BATI SORUNU ÇERÇEVESİNDE DOSTOYEVSKİ'DE TÜRK VE DOĞU ALGISI

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 247 - 269, 29.08.2013

Onur Ayas

Öz

Özet
Dostoyevski Batıyı dinsel, siyasal ve toplumsal yönleriyle analiz ederken metafizik konulardaki görüşlerini her fırsatta Batının siyasal durumu ve geleceğiyle ilişkilendirmiştir. Dostoyevski Batı'yı tüm yönleriyle eleştirmekle birlikte siyasal anlamda esas karşıtlığı Batının müstakbel lideri olarak gördüğü Rusya'yla Doğuyu temsil eden Osmanlı arasında kurmakta ve Türkleri baş düşman olarak görmektedir. Dostoyevski Batıyı düzeltmek, değiştirmek ve içinde bulunduğu çıkmazdan kurtarmak amacındadır, Doğuya ise boyun eğdirmek ister. Dostoyevski'nin gelecekteki evrensel birlik hayalinde Doğu halklarına düşen, boyun eğmek ve sömürge olarak Ruslara hizmet etmektir. Dostoyevski'nin Ruslara yüklediği evrensel misyon, aynı zamanda Batıya sunulmuş Rusya merkezli bir Doğu siyaseti önerisidir. Dostoyevski'ye göre Rusya'nın tarihsel misyonunu yerine getirmesi için İstanbul'u alarak Bizans'ın yerine geçmesi gerekmektedir. Halbuki Üçüncü Roma idealinden kaynaklanan bu Doğu siyaseti, Batı içi dengeleri sarstığından Rusya'yı Batılı merkezlerle karşı karşıya getirir. Böylelikle Doğu sorunu, Dostoyevki ve Rusya için aynı zamanda Batı sorunu haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler: Dostoyevski, Doğu-Batı çatışması, Rus düşüncesi, Türk
imgesi, Rusya, Doğu Sorunu, Batı Sorunu, evrenselcilik

 

Abstract
Dostoevsky's Perception of Turks and the East in the Context of the Western
Question
Dostoevsky analyzed Western society in its religious, political and social
manifestations and at every opportunity related his metaphysical thoughts to the present
political situation and possible future of the West. Although he criticized the West in all
its aspects, he thought that the main antagonism was between Russia, the prospective
leader of the West, and the Ottomans, the representative of the East and he saw the
Turks as the main enemy. Dostoevsky criticized the West with the intention of finding
a remedy for its present crisis. On the contrary he criticized and attacked to the Turks
in order to bring the East to her knees. According to the universal ideal of Dostoevsky,
Eastern peoples are predestined to succumb to the Western powers led by Russia and
serve it as a colonized entity. Thus the universal mission, to which Dostoevsky assigned
Russia, is also a proposal for a new Russian-centered Eastern policy for the West.
Dostoyevsky claims that Russia should capture Constantinople in order to realize its
historical mission and take the place of Byzantine Empire. However, this Eastern policy
which stems from the ideal of Third Rome has upset the balances in the Western World
and driven a wedge between Russia and the other Western Powers. At this point, the
Eastern question has become a Western question for Russia and Dostoevsky.
Keywords: Dostoevsky, East-West Conflict, Baykan Sezer, Russian thought,
Turkish image, Eastern Question, Western Question, universalism.

Anahtar Kelimeler

Dostoyevski, Doğu-Batı çatışması, Rus düşüncesi, Türk imgesi, Rusya, Doğu Sorunu, Batı Sorunu, evrenselcilik

