Kazakistan'ın Dış Politika Önceliklerinin Şekillenmesinde Bir Faktör Olarak Çin'in Enerji Talebi

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 147 - 166, 24.04.2017

Yrd. Doç. Dr. Esme Özdaşlı , İsa Burak Gonca

Öz

1991
yılında bağımsızlığını kazanmasının ardından, enerji kaynakları yönetimi
Kazakistan'ın ekonomik kalkınma stratejisinin ve dış politikasının
şekillenmesinde en önemli unsur olmuştur. Buna karşın 1978’de Deng Xiaoping’in
iktidarı ile başlayan ekonomik dönüşümüyle ve 2001 yılında Dünya Ticaret
Örgütüne üye olarak dünyaya çok yönlü açılımıyla Çin'in enerji talebi de
artmıştır. Bu istikrarı olumsuz açıdan etkileyen en
önemli faktör ise Çin’in artan enerji talebidir ve bu nedenle enerji güvenliği
Çin’in en önemli dış politika parametrelerinden biri haline gelmiştir. Bu
durum Çin’i birçok enerji tedarikçisi ülke ile yakın diyalog kurmaya
yöneltmiştir. Bu ülkelerin başında gerek komşusu olması gerekse başta Şanghay
İşbirliği Örgütü olmak üzere çeşitli platformlarda işbirliğinde bulunması
nedeniyle Kazakistan gelmektedir. Bu çalışmada
öncelikle dış politika ve enerji kaynakları arasındaki ilişki irdelenmiştir.
Buna ek olarak enerjinin 2014-2020 Yılları Kazakistan Cumhuriyeti Dış
Politika Konseptindeki yeri incelenmiştir. Akabinde Kazakistan’ın enerji
potansiyeli ve son olarak da Çin’in enerji talebinin Kazakistan dış
politikasındaki etkisi analiz edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Dış Politika, Enerji, Jeoekonomi

China's Energy Demand as A Factor in Shaping the Priorities of Kazakhstan's Foreign Policy

Öz

After gaining independence in 1991, energy resources
management has been the most important factor in both economic development strategy
and shaping priorities of Kazakhstan’s foreign policy. Whereas the People's
Republic of China has achieved stable economic growth momentum as a result of
the economic arrangements made by Deng Xiaoping, and opening- up through
accession to the WTO in 2001, the country has started to become an energy
importer. Therefore, energy security has become more important for China. The
large demand for energy in China is engaged in new foreign policy parameters.
For this reason, China has led to establish a close dialogue with many energy
supplier countries. Kazakhstan comes first among these countries because it is
one of the neighboring countries of China and Kazakhstan is a partner of China
on various platforms including Shanghai Cooperation Organization. In this
study, firstly the relationship between foreign policy and energy resources are
discussed. In addition to this, the place of energy in the Foreign Policy
Concept for 2014 – 2020 of Republic of Kazakhstan is analyzed. Then the energy
potential in Kazakhstan and the influence of China's energy demand in the
Kazakhstan’s foreign policy are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, China, Foreign Policy, Energy, Geo-economics

