TÜRKİYE COĞRAFYASINA KATKIDA BULUNAN YABANCI BİLİM ADAMLARI: E. OBST, TH. LEFEBVRE VE E. CHAPUT

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 311 - 351, 29.08.2013

Mehmet Ceylan

Öz

Özet
Türkiye'de özellikle Osmanlı Devleti'nin son dönemi ile Cumhuriyet'in ilk yıllarında coğrafyanın gelişmesi konusunda yabancı bilim adamlarının önemli katkıları ve etkileri olmuştur. İstanbul ve Ankara üniversitelerinin coğrafya bölümlerinde yoğunlaşan çalışmalarda, çeşitli yollarla ülkemize davet edilen Alman, Fransız ve İskoç asıllı bilim adamları görev almışlardır. Bu makalede İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümü'nde görev yapan Erich Obst, Théodore Lefebvre ve Ernest Chaput'un kısa akademik özgeçmişi, Türkiye coğrafyasına kurumsal, eğitim, öğretim, ders araç ve gereçleri, araştırma gezileri ve diğer katkıları ele alınmış ve ayrıca Türkiye ile ilgili yayınlarına yer verilmiştir. Böylece yabancı bilim adamlarının Türkiye'de coğrafyanın gelişmesine yaptıkları katkılar, başta dönemin kaynaklarına ve bazı arşiv belgelerine başvurularak fazla ayrıntıya inilmeden ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türkiye Coğrafyası, Darülfünun, İstanbul Üniversitesi, Erich Obst, Théodore Lefebvre, Ernest Chaput.

 

Foreign Scholars who Contributed to Development of Geography in Turkey: E.
Obst, Th. Lefebvre And E. Chaput
Abstract
Foreign scholars had significant contributions to and influences on development of
geography in Turkey, particularly in the late Ottoman period and in the early years of
the Republic. German, French, and Scottish scholars, who were invited to our country
in a number of ways, participated in studies conducted in geography departments
particularly of Istanbul and Ankara Universities. This paper provides a short biography
of Erich Obst, Théodore Lefebvre and Ernest Chaput, who served in the Geography
Department of Istanbul University, and their organisational, educational, instructional
contributions, educational tool and material contributions, as well as explorations and
other academic contributions. Their publications relating to Turkey are also covered
in the paper. The paper aims to present the contributions made by foreign scholars to
development of geography in Turkey with reference to the sources from the period and
relevant archived documents, without going into details.
Keywords: Geography of Turkey, Darulfunun, University of Istanbul, Erich
Obst, Théodore Lefebvre, Ernest Chaput.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Coğrafyası, Darülfünun, İstanbul Üniversitesi, Erich Obst, Théodore Lefebvre, Ernest Chaput.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri: Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) • BOA., İ. DUİT., 54/77 (10. Ş. 1335/1 Haziran 1917).
• • BOA.,MF. MKT., 1227/40, (21. Ş. 1335/12 Haziran 1917).
• • BOA., MF. MKT., 1219/47, (05. Z. 1334/3 Ekim 1916).
• • BOA., MF. MKT., 1229/30, (22. Za. 1335/9 Eylül 1917).
• • BOA., DH.İ.UM.EK., 38/100, (4. Z. 1335/2 Ekim 1916).
• • BOA., DH.EUM.SSM., 61/32, (12. L. 1336/21 Temmuz 1918)
• • BOA., DH.İ.UM.EK., 54/74, (20. L. 1337/19 Temmuz 1919).
• • BOA, MF. MKT., 1225/56, (29.C. 1335/13 Nisan 1917).
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, fk.30..18.1.2, yn.24.81..5., s.12063, dn.138-36,(23/12/1931).
• • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, fk.30..10.0.0, yn.202.377..9., dn.24317, (21/3/1932).
• • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, fk.30..18.1.2, yn.85.101..9., s. 99782, d.242-222, (3/12/1938). Basılı Eserler
• • AKYOL, İbrahim Hakkı, “Tanzimat Devrinde Bizde Coğrafya ve Jeoloji”, Tanzimatın 100. Yıldönümü Kitabı, İstanbul 1940, s. 5135
• • AKYOL, İbrahim Hakkı, “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya”, Türk Coğrafya Dergisi, s.I, Ankara 1943a, s. 3-15.
• • AKYOL, İbrahim Hakkı, “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya”, Türk Coğrafya Dergisi, s.II, Ankara 1943b, s. 121-136.
• • AKYOL, İbrahim Hakkı, “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya”, Türk Coğrafya Dergisi, s.III-IV, Ankara 1943c, s. 247-276.
• • AKYOL, İbrahim Hakkı, “Ölümlerinin Yıldönümü Münasebetiyle: Müderris Faik Sabri Duran ve Profesör Ernest Chaput”, Türk Coğrafya Dergisi, s.V-VI, Ankara 1944, s. 143-152.
• • ALAGÖZ, Cemal Arif, “Türk Coğrafya Ailesinin Kayıpları: Profesör Théodore Lefebvre”, Türk Coğrafya Dergisi, s.XI-XII, Ankara 1949, s. 147-148.
• • ANTOİNE, Perrier, “Théodore Lefebvre (1889-1943)”, Annales de Géographie, t.56/304, Paris 1947, p. 309.
• • ARDA, Ali Macit, “Bizde Coğrafya: Profesör E. Chaput’ın Ölümünün Yıldönümü Münasebetiyle”, Barış Dünyası, n.16, İstanbul 1944, s. 13 ve 15.
• • ARDA, Ali Macit, “İbrahim Hakkı Akyol Coğrafya Ailesinin Büyük Kaybı”, Türk Coğrafya Dergisi, s.13-14, İstanbul 1955, s. 1-2.
• • ARDEL, Ahmet, “Ord. Prof. Dr. İbrahim Hakkı Akyol, Hayatı ve Eserleri”, Tedrisat Mecmuası, s.11, İstanbul 1952, s. 33-38.
• • ARDEL, Ahmet, “Cumhuriyetin 50.nci Yılında Türkiye’nin Beşeri ve İktisadi Coğrafyasına Bir Bakış”, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, Ankara 1973, s. 59-70.
• • AYNİ, Mehmet Ali, Darülfünun Tarihi (haz. A. Kazancıgil), İstanbul 200 • BİLGİN, Turgut, “The Publications of the Staff of the Geographical Institute of the University of Istanbul”, Review of the Geographical Institute of the University of Istanbul, n.7, İstanbul 1961, pp. 981
• • BİLGİN, Turgut, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Faaliyeti (1950-1960), İstanbul 1961.
• • Birinci Coğrafya Kongresi (6-21 Haziran 1941): Raporlar, Müzakereler, Kararlar, Ankara 1941.
• • Bulletin de la Société Préhistorique Française, t.40/10-12, Paris 1943, p. 220.
• • CHABOT, Georges, “Lefebvre (Théodore)- La Vie Rurale en Pévèle”, Annales de Géographie, v.23, Paris 1914, pp. 144-196.
• • “Chaput Ernest (1880-1943)”, Türk Ansiklopedisi, c. X, Ankara 1960, s. 356.
• • CHAPUT, Germaine, (Edit), Ernest Chaput (1882-1943), Dijon 19
• • CHAPUT, Ernest, Türkiye’de Jeolojik ve Jeomorfojenik Tetkik Seyahatları (çev. A. Tanoğlu), İstanbul 1976.
• • DARKOT, Besim, “Türkiye Coğrafyasının Kuruluşuna Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, s. 1, İstanbul 1951, s. 59-62.
• • DEMANGEON, Albert, “Les Modes de Vie dans les Pyrénées Atlantiques Orientales, d’après le Livre de Mr. Th. Lefebvre”, Annales de Géographie, t. 43/242, Paris 1934, s. 193-196.
• • DÖLEN, Emre, “II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, c.10/1, İstanbul 2008, s. 1-46.
• • DÖLEN, Emre, Türkiye Üniversite Tarihi 1: Osmanlı Döneminde Darülfünun (1863-1922), İstanbul 2009.
• • DÖLEN, Emre, Türkiye Üniversite Tarihi 2: Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Darülfünunu (1922-1933), İstanbul 2010.
• • EKİNCİ, Deniz, Ana Çizgileriyle Türkiye’de Coğrafya Biliminin Tarihi: Dönemler ve Özellikleri, Tarih Dergisi, s. 42, İstanbul 2005, s. 249-264.
• • ERİNÇ, Sırrı, Elli Yılda Coğrafya, Ankara 1973.
• • ERİNÇ, Sırrı, Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Coğrafyası, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, İstanbul 1973, s. 113-168.
• • ERİNÇ, Sırrı, “Ord. Prof. Dr. Ahmet Ardel: Türk Coğrafyasına Katkıları”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, s. 23, İstanbul 1980, s. 111-122.
• • ERİNÇ, Sırrı, “Chaput (Ernest),” Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, c. IV, İstanbul 1986, s. 2322.
• • ERİNÇ, Sırrı, “Ord. Prof. Dr. M. Besim Darkot Anısına (1903-1990)”, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülten, s. 7, İstanbul 1991, s. 1-3.
• • GENCER, Ali İhsan, ARSLAN, Ali, İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi Tarihçesi ve İlk Meclis Zabıtları, İstanbul 2004.
• • GÜRSOY, Cevat Rüştü, “Cumhuriyetimizin 50. Yılında Coğrafya ve Türk Coğrafya Kurumu”, Türk Coğrafya Dergisi, s. 26 (Cumhuriyetimizin 50. Yıl Özel Sayısı), İstanbul 1973-1974, s. 1-3. • GÜRSOY, Cevat Rüştü, “Türk Coğrafya Kurumu Toplantı ve Gezileri”, Türk Coğrafya Dergisi, s. 26 (Cumhuriyetimizin 50. Yıl Özel Sayısı), İstanbul 1973-1974, s.153-169.
• • HÜTTEROTH, Wolf Dieter, “Cumhuriyet Döneminde Coğrafya Biliminin Gelişmesine Dışarıdan Bir Bakış”, Ata Dergisi, s. 2, Konya, 1992, s. 21-28.
• • İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Darülfünun: Osmanlı’da Kültürel Modernleşmenin Odağı, c. I, İstanbul 2010.
• • KADIOĞLU, Sevtap, “Walther Penck’in Türkiye’deki Çalışmaları”, İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi, c. 20/1, İstanbul 2007, s. 1-18.
• • KAYSER, Kurt, “Erich Obst zum 65. Geburtstag, Landschaft und Land, der Forschungsgegenstand der Geographie: Festschrift Erich Obst zum 65. Geburtstag”, Verlag des Amtes für Landeskunde, Remagen 1951, s. 5-15.
• • KREİSER, Klaus, “Geographie und Patriotismus, Zur Lage der Geowissenschaften am Istanbuler Dârülfünûn unter dem jungtürkischen Regime (1908-1918)”, Hommes et Terres d’Islam, Mélanges Offerts à Xavier de Planhol (Edit. D. Balland), t. I, Téhéran 2000, s. 71-87. • KURTER, Ajun, “Sırrı Erinç’in Öyküsü”, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülten, s. 2, İstanbul 1985, s. 3• LAHN, Erwin, “Türkiye Jeolojik Bibliyografyası”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c.I/2, Ankara 1948, s.96-135.
• • OBST, Erich, Boğazlar (İstanbul-Çanakkale) Mıntıkası İklimi (Çev. M. Niyazi), İstanbul 1932.
• • “Ord. Prof. Hamit N. Pamir’in 50nci Meslek Yılı Jübilesi” Türkiye Jeoloji Bülteni, s.10/1-2, Ankara 1966, s.1-23.
• • PLANHOL, Xavier de, “Ernest Chaput (1880-1943)”, Travaux et Mémoires de I’Académie des Sciences d’Outre-Mer, v.VII, Paris 1986, s. 114.
• • RENÉ, Musset, “Recherches sur les Terrasses Alluviales de la Loire et de ses Principaux Affluents (Thèse de Doctorat ès Sciences, Lyon), par E. Chaput”, Annales de Bretagne, v.34/2, Nantes 1919, s. 219-220. • TUNCEL, Metin, “Türkiye’de Kent Yerleşmelerinin Tarihçesine Toplu Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, s. 23, İstanbul 1980, s. 123-160.
• • TURAN, Kemal, Türk-Alman Eğitim İlişkilerinin Tarihi Gelişimi, İstanbul 2000.
• • TÜMERTEKİN, Erol, “Türkiye’de Beşeri Coğrafyanın Gelişmesi”, Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araştırmalar (Edit. E. Tümertekin, F. Mansur, P. Benedict), İstanbul 1971, s. 1-16.
• • TÜMERTEKİN, Erol, “Türkiye Beşeri Coğrafyasında Ord. Prof. Dr. Ali Tanoğlunun Yeri”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, s. 23, İstanbul 1980, s. 97-109.
• • UNAT, Faik Reşit, “Memleketimizde Bir Coğrafya Cemiyeti Kurma İstekleri ve Teşebbüsleri”, Türk Coğrafya Dergisi, s. 1, Ankara, 1943, s. 16-22.
• • UŞAKLIGİL, Halit Ziya, Saray ve Ötesi Son Hatıralar, c. III, İstanbul 1942.
• • YALÇINLAR, İsmail, Strüktüral Jeomorfoloji, c. 1, İstanbul 1985. • YALÇINLAR, İsmail, “Profesör Cemal Arif Alagöz (1902-1991) Hayatı ve Mesleki Çalışmaları”, Türk Coğrafya Dergisi, s. 28, İstanbul 1993, s. 1-15.
• İnternet Sayfaları • Http://www.sha.univ-poitiers.fr/geo/spip.php?article (Erişim tarihi: 02012).
• • Http://www.geschichte-projekte-hannover.de/kolonialismus/ personen_obst.html (Erişim tarihi 21.09.2012).
• • Http://www.wikipedia.org/wiki/Erich_Obst (Erişim tarihi: 02012).