New Observations on the Place of Pisidia/Lakes District in Western Anatolia in the Neolithic Period in Terms of Architectural and Pottery Traditions

Yıl 2020, Sayı: 23, 41 - 70, 08.01.2021

Sinem Türkteki , Emir Dilara Çalık

https://doi.org/10.26650/anar.2020.23.829127

Öz

In Pisidia/Lakes Region, the architectural and pottery development of the Neolithic period is known from the settlements of Hacılar, Bademağacı, Kuruçay, and Höyücek, at which excavations have been finalized in the region. The archaeological data collected from these settlements clarify in detail the architectural and pottery development of Pisidia/Lakes Region in the Neolithic Period and are significant in determining the place of the Southeastern Anatolia Region within the Neolithisation process. In this context, the data obtained from the aforementioned excavations provide important clues to understand the cultural structure of the region’s Neolithic Period and the network of relations established between the region and its contemporary settlements. One of the primary objectives of this study is to ascertain the direction and existence of communication between the said region and the neighboring and distant regions in the Neolithic Period. The data acquired from the excavations necessitate a re-evaluation especially of pottery wares and forms, for the purpose of using a common language for the region. In this context, the pottery finds of the settlements were renamed in this study. In light of the archaeological data, concerning the chronology problem at Hacılar, and especially the controversial issue of the intended purpose of Höyücek during the Shrine and the Sanctuary Phases, a different perspective tried to be captured through new suggestions.

Anahtar Kelimeler

Neolithic Period, Architecture, Pottery, Pisidia/Lake District, Shrine

Mimari ve Çanak-Çömlek Geleneği Üzerinden Neolitik Dönem’de Pisidya/Göller Bölgesi’nin Batı Anadolu’daki Yeri Hakkında Yeni Gözlemler

Öz

Pisidya / Göller Bölgesi’nde, Neolitik Dönem’e ait mimari ve çanak çömlek gelişimi bölgede kazıları tamamlanmış olan, Hacılar, Bademağacı, Kuruçay ve Höyücek yerleşmelerinden bilinmektedir. Söz konusu bu yerleşmelerden elde edilen arkeolojik veriler, Neolitik Dönem’de Pisidya / Göller Bölgesi’ne ait mimari ve çanak çömlek gelişimini ayrıntılarıyla aydınlatmakta olup Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Neolitikleşme sürecindeki yerinin belirlenebilmesi açısından da önem arz etmektedir. Bu çalışmanın öncelikli amaçları arasında, Neolitik Dönem’de, söz konusu bölgenin, komşu ve uzak bölgeler arası iletişimin yönünün ve varlığının saptanması yer almaktadır. Bu bağlamda, söz konusu bu kazılardan elde edilen veriler, bölgenin Neolitik Dönemi’ne ait kültürel yapısı ve çağdaş yerleşmelerle kurduğu ilişki ağının anlaşılması açısından önemli ipuçları sunmaktadır. Kazılardan elde edilen veriler, bölge için ortak bir dil kullanabilmek amacıyla, özellikle çanak çömlek mal ve form gruplarında yeniden değerlendirme yapılmasını gerekli kılmıştır. Bu bağlamda, çalışmada, yerleşmelere ait çanak çömlek buluntuları tekrar isimlendirilmiştir. Özellikle, Hacılar’daki kronoloji problemi ile Höyücek’in Tapınak ve Kutsal Alanlar Dönemi’ndeki tartışmalı olan kullanım amacına yönelik de, arkeolojik veriler ışığında yeni öneriler sunularak farklı bir bakış açısı yakalanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Neolitik Dönem, Pisidya/Göller Bölgesi, Mimari, Çanak çömlek, Tapınak

