Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde Deniz Yetki Alanı Uyuşmazlıkları

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 89 - 122, 30.09.2024

Fuat Aksu

https://doi.org/10.26650/jes.2024.1489520

Öz

1923’ten günümüze Türkiye’nin dış politika krizlerinden 14’ü doğrudan-dolaylı olarak Yunanistan’la yaşanmıştır. Krizler taraflar arasında topyekûn bir savaşa dönüşmeden engellenmiş olsa da uyuşmazlıkları kalıcı bir çözüme ulaştırmak mümkün olmamıştır. Türkiye’yle Yunanistan arasındaki uyuşmazlıklar birbiriyle ilintili ama aynı zamanda farklı özelliklere sahiptir. Bu uyuşmazlıkların barışçıl çözüm yöntemleriyle çözülebilmesini güçleştiren pek çok etkenden söz edilebilir. Coğrafyanın kendine özgülüğü, devletlerin egemenlik haklarını yeniden tanımlamayı gerektiren teknolojik yeniliklerin ortaya çıkması, statü kuran antlaşmaların kurduğu hassas dengenin fiili ihlallerle bozulması bunlardan bazılarıdır. Bunların yanı sıra tarihsel mirasın yaratmış olduğu olumsuzluklar, kimlik ve niyete ilişkin olumsuz algılar, iç ve dış politikada uyuşmazlıkların araçsallaştırılması ve üçüncü aktörlerin etkisini de yadsımamak gerekir. Buna ek olarak iki ülkedeki liderlerin ve kamuoyunu etkileme potansiyeline sahip aktörlerin olumlu-olumsuz yönlendirici etkilerinden de söz edilebilir. Bu çalışmada taraflar arasındaki deniz yetki alanlarına ilişkin uyuşmazlıkların ahdi hukuk boyutu, egemenlik ve egemen haklar kavramlarını nasıl yorumladıkları, statükoyu oldubittilerle değiştirme girişimleri üzerinde durulacaktır. Anadolu’yu çevreleyen adaların egemenlikleri, yetki alanlarının belirlenmesinde karşılaşılan sorunlar ve bu sorunların çözümünü güçleştiren görüş ayrılıklarının neler olduğu tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahdi Hukuk, Yetki Alanları, Egemenlik-Egemen Hak Ayrımı, Türk-Yunan İlişkileri, Oldu-bitti

Etik Beyan

Etik Beyan Onayı gerektirecek bir saha araştırması, anket ve deney yapılmamıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

Maritime Jurisdiction Disputes in Turkey-Greece Relations

Öz

Since 1923, 14 of Turkey's foreign policy crises have occurred directly or indirectly with Greece. Although the crises were prevented before turning into an allout war between the parties, reaching a permanent solution to the disputes was impossible. The disputes between Turkey and Greece are related but also have different characteristics. Many factors make it difficult to resolve these disputes through peaceful resolution methods. The uniqueness of geography, the emergence of technological innovations that require redefining the sovereign rights of states, and the disruption of the delicate balance established by statusestablishing agreements with actual violations are some of these. In addition to these, the negativities created by the historical legacy, negative perceptions regarding identity and intention, the instrumentalization of disputes in domestic and foreign policy and the influence of third actors should not be ignored. In addition, the positive and negative guiding effects of the leaders in the two countries and the actors who have the potential to influence public opinion can also be mentioned. This study will focus on the contractual law dimension of the disputes regarding maritime jurisdictions between the parties, how they interpret the concepts of sovereignty and sovereign rights, and their attempts to change the status quo with fait accompli. The sovereignty of the islands surrounding Anatolia, the problems encountered in determining their jurisdictions, and the differences of opinion that make the solution to these problems difficult will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Contractual Obligation, Sovereignty-Sovereign Rights, Jurisdiction, Turkish-Greek Relations, Fait Accompli

