Rus Dilinde Kiplik Parçacıkları: Anlamı, Dildeki İşlevi Ve Çeviri Sorunları Üzerine

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 167 - 198, 24.04.2017

Yrd. Doç. Dr. Leyla Çiğdem Dalkılıç

Öz

Dilde tek başına bir anlamı olmayan fakat farklı tür
ve işlevdeki sözcükler arasında anlam ilişkisi kuran, cümle içerisinde ancak
bir bütün olarak bakıldığında anlam ve görev kazanan kiplik parçacıkları, Rus
dilinde hem edebi eserlerde hem de günlük konuşma dilinde yoğun bir şekilde
kullanılmaktadır. Bir kiplik parçacığı cümle içerisinde kullanıldığı yere göre
hem anlamsal hem de fonksiyonel olarak birincil bilinen anlamından farklı
olarak tamamen başka bir anlama ve göreve sahip olabilmektedir. Bu durumda,
ancak metin veya cümle içerisinde anlamı ve işlevi anlaşılabilen kiplik
parçacıklarının anlam ve görevlerinin belirlenmesinde zorluklar
yaşanabilmektedir. Bu makalede Rus dilinde “çastitsa”, Türkçede ise kiplik parçacıkları
olarak adlandırılan yapıların Rus dilindeki yeri, sahip oldukları çeşitli
anlamlar, dildeki işlevleri ve kullanım alanları incelenmektedir. Bunun yanı
sıra, genel olarak tek başına belirli bir anlama sahip olmayan bu yapıların
Türkçeye çevirisi esnasında karşılaşılan zorluklara da değinilmektedir. Bu
bağlamda, söz konusu çalışmada Rus edebiyatının önde gelen eserlerinde yer alan
kiplik parçacıklarına ait örnekler, kullanım alanlarına göre birbirleriyle ve
Türkçe ile karşılaştırmalı olarak incelenerek çevirideki yansımalarına ve
çeviri alternatiflerine de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kiplik parçacıkları, anlam ve işlevleri, ifadecilik, Rusça-Türkçe çeviri

Particles in Russian Language: Meaning, Functions and Translation Problems

Öz

Problems

Particle is a function word that must be associated
with another word or phrase to impart a meaning, in other words, particle does
not have its own lexical definition. Particles as a separate part of speech,
are used intensively in daily language as well as in the literature of Russian
language. Depending on where a particle is used, it may have a completely
different meaning and function than its primary functional meaning as well as
semantic meaning. In this case, particles, whose meaning and function can be
understood only in a sentence or in a text, could be challenging to determine
their meaning and role in a sentence or in a text. In this article, the
structures called chastitsa in
Russian and kiplik parçacıkları in Turkish are analyzed
through their various meanings, functions and uses. Besides, the examples of
the particles taken from the most famous works of Russian literature are
compared with each other and with Turkish language according to their use, so
the reflection of these particles in translation and the alternatives of their
translation are reflected in this article.

