MARMARA DENİZİ GÜNEYİNDE ÇARDAK - ÇİFTLİKKÖY ARASI YÜKSEK KIYILARIN RÖLYEF ÖZELLİKLERİ

Yıl 2014, Sayı: 28, 1 - 19, 24.11.2014

Sümeyra Kurt , Deniz Ekinci

Öz

Marmara Denizi, Kuzey Anadolu Fay sistemi kontrolünde oluşan kıyı morfolojisi ve aşınmalı kıyı tipinin hâkim olduğu bir iç denizdir. Güney kıyıları alçak-plajlı kıyı ve yüksek falezli kıyı olmak üzere iki ayrı kıyı tipinden oluşmuştur. Ancak, kumsallar dışında genellikle dik, falezli, girintili, çıkıntılı ve birçok yerde Paleozoyik şist ve granodiyoritlerden oluşan yüksek kıyılar hâkim durumdadır. Batıda Çanakkale Boğazı girişinde yer alan Çardak Feneri’nden başlayıp, doğuda Yalova-Çiftlikköy’e kadar yaklaşık 500 km uzunluğunda kıyı kuşağında tektonik alçalmaların etkili olduğu yerlerde koylar, yