbul: Metis Yayıncılık. google scholar
• İnalcık, H. (2021). Devlet-i Aliyye. Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar - IV Ayanalar, Tanzimat, Meşrutiyet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Kula, O. B. (1993). Alman kültüründe Türk imgesi 2. Ankara: Gündoğan Yayınları. google scholar
• Ortaylı, İ. (2020). Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu. İstanbul: Kronik Kitap. google scholar
• Tezcan, N. (2011). Doğumunun 400. yılında Evliya Çelebi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Parla, J. (2001). Oryantalizm Hayali Doğu. Atlas Dergisi, Mart 2001 Sayı 96, s. 49. google scholar
• Said, E. (1998). Oryantalizm, (Çev. Nezih Uzel), İstanbul: İrfan Yayıncılık & Tanıtım. google scholar
• Tavernier, J. B. (2007). 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı. (Çev. Teoman Tunçdoğan). İstanbul: Kitap Yayınevi. google scholar
• Tuna, B. B. (2002). Şarkiyatçılığı Anlamak, Edward Said’in Üzerine Notlar. Doğu Batı Dergisi, 20 (I), s. 211-232. google scholar
• Türk Dil Kurumu, Sözlük. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/. google scholar
• Yazıcı, H. (2009). Seyahatname. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
• Weiß, A. S. (2002). Frauen reisen. “Außenansichten” Salzburgs in der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts. Mittheilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde, Cilt 142, s. 221- 242. google scholar
• Zemon, D. N. (1997). Religion and Capitalism Once Again? Jewish Merchant Culture in the Seventeenth Century. Representations, Sayı 59, s. 56- 84. google scholar
• Zengin, E. (2013). Türk-Alman İlişkilerinde Türk İmajını Meydana Getiren Olgular ve Eserlere Yansıması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, s. 48- 57. google scholar