Kaynakça

• • AYAS, Güneş, Dostoyevski’de Batı Sorunu: Rus Ruhu ve Evrensellik, İstanbul 2010.
• • AYAS, Güneş, “Dostoyevski’nin İstanbul’u Kaçıncı Roma?”, Tarih ve Uygarlık İstanbul, Sayı 1-2, 2012, s. 55-64.
• • AYAS, Güneş, “Toplumlararası İlişkilerde Rol Farklılığı Çerçevesinde Rus ve Türk Modernleşmesine Mukayeseli Bir Bakış”, Türkiye’de Modernleşme: Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkamesi, Sosyoloji Yıllığı 22, İstanbul 2013, s. 207-224.
• • BERDYAEV, Nikolay Aleksandroviç, Dostoyevski, (çev. Ender Gürol), İstanbul 1984.
• • CARR, Edward Hallet, Dostoyevski, (çev. Ayhan Gerçeker), İstanbul 200 • DOSTOYEVSKİ, Fyodor M., Bir Yazarın Günlüğü, 2 Cilt, (çev. Kayhan Yükseler), İstanbul 2001.
• • DOSTOYEVSKİ, Fyodor M., Delikanlı, (çev. Ergin Altay), İstanbul 200 • DOSTOYEVSKİ, Fyodor M., Karamazov Kardeşler, 3 Cilt, (çev. Leyla Soykut), İstanbul 1988.
• • DOSTOYEVSKİ, Fyodor M., Puşkin Konuşması, (çev. Tektaş Ağaoğlu), İstanbul 2009.
• • DOSTOYEVSKİ, Fyodor M., Suç ve Ceza, (çev. Ergin Altay), İstanbul 2008.
• • DUNCAN, Peter J. S., Russian Messianism: Third Rome, Revolution, Communism and After, Londra 2000.
• • EĞRİBEL, Ertan Eğribel (Haz.), Sosyoloji Yıllığı Kitap 8 XIX. Yüzyıl Türkiye Sosyolojisi 2, İstanbul 2001.
• • GIDE, Andre, Dostoyevski, (çev. Sema Gül), İstanbul 2005.
• • HERZEN, Aleksandr, My Past and Thoughts, California 1982.
• • HOWE, I., Politics and the Novel, Londra 1961
• • IVANOV, V., Freedom and the Tragic Life, a Study in Dostoevsky, New York 1971
• • JONGE, A. De, Dostoyevsky and the Age of Intensity, Londra 1975 • KHAN, Halimur, “Dreaming of Islam: Dostoevskij’s Vision of a New Russia in Prestuplenie i nakazanie”, Russian Literature, c. XLVIII/3, (2000), s. 231-261
• • KORKMAZ, Vişne, Senfonik Kişilik Doğa-Beka-Rus İdesi ve Rus İdeali, İstanbul 2006.
• • KOSTALEVSKY, Marina, Dostoevsky and Soloviev: The Art of Integral Vision, New Haven 1997.
• • LAURELLE Marlène, “The Orient in Russian Thought at the Turn of the Century”, Russia Between East and West-Scholarly Debates on Eurasianism, (ed. Dmitry Shlapentokh), Leiden 2007, s. 9-38.
• • LUBAC, H. De, The Drama of Atheist Humanism, New York 1963 • ÖZCAN, Ufuk, “XIX. Yüzyıl Rusyası’nda Başlıca Siyasal Akımlar ve Coğrafi Kapsamları”, Sosyoloji Yıllığı Kitap 15 Sosyoloji ve Coğrafya, (Haz. Ertan Eğribel-Ufuk Özcan), İstanbul 2006.
• • SAHNI, Kalpana, “Oriental Phantoms: F. Dostoevsky’s Views on the East”, Social Scientist, c. XIV/7, (1986), s. 36-45.
• • SARKISYANZ, Emanuel, “Russian Attitudes Toward Asia”, Russian Review, c. XIII/4, (1954), s. 245-254.
• • SCANLAN, James Patrick, Dostoevsky the Thinker, ABD 2002.
• • SEZER, Baykan, “Osmanlı’nın Batıcılaşması”, Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları, İstanbul 2006, s. 173-207.
• • SEZER, Baykan, “Doğu Batı Çatışmasında Yunanlılığın Yeri”, DoğuBatı İlişkileri Açısından Batı Tarımı, İstanbul 1990, s. 105-138.
• • TROYAT, Henri, Dostoyevski, (çev. Leyla Gürsel), İstanbul 2004.
• • WARD, Bruce K., Dostoevsky’s Critique of the West: The Quest for the Eartly Paradise, Kanada 1986.