Kaynakça

• Acer, Yücel. Ege’de ve Doğu Akdeniz’de Sınırlandırma Sorunları. İstanbul: SETA Yay., 2021. google scholar
• Acer, Yücel. “Uluslararası Yargı Kararları Işığında Doğu Akdeniz’de Sınırlandırma Sorunları ve Adaların Etkisi”. Doğu Akdeniz Sempozyumu: Doğu Akdeniz Sorunlarına Hukuki ve Siyasi Yaklaşım ile Türkiye Büyük Millet Meclisinin Çözümdeki Muhtemel Rolü. Ankara: TBMM Yay., 2021, 87-112. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www5.tbmm.gov.tr/yayinlar/2021/Dogu_Akdeniz_Sempozyumu.pdf [E. Tarihi. 3 Eylül 2022] google scholar
• Aksu, Fuat. Türk Dış Politikasında Karar Alma ve Kriz Yönetimi Süreç Analizi. İstanbul: Dış Politika ve Kriz İncelemeleri Yay., 2017. google scholar
• Aksu, Fuat. “Protracted Conflicts and Foreign Policy Crises in Turkish Foreign Policy”. R. Kutay Karaca and Fatma Zeynep Özkurt (Eds.). New Concepts and New Conflicts in Global Security Issues. İstanbul: İstanbul Gelişim University Press, 2017, 65-98. google scholar
• Başeren S. Hami. (1998). “Ege’de Ada, Adacık ve Kayalıkların Uluslararası Andlaşmalarla Tayin Edilen Hukuki Statüsü”. Ali Kurumahmut (Y. Haz.). Ege’de Temel Sorun: Egemenliği Tartışmalı Adalar. (ss. ss.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 1998, 82-115. google scholar
• Başeren, Sertaç Hami. Ege Sorunları. İstanbul: TÜDAV Yay. 2006. google scholar
• Başeren, Sertaç Hami. “Doğu Akdeniz: Deniz Yetki Alanları Sorunları”. 73. Türkiye Jeoloji Kurultayı. 24-28 Mayıs 2021 (Çevrimiçi). Erişim 19 Mayıs 2024. https://www.youtube.com/watch?v=KLLkPWQ5Hws [E. Tarihi. 3 Eylül 2022] google scholar
• Başeren, Sertaç H. ve Kurumahmut, Ali. (Y. Haz.). Ege’de Egemenliği Devredilmemiş Adalar. Ankara: SAEMK Yay., 2003. google scholar
• Bostan, İdris ve Kurumahmut, Ali. Trablusgarb ve Balkan Harplerinde İşgal Edilen Ege Adaları ve İşgal Telgrafları. Ankara: SAEMK Yay., 2003. google scholar
• Bölükbaşı, Deniz. Turkey and Greece : The Aegean Disputes. Cavendish Pub. 2004. google scholar
• Engin, Vahdettin. “Ege Adaları’nda Tanzimat Dönemi ve Sonrası Mali Uygulamalar (1839-1923)”. İdris Bostan (ed.). Ege Adaları’nın İdari, Mali ve Sosyal Yapısı. Ankara: SAEMK Yay. 2003, 91-114. google scholar
• Erciyes, Çağatay. “Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Türkiye’nin Siyasi ve Hukuki Tezleri Sahadaki Uygulamaları”. MFA, Erişim 3 Eylül 2022. https://www.mfa.gov.tr/data/dogu-akdeniz-deniz-yetki-alanlarinin-sinirlandirilmasi.pdf google scholar
• Erim, Nihat. Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Cilt 1, Osmanlı İmparatorluğu Antlaşmaları. A.Ü. H.F. Yay. 1953. google scholar
• Kılınç, Salih Uygar. Avrupa Birliği- Eurocontrol Sivil Havacılık Düzenlemeleri ve Türkiye. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2011. google scholar
• Kurumahmut, Ali. “Uluslararası Andlaşmalara Göre Ege Adaları’nın Egemenlik Devirleri”. Sertaç Hami Başeren ve Ali Kurumahmut (Y. Haz.). Ege’de Egemenliği Devredilmemiş Adalar. Ankara: SAEMK Yay., 2003, 11-69. google scholar
• Örenç, A. Fuat. “Ege Adaları’nda İdari Yapı (1830-1923)”. İdris Bostan (ed.). Ege Adaları’nın İdari, Mali ve Sosyal Yapısı. Ankara: SAEMK Yay. 2003, 32-56. google scholar
• Özman, Aydoğan. (1984). Birleşmiş Milletler III. Deniz Hukuku Sözleşmesi. (İstanbul: DTO Yayınları, 1984). google scholar
• Pazarcı, Hüseyin. “Hukuki Açıdan: Ege’deki Deniz Sorunlarında Türk-Yunan Görüşleri”. Ege’de Deniz Sorunları Semineri. A. Ü. SBF Yay., 1986, 79-93. google scholar
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk Dersleri, Cilt II. Ankara Turhan Kitapevi, 1999. google scholar
• Soysal, İsmail. Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları. 1. Cilt (1920- 1945). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2000. google scholar
• Syrigos, Angelos and Dokos, Thanos. Atlas of Greek- Turkish Relations. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www. syrigos.gr/books/Atlas_syrigos_dokos.pdf google scholar
