KÜLTÜREL MİRASA YÖNELİK ÖNLEYİCİ KORUMA: MEMORI ANKETİ ÖRNEĞİ

Year 2017, Issue: 7, 337 - 362, 30.12.2017

Alpaslan Hamdi Kuzucuoğlu

Abstract

Kültürel miras eserleri üretildikleri dönemlerden günümüze değin geçen süreçte yavaş ya da hızlı bozulma döngülerine sahiptirler. Bu döngüler çevresel koşullardan, insan kusurlarından ya da doğal afetlerden kaynaklanabilir. Koruma bilincinin gelişmediği toplumlarda gerek taşınabilir gerekse taşınmaz kültür mirası eserleri gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde aktarılamamaktadır. Kütüphane, arşiv ve müze (KAM) ve diğer kültürel miras yapılarında / alanlarında gerek taşınmaz eserler, gerekse taşınabilir durumdaki objeler sit, depolama ve teşhir alanlarında fiziksel, kimyasal ve biyolojik bozulmaya uğrarlar. Önleyici koruma anlayışında eserin hızlı bir şekilde bozulmasının önlenebilmesi için, bozulma sebeplerinin bilinmesi ve bu sebeplere uygun tedbirlerin önceden geliştirilmesi gereklidir. Bu bozulmalara etken olan risk faktörlerinin en önemlilerinden biri de KAM binaları gibi kültürel miras barındıran yapıların iç ortamlarını etkileyen olumsuz koşullardır. Bu olumsuz risk etmenleri arasında sıcaklık, bağıl nem, ışık gibi iç konfor parametreleri olduğu gibi hava kirliliğine sebep olan kirleticiler de bulunur. Bu risk faktörlerinin eser üzerindeki etkileri kısa dönemde hızla gelişebildiği gibi uzun yıllar süren bir süreçte de gelişebilmektedir. Bu bozulmalar kültürel mirasın korunmasından sorumlu karar vericiler için de öncelikli konularından biridir. Bu bozulmalara yönelik tedbirlerin önceden alınması halinde, bu durumların üstesinden daha hızlı ve kolay şekilde gelip, etkilerini minimize edilebilecektir. Çalışmanın amacını, AB 7. Çerçeve Projelerinden biri olan MEMORI Projesi kapsamında yapılan bir anket çalışmasının diğer KAM olarak hizmet veren bilgi ve kültür merkezlerine bir model olması oluşturmaktadır. Kültürel mirasın korunmasına yönelik yapılan anket çalışmaları ile standartlara uygunluk sağlanacak ve modern koruma bilincinin oluşturulmasına yönelik farkındalık sağlanacaktır.

Keywords

bilgi ve kültür merkezleri, anket, iç ortam hava kalitesi, kültürel miras, risk yönetimi

PREVENTIVE CONSERVATION IN CULTURAL HERITAGE CASE STUDY: MEMORI SURVEY

Abstract

Heritage artefacts have cycles of slow or rapid decay starting from first day on which they are produced. This cycling can be caused by environmental conditions, human faults or natural disasters.  In communities where conservation consciousness does not develop, both movable and immovable cultural heritage works cannot be transmitted to future generations in a healthy way. In libraries, archives and museums (LAM) and other cultural heritage structures / areas, both immovable artefacts and portable objects that existed as in situ, storage and display areas are subject to physical, chemical and biological degradation. In order to avoid the rapid deterioration of the artefact in the concept of preventive protection, it is necessary to know the causes of the deterioration and therefore to develop appropriate measures in advance. One of the most important detrimental risk factors is the negative condition affecting the indoor environment of cultural heritage structures such as LAM buildings. These negative risk factors include internal comfort parameters such as temperature, relative humidity and light as well as air pollutants. The effects of these risk factors on the artifact can develop rapidly in a short period of time as well as in a long period of time.  These deteriorations are also one of the priority issues for decision-makers who are responsible for protecting cultural heritage. If these deteriorating measures are taken in advance, it will be easier and faster to overcome them and to minimize their effects. The purpose of the study is to obtain a model for the information and culture centres serving as LAM, by a survey study which is carried out in the scope of the MEMORI Project, one of the EU 7th Framework Projects. The surveys regarding protect cultural heritage are conducted with the aim of raising awareness towards modern conservation and towards compliance with the standards. The creation of modern conservation awareness compliance with standards will be ensured with the surveys conducted to protect cultural heritage. 

Keywords

Information and cultural centres, surveys, indoor air quality, cultural heritage and risk management

References

• Adcock, E.1998. Kütüphane Malzemesinin Bakım Ve Kullanımında IFLA İlkeleri, çev. N.Somer, Paris: IFLA (International Federation Of Library Associations And Institutions).
• Bulut, H. 2011. „Havalandırma Ve İç Hava Kalitesi Açısından Co2 Miktarının Analizi“, X. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, İzmir.
• Güneş, G., vd. 2015.“Kütüphanelerde İç Hava Kalitesinin İncelenmesi: Marmara Üniversitesi Merkez Kütüphanesi“, Bilgi Dünyası Dergisi, 16 (2).
• Karaca, F. vd. 2011.“Müze İç Ortam Hava Kalitesi Araştırmaları İçin Reaktif Kupon Yöntemi Ve İlk Analizler“, X. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, İzmir.
• Karasar, N. 2014. Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayınları
• Kuzucuoğlu, A. & Polat, M. (2014).“Kültürel Mirasın Korunmasına Yönelik Hava Kirliliği Analizi: Vakıflar Genel Müdürlüğü Türk İnşaat Ve Sanat Eserleri Müzesi Depolama Alanları Örneği“, Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 1(1).
• Kuzucuoğlu, A. vd. 2015.“Koruma Altındaki Binalarda Sağlık-Güvenlik Parametreleri Açısından Tehlike Etmenleri“, Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi,14.
• Kuzucuoğlu, A. 2014.“Kütüphanelerde Yapısal Olmayan Malzeme Kaynaklı Riskler“, İstanbul Üniversitesi Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 2.
• Yıldırım, C. 1966. Eğitimde Araştırma Metotları, MEB Eğitim Birimi Müdürlüğü.
• İnternet Kaynakları
• Avrupa'daki Koleksiyonların İç Hava Kalitesinin Durumu ve Yönetimi anketi sayfası. http://www.memori.fraunhofer.de/uploads/media/Summary_web_based_survey.pptx.pd f adresinden 26.12.2016 tarihinde erişildi.
• Çakmanus, İ. 2016. Müzelerde iç çevre gereksinimleri: Ayasofya, Topkapı ve Türk İslam Eserleri Müzeleri bağlamında Türkiye’deki durum. http://www.bestdergisi.com.tr/arsiv/yazi/69-muzelerde-ic-cevre-gereksinimleriayasofya-topkapi-ve-turk-islam-eserleri-muzeleri-baglaminda-turkiyedeki-durum adresinden 25.12.2016 tarihinde erişildi.
• Levin, J. The Getty Conservation Institute. http://www.getty.edu/conservation/publications_resources/newsletters/7_1/preventive .html Memori Projesi web sayfası. www.memori-project.eu, http://www.memori.fraunhofer.de/ adresinden 20.12.2016 tarihinde erişildi. Memori Projesi sonuç raporu. http://www.memori.fraunhofer.de/714.html adresinden 26.12.2016 tarihinde erişildi.