Tarım ve Kırsal Kalkınma Aracı olarak IPARD II Programının Türkiye’deki Uygulamaları ve Desteklerin Mekânsal Dağılımı

Yıl 2023, , 81 - 91, 25.05.2023

Pelin Albayrak Fakıoğlu , Ebru Seçkin

https://doi.org/10.26650/JGEOG2023-1168139

Öz

Avrupa Birliği’nin 2007 yılında yürürlüğe giren Katılım Öncesi Kırsal Kalkınma Yardım Aracı (IPARD), Türkiye’de 2011’den itibaren uygulanmaktadır. IPARD’ın amacı yörenin özelliklerine uygun yatırımların tabandan girişimlerle artmasını sağlamaktır. Bu açıdan IPARD tarım ve kırsal kalkınmada kaldıraç olarak önemli potansiyele sahiptir. Ancak bu değerlendirmeyi yapabilmek için desteklerin kullanım durumunu anlamak gerekmektedir. Çalışma kapsamında tüm bölgeler için Avrupa Birliği fonlarının kırsal kalkınmadaki kaldıraç etkisinden söz etmek mümkün mü sorusunun yanıtı aranmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda makalenin amacı IPARD desteklerinin dağılımında Türkiye’de nasıl bir örüntü olduğunu analiz etmek ve desteklerin kullanım türlerine göre mekânsal farklılık olup olmadığını incelemektir. Çalışmanın ampirik incelemesinde IPARD II dönemi ele alınmıştır. Bunun nedeni sadece IPARD II kapsamında desteklenen projelere ait bilgilerin (il, destek türü) ayrıntılı olarak elde edilmesidir. Bu doğrultuda 2016-2020 arasındaki dönemde desteklenen toplam 4028 proje betimleyici bir analizle ortaya konulmuştur. Sonuçta desteklerin bölgesel dağılımında belli illerin öne çıktığı (Konya, Samsun ve Afyonkarahisar), özellikle Türkiye’nin doğu bölgesinde yer alan, gelişmişlik düzeyi düşük olan illerde (Hatay, Ağrı ve Mardin) destek miktarlarının ise diğer yerlere göre daha az olduğu anlaşılmıştır. Çalışmanın önemli sonuçlarından bir diğeri “Çiftlik Faaliyetlerinin Geliştirilmesi ve İş Geliştirme” sektör kodu altındaki destek sayısının diğer sektör kodlarına göre önde olmasıdır. Bu durum Türkiye’de kırsal kalkınmada sadece tarıma dayalı değil, tarımla ilintili sektörlerle birlikte yeni bir yörünge yaratılmasına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

IPARD, Tarım ve Kırsal Kalkınma, Destekleme, Türkiye

Examining the Spatial Distribution of IPARD II Supports for Agriculture and Rural Development in Türkiye

Öz

The European Union’s (EU) Instrument for Pre-Accession Assistance on Rural Development (IPARD) program that came into effect in 2007 has been applied in Türkiye since 2011. The aim of IPARD is to increase the amount of regionally suitable investments through local initiatives. In this respect, IPARD has great potential to act as leverage in agriculture and rural development. However, this evaluation must figure out how these grants are utilized. This study seeks to answer whether EU funds have a leveraging effect on rural development. Accordingly, the paper aims to analyze the distribution patterns of IPARD grants in Türkiye and to investigate whether or not regional discrepancies exist among the types of grants. This paper covers the period of IPARD II from 2016-2020 in detail due to detailed information (i.e., city, grant type) only being able to be found regarding IPARD II. Correspondingly, the article descriptively analyzes the total of 4,028 projects that were supported between 2016-2020. In conclusion, some cities (i.e., Konya, Samsun, Afyonkarahisar) are seen to have outshined others, with less-developed cities in Eastern Türkiye in particular having received fewer grants than others. Another important conclusion of this study is that the amount of grants under the heading of Measures for Farm Diversification and Business Development was greater than for other headings. This indicates that a new path should be created for Türkiye’s rural development, one that is based not solely on agriculture but also on agriculture-related sectors.