• Toluner, Sevin. Milletlerarası Hukuk Dersleri: Devletin Yetkisi. Filiz Kitapevi, 1984. google scholar
• Turan, Şerafettin. “Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hakimiyetinden Çıkışı”. Belleten. XXIX, (1965), 113-116. google scholar
• “2321/23.6.1995 Sayılı Kanun”. Resmi Gazete [Yunanistan], 23 Haziran 1995. Erişim 19 Mayıs 2024. https:// www.et.gr/api/Download_Small/?fek_pdf=19950100136 google scholar
• “Archipelagic States Practice”. Erişim 19 Mayıs 2024. https://cil.nus.edu.sg/wp-content/uploads/2015/10/ila_ study_-_uipdate_on_article_47_in_committee_s_final_first_report_roach_clean_draft_20_june_2015_2_.pdf google scholar
• “Balkan İtilâfı Devletlerile Bulgaristan Arasında 31 Temmuz 1938 Tarihinde Selânikte İmza Edilen Anlaşmanın Tasdiki Hakkında Kanun”. Resmi Gazete. 12 Ocak 1939, [Sayı 4109]. Erişim 19 Mayıs 2024. http://www. resmigazete.gov.tr/arsiv/4109.pdf google scholar
• “Bern Agreement Between Turkey and Greece”. Turkishgreek.org. Erişim 19 Mayıs 2024. http://www. turkishgreek.org/index.php/kuetuephane/item/50-bern-agreement-between-turkey-and-greece-11-november-1976 google scholar
• “Ege Denizi ve Akdeniz’de Petrol Arama Ruhsat Sahaları”. Resmi Gazete. 18 Temmuz 1974, Sayı: 14949. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14949.pdf google scholar
• “Law No. 2321/1995”, [Greek] Government Gazette. 1995, 23 June. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www.et.gr/ api/DownloadFeksApi/?fek_pdf=19950100136 google scholar
• “Law of the Sea Bulletin, No.29, 1995”. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www.un.org/depts/los/doalos_publications/ LOSBulletins/bulletinpdf/bulletinE29.pdf google scholar
• “Şikago’da 7 Aralık 1944 Tarihinde Akit ve İmza Edilmiş Olan Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması ile Sivil Havacılık Geçici Sözleşmesi ve Bunların Eklerinin Onanması Hakkında Kanun”. Resmi Gazete, (12 Haziran 1945). Erişim 19 Mayıs 2024. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6029.pdf google scholar
• “TBMM’de Temsil Edilen Siyasî Partilerin, Yunanistan’in Ege Denizindeki Karasularının 12 Mile Çıkarılmasına Yönelik Tutumunun Doğuracağı Sonuçların Yunan ve Dünya Kamuoyuna Dostane Duygularla Duyurulmasına İlişkin Önergesi”. TBMM, 8 Haziran 1995. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/ TUTANAK/TBMM/d19/c088/tbmm19088121.pdf google scholar
• “The Law of the Sea Practice of Archipelagic States”. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www.un.org/depts/los/ LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/publications/E.92.V.3.pdf google scholar
• “The Treaties of Peace of 1947”. International Law Studies-ILS. Erişim 19 Mayıs 2024. https://digital-commons. usnwc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2181&context=ils google scholar
• “Türk - Yunan Trakya Hududunun Mühim Kısmını Tâyin Eden Meriç Nehri Mecrasının Islahı Dolayısiyle 19 Ocak 1963 Tarihinde İmzalan Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun”. TBMM. 9 Ocak 1967. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/ kanuntbmmc050/kanuntbmmc050/kanuntbmmc05000813.pdf [E. Tarihi. 3 Eylül 2022] google scholar
• “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Yunanistan Krallık Hükümeti Arasında Trakya Hududunun İşaretlenmesi Hakkında Anaprotokol ile Eklerinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna İlişkin Kanun”. TBMM. 29 Mart 1979. Erişim 19 Mayıs 2024. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/ kanuntbmmc062/kanuntbmmc062/kanuntbmmc06202220.pdf google scholar
• “Türkiye-Yunanistan Meriç Nehri Sınır Düzenlemeleri”, Turkishgreek.org. Erişim 19 Mayıs 2024. http:// www.turkishgreek.org/index.php/kuetuephane/indirilebilir-kaynaklar/summary/19-1926-turkey-greece-boundary-agreement/138-turki-ye-yunani-stan-meri-c-nehri-sinir-duzenlemeleri google scholar