Kaynakça

• Dedeoğlu, F. (2010). Neolitik Çağdan Erken Tunç Çağ Sonuna kadar Yukarı Menderes Havzası kültürel ve ekonomik süreç (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. google scholar
• Derin, Z. (2006). Yeşilova höyüğü. Anadolu’da uygarlığın doğuşu ve Avrupa’ya yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni kazılar, yeni bulgular, 377-384. google scholar
• Duru, R. (1990). Kuruçay Höyüğü kazıları 1988 Çalışma Raporu. KST XI/ 1, 81-86. google scholar
• Duru, R. (1992). Höyücek kazıları 1989. Belleten, LVI, 51-563. google scholar
• Duru, R. (1993). Höyücek kazıları 1992. KST XV/1, ss.97. google scholar
• Duru, R. (1994a). Kuruçay höyük I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi. google scholar
• Duru, R. (1994b). Hacılar’ın en eski kültürleri gerçekten çanak çömleksiz Neolitik mi idi ?, Anadolu Araştırmaları, XIII, 1-12. google scholar
• Duru, R. (1995). Bademağacı kazıları 1993. KST XVI/I, 69-77. google scholar
• Duru, R. (1995). Höyücek kazıları 1991-1992. Belleten, LIX, 449. google scholar
• Duru, R. (1997). Bademağacı kazıları 1994 çalışma raporu. Belleten, LXI, 145. google scholar
• Duru, R. (2001). Bademağacı kazıları 1999 çalışma raporu. Belleten, LXIV, 134. google scholar
• Duru, R. (2002). Bademağacı kazıları 2000-2001 çalışma raporu. Belleten, LXVI, 549-648. google scholar
• Duru, R. (2003). Bademağacı kazıları 2000 ve 2001 yılları çalışma raporu - A summary of 9 seasons of excavations. Belleten, LXVI ,449-594. google scholar
• Duru, R. (2004). Bademağacı kazıları 2002 ve 2003 yılları çalışma raporu. Belleten, LXVIII, 252. google scholar
• Duru, R. ve Umurtak G. (2005). Höyücek 1989 - 1992 yılları arasında yapılan kazıların Sonuçları. Ankara. google scholar
• Duru, R. (2007). Göller Bölgesi Neolitiği Hacılar - Kuruçay Höyüğü - Höyücek - Bademağacı Höyüğü. Türkiye’de Neolitik Dönem, İstanbul. google scholar
• Duru, R. (2008). M.Ö 8000’den M.Ö 2000’e Burdur-Antalya Bölgesi’nin altıbin yılı. Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul. google scholar
• Duru, R. (2016). Tarım’dan yazı’ya Burdur Yöresi ve yakın çevresi’nin altıbin yılı (M.Ö 8000’den M.Ö 2000). Antalya. google scholar
• Fidan, E. (2015). Batı Anadolu’da sosyal sınıf farklılıklarının ortaya çıkışı: Aşağı ve yukarı yerleşme sistemi. Tematik Arkoloji Serisi 2, 175-184. google scholar
• Gimbutas, M. (1974). The Gods and Goddesses of Old Europe, 7000 to 3500. Myths, Legends andCult Images, 292. google scholar
• Gimbutas, M. (1989). Achilleion A Neolithic Settlement in Thessaly, Greece 6400-5600 BC. Monumenta Archaelogia 14, 589/7. google scholar
• Haupmann H. ve Özdoğan M. (2007). İnsanlığın en eski anıtları 12.000 yıl önce Anadolu. Anadolu’da Neolitik devrim, İstanbul, 404-410. google scholar
• Mellaart, J. (1970). Excavations at Hacılar I - II. Edinburgh. google scholar
• Mellaart, J. (1975). The Neolithic of the Near East. London. google scholar
• Özdoğan, M. (2016). Arkeolojik veriler açısından bir değerlendirme. Aktüel Arkeoloji, 52, 50-59. google scholar
• Ozan, A. (2012). Ege Gübre Yerleşiminden Elde Edilen Veriler Kapsamında Kıyı Ege Neolitik Kültürünün Değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. İzmir google scholar
• Özdöl, S. (2011). Çanak çömleksiz neolitik çağda güneydoğu anadolu’da din ve sosyal yapı. Tarih İnceleme Dergisi, XXVI, 181. google scholar
• Özsait, M. (1980). İlkçağ tarihinde Pisidya. Baskı Yeri: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. google scholar
• Renfrew, C. (1989). The puzzle of Indo-European origins. Archaeology and Language, 82. google scholar
• Reingruber, A. (2008). Die Argissa - Magula II: das frühe und das beginnende mittlere Neolithikum im lichte transagaisher beziehunge: Bonn google scholar
• Schoop, U. (2005). The late escape of the Neolithic from the Central Anatolian plain. BYZAS 2, How Did Farming Reach Europe ? Anatolian - European Relations From the Second Half the 7th the First Half of the 6th millennium cal BC, İstanbul, 179. google scholar
• Thissen L. (2000). Early village communities in Anatolia and the Balkans 6500-5500 cal BC. Studies in Chronology and Culture Contact, Leiden. google scholar
• Thissen L. (2010). The Neolithic—Chalcolithic sequence in the SW Anatolian Lakes Region. Documenta Praehistorica, XXXVII, 269-282. google scholar
• Umurtak, G. (1999). Neolitik çağda Burdur bölgesi ile Ege Adaları ve Yunan Karası arasında çanak çömlek biçimlerine dayalı bazı gözlemler. Anadolu Araştırmaları, 15, 27-72. google scholar
• Yiğitbaşıoğlu, H. (1990). Burdur havzasında bulunan en yaşlı gölsel iz. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları, 2, 55. google scholar