Anahtar Kelimeler

IPARD, Agriculture and Rural Development, Financial Support, Türkiye

Kaynakça

• Arslan, A., Arslan, G., Albayrak, İ., Çağrıcı, A., Çakır, H. (2020). Kırsal kalkınmada Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK)’nun rolü ve işlevleri: Kahramanmaraş örneği. Dünya Multidisipliner Araştırmalar Dergisi, (1), 73-95. google scholar
• Aslan, S., Demirhan, Y., Ertaş, M. (2016). Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Bileşeni (IPARD I) ve Mardin iline etkileri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 232-254. google scholar
• Çimen, A. O. (2017). IPARD programının kırsal alanda ekonomik kalkınmaya ve yararlanıcılara katkıları ve beklentiler üzerine bir araştırma (Tez No: 465080) (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi). Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=q3-d9QtLoVA2OMExHSkJpS LmVSePHFB6uvNZ21y1Hj2MJpkZwT7nN35hvphEVOlz google scholar
• European Commission. (2022, Ağustos 23). Overview of EU Pre-accession Assistance for Rural Development (IPARD). https:// agriculture.ec.europa.eu/international/international-cooperation/ enlargement/pre-accession-assistance/overview_en google scholar
• Gülçubuk, B., Köksal, Ö., Ataseven, Y., Gül, U., Kan, M. (2016). Kırsal kalkınma desteklerinin ulusal düzeyde etkileri: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) projelerinin İncelenmesi, TEAD, 2(1), s.1-10. google scholar
• Kara, M., Oruç, S. (2022). Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Fonlarının Türkiye kırsalının kalkındırılmasındaki rolü: Çanakkale ili örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 20(44), 357-383. DOI: 10.35408/comuybd.973357 google scholar
• Koç, A., Giray, F.H. (2016). Süt sığırcılığı işletmecilerinin IPARD proje desteklerine ilişkin düşünceleri. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi Kitabı, Isparta. google scholar
• Mehter Aykın, S., Gürsoy, K. (2011). Müzakere sürecinde Türkiye’ye yönelik Avrupa Birliği mali yardımları: Taahhütler ve gerçekleşmeler. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18(2), 159-179. google scholar
• Ölmez, B. (2021). Bursa bölgesinde Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) destekli kırsal turizm projelerinin değerlendirilmesi (Tez No: 697603) (Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi). Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez Merkezi,TezGoster?key=tqUiYt63sT QLTpozMJ92QnnuXOOp6CSEDRmXDo_R9UGnDGQa66RW rbq9WUQIxKFA google scholar
• Özkul, G., Bozkurt, A. A. (2019). Kırsal kalkınmada TKDK’nın rolü: IPARD I programına ilişkin Isparta ilinde bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(25), 536-554. https://doi. org/10.21076/vizyoner.616959 google scholar
• Özdemir, Ş. (2014). IPARD kapsamında faydalanıcıların özelliklerinin değerlendirilmesi: Konya ili örneği (Tez No: 380860) (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi). Ulusal Tez Merkezi. google scholar
• Stojcheska, A. M., Kotevska, A., Stamenkovska, I.J., Dimitrievski, D., Zhllima, E., Spahic, M., Kovacevic, V., Koç, A.A. (2021), The role of rural development funds in EU pre-accession countries: The Case of IPARD II. Proceedings of the13th International Conference, EBEEC 2021 - May 14-16, 2021, Baf, Kıbrıs, 24-32. google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2019). 2019-2023 Stratejik Planı. Ankara. https://www.tkdk.gov.tr/ Content/File/2019-2023%20Stratejik%20Plan%C4%B1.pdf google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2022, Şubat 18). Başvuru Çağrı İlanları. https://www.tkdk.gov.tr/ ProjeIslemleri/CagriIlanArsiv google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2022, Şubat 18). Desteklenen İller. https://www.tkdk.gov.tr/ProjeIslemleri/ Destekleneniller google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2022, Şubat 18). İmzalanan Sözleşmeler. https://www.tkdk.gov.tr/ ProjeIslemleri/ImzalananSozlesmeler google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2022, Şubat 18). Fesih Edilen Sözleşmeler. https://www.tkdk.gov.tr/ ProjeIslemleri/FesihEdilenSozlesmeler google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2022, Ağustos 24). LEADER Yaklaşımı Bilgi Kitapçığı 2022. https://www. tkdk.gov.tr/Content/File/BasvuruFiles/BrosurBilgiKartlari/ LEADERBilgiKitapcigi.pdf google scholar
• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK). (2022, Şubat 18). Yatırım Konuları. https://www.tkdk.gov.tr/ProjeIslemleri/ BasvuruIslemleri google scholar
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. (2022, Ağustos 23). IPA I ve IPA II Dönemi Programlama. https://www.ab.gov.tr/ipa-i-ve-ipa-ii-donemi-programlama_45627.html google scholar
• The European Network for Rural Development (ENRD). (2022, Ağustos 24). Local Action Group Database. https://enrd.ec.europa. eu/leader-clld/lag-database/_en google scholar
• Turek Rahoveanu, A. (2012). Leader approach: An opportunity for rural development, In: Agrarian Economy and Rural Development-Realities and Perspectives for Romania. 3rd Edition of the International Symposium, October 2012, Bucharest, The Research Institute for Agricultural Economy and Rural Development (ICEADR), Bucharest, pp. 355-362. https://www.econstor.eu/ handle/10419/76827 google scholar
• Uçar, M., Vuran, Y. (2016). IPARD programının (Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı) ülkemiz istihdamına etkisi. International Journal of Academic Value Studies, 2(2): 53-81. https://doi. org/10.23929/javs.53 google scholar
• Yardımcı, M., Arı, H., Aslan, R. (2018). The impact of IPARD supports on structural and managerial features of dairy enterprises in Afyonkarahisar province. Indian Journal of Animal Research, 52(1), 151-156. https://doi.org/10.18805/ijar.v0iOF.6987 google scholar
• Zengin, B. ve Savgın, E. C. (2016). Katılım öncesi AB kırsal kalkınma fonları IPARD kırsal turizm desteklerinin incelemesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (57), 84-100. google scholar