Kaynakça

• AITMAKHANOV, Nurzhan, "The Oil Factor in the Foreign Policy of the Republic of Kazakhstan", Taiwan International Studies Quarterly, vol. II /2, 2006, s. 63-79.
• ARI, Tayyar, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, MKM Yayıncılık, Bursa, 2013.
• ATLI, Altay, “Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi”, Analist, Sayı 44, Yıl 4, 2014, s. 74-77.
• BREZEZINSKI, Zbigniew, Büyük Sanranç Tahtası, Çev. Yelda Türedi, İnkilap Kitabevi, İstanbul, 2005.
• CIA, The World Fact Book, 2016, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/wfbExt/region_cas.html, (Erişim Tarihi 27.03.2016).
• CİCİOĞLU, Filiz, “Türk Dış Politikası ve Sivil Toplum Kuruluşları: Türkiye’nin Balkanlar ve Türk Dünyasına Yönelik Politikası Üzerinden Bir Değerlendirme”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, c.I/1, 2012, s. 75-88.
• CNPC, “Flow of natural gas from Central Asia”, 2016, http://www.cnpc.com.cn/en/FlowofnaturalgasfromCentralAsia/FlowofnaturalgasfromCentralAsia2.shtml, (Erişim Tarihi: 13.03.2016).
• EFEGİL, Ertan, “Orta Asya Devletlerinin Dış Politikasını Belirleyen Temel Faktörler: Rejim Güvenliğine Karşı Yayılmacı Jeopolitik Rekabet”, Orta Asya ve Kafkasya: Rekabetten İşbirliğine, Tayyar Arı (ed.), MKM Yayıncılık, Bursa, 2010, s. 41-67.
• EIA, Kazakhstan Report, 14 Ocak 2015, s. 1-11.
• EIA, China Report, 14 Mayıs 2015, . 1-36.
• FAZILOV, Fakhmiddin - Xiangming Chen, "China and Central Asia: A Significant New Energy Nexus", The European Financial Review, April – May 2013, . 38-43.
• GONCA, İsa Burak, “Enerji Arz Güvenliği Çerçevesinde Avrupa Birliği ve Orta Asya İlişkilerinde Yeni Gelişmeler”, 1. Uluslararası Avrasya Enerji Sorunları Sempozyumu Bildiri Tam Metni Kitabı, 2015.
• HU, Liyan - Ter-Shing Cheng, China’s Energy Security and Geo-Economic Interests in Central Asia, Central European Journal for International and Security Studies, vol. II/2, 2008, s. 42-55.
• İSMAYILOV, Elnur ve Türkan Budak, "Bağımsızlık Sonrası Kazakistan’ın Enerji Politikası", Bilgesam Analiz / Enerji, No: 1189, 13 Şubat 2015, s. 1-9.
• KAZMUNAYGAS, Oil and Gas Sector, http://www.kmgep.kz/eng/about_kazakhstan/oil_and_gas_sector/, (Erişim Tarihi 20.04.2016).
• KODAMAN, Timuçin ve İsa Burak Gonca, “Putin Döneminde Rusya’nın Orta Asya Politikası (2000’den Günümüze)”, Putin’in Ülkesi: Yeni Yüzyıl Eşiğinde Rusya Federasyonu Analizi, İrfan Kaya Ülger (Ed.), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015, s. 411-426.
• LEE, Hat Yin – Zhengxu Wang, “Assessing China's Influence In Central Asia: A. Dominant Regional Power?”, The China Policy Institute, Issue 53, 2009, s. 1-14.
• MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS REPUBLIC OF KAZAKHSTAN, "Foreign Policy Concept for 2014 – 2020 Republic of Kazakhstan", 9 Mayıs 2014, http://www.mfa.gov.kz/index.php/en/foreign-policy/foreign-policy-concept-for-2014-2020-republic-of-kazakhstan (Erişim Tarihi 16.03.2016).
• ÖZDAŞLI, Esme, “Çin ve Rusya Federasyonu’nun Perspektifinden Şanghay İşbirliği Örgütü”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 4 Sayı: 6 2012 Bahar, s. 108-122.
• ÖZDAŞLI, Esme,“Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi ve Küresel Etkileri”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, vol. X/14Fall 2015, s. 579-596.
• SEVİM, Cenk, Küresel Enerji Stratejileri ve Jeopolitik, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Der Yayınları, İstanbul, 2010.
• STRATEGY 2050, Text of state-of-the-nation address delivered by President of the Republic of Kazakhstan on Nov 30, 2015, https://strategy2050.kz/en/page/message_text20142/ (Erişim Tarihi 16.03.2016).
• STRATFOR, “Russia's Competition for Natural Gas Deals with China”, September 12, 2013.
• THE WORLD BANK, “Kazakhstan”, 2016, http://www.worldbank.org/en/country/kazakhstan/overview (Erişim Tarihi 16.03.2016).
• QINHUA, Xu, "China’s Energy Diplomacy and its Implications for Global Energy Security", FES, Briefing Paper 13, August 2007, s. 1-8.
• WANG, Zhengxu - Hat Yin Lee , “China’s Advancements in Central Asia”, East Asian Policy, 1(4) 5-13, 2009, s. 5-13.
• ZHUANGZHI, Sun, The Relationship between China and Central Asia, in I. AKIHIRO (ed.), Eager eyes fixed on Eurasia, Sapporo, Slavic Research Center, Hokkaido University, 2007, s. 41-63.