Anahtar Kelimeler

: Particles, meaning and functions, expressiveness, Russian-Turkish translation

Kaynakça

• ERGİN, Muharrem, Üniversiteler için Türk Dili, Bayrak Basım Yayım, İstanbul, 2009, s. 313-320.
• БАБАЙЦЕВА В.В., ЧЕСНOКОВА Л.Д. Русский язык: Теория 5-9 кл. Учебник для общеобразовательных учреждений. [Russian language: Theory. 5-9 grades. Textbook for educational istitutions], 11-е изд.: Дрофа, Москва, 2002, s.185-191.
• ВИНОГРАДОВ В.В. Русский язык. Грамматическое значение о слове, [Russian language. Grammatical meaning of the world],Высшая школа, 2-ое изд., 1986, s. 520-558.
• ГВОЗДЕВ А.Н. Современный русский литературный язык, [Modern Russian literary language] Москва, 1973, s. 405-409.
• КАЗАКОВА Т.А. Художественный перевод. Теория и практика: учебник, [Literary translation. Theoretical and practical textbook] Инъязиздат, Санкт-Петербург, 2006, s. 229-266.
• КОЛЕСНИКОВА С.М. Русские частицы, [Particles in Russian language], изд. Флинта/Наука, Москва, 2014, S. 110.
• МАСЛОВ Ю.С. Избранные труды: аспектология. Общее языкознание. [Selected studies: aspectology. General linguistics], языки славянской культуры, Москва, 2004, s. 293-302.
• ОЖЕГОВ С. И, ШВЕДОВА Н. Ю. Толковый словарь русского языка [Russian dictionary], ООО ТИТ Технологии, Москва, 2003.
• РОЗЕНДАЛЬ Д.Э., ГОЛУБ И.Б., ТЕЛЕНКОВА М.А. Современный русский язык, [Modern Russian language], 11-е изд Айрис-принт, Москва, 2010. s. 278-279.
• СОВРЕМЕННЫЙ РУССКИЙ ЯЗЫК [Modern Russian language], под. ред. Е.И. Дибровой, 2-ое изд., Москва, 2005, s. 205-296.
• ШВЕЙЦЕР А.Д. Теория перевода: статус, проблемы, аспекты, [Theory of translation: status, issues and aspects] (из лингвистического наследия А.Д.Швейцера/ отв. ред. В.Н. Ярцева, 3-е изд. Книжний дом «Либроком», Москва, 2012, s. 6-20.
• ШВЕДОВА Н.Ю. Очерки по синтаксису русской разговорной речи [Essays on the syntax of Russian language], АН СССР, Москва,1960, s. 198-210.
• ЧИСТЯКОВА Л.М. Частицы в современном русском литературном языке (рукопись): автореф. дис. кан. филол. наук: 10.02.01, [Particles in modern Russian language (manusript) synops on the title of a sceientific degree] Л., 1949, s.1-11.
• ЕФРЕМОВА Т.Ф. Новый толковый словарь русского языка. Толковый образовательный словарь, русский язык [New dictionary of Russian language].
• М., 2000, (Erişim Tarihi 11 Mart 2015) http://www.classes.ru/all-russian/russian-dictionary-Efremova-term-109116.htm
• РУССКАЯ ГРАММАТИКА, [Russian grammer], под. ред. Н.Ю. Шведовой,
• Наука, Москва, 1980, (Erişim tarihi 17 Temmuz 2015) http://www.slovari.ru/default.aspx?s=0&p=5315&0a0=1765
• УШАКОВ Д.Н. Большой толковый словарь современного русского языка, [Great dictionary of the modern Russian language], Москва, 1935-1940 (Erişim tarihi 11 Temmuz 2015 http://dic.academic.ru/dic.nsf/ushakov/1101027
• ЕВГЕНЬЕВНА А.П. Малый академический словарь. [Small academical dictionary] Инситут русского языка Академии наук СССР, Москва, (1957-1984). (Erişim tarihi 11 Temmuz 2015) www.dic.academic.ru
• DOSTOYEVSKİ F.M. Budala, (çev. Ahmet Ekeş), Engin Yayıncılık dördüncü baskı, İstanbul, 2000, s.424-425.
• PUŞKİN A.S. Hasan Ali Yücel Klasikler dizisi. Bütün Öyküler, Bütün Romanlar. “Büyük Petro’nun Arabı”, (çev. Ataol Behramoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006, S. 548.
• PUŞKİN A.S. Yüzbaşının kızı, (çev: Şefika Şükrüoğlu), Oda yayınları, İstanbul, 1998. S. 176.
• АВЕРЧЕНКО Т.А. Записки простодушного [Notes of ingenous], Kнига и бизнес, Москва, 2000, s. 141-226.
• ПУШКИН А.С. Капитанская дочка: повести. [The captain’s daughter. Stories], Азбука, Санкт-Петебруг, 2014. s. 345-475.
• НАЦИОНАЛЬНЫЙ КОРПУС РУССКОГО ЯЗЫКА [National Corpus of Russian language] (Erişim tarihi 15 Haziran) http://www.ruscorpora.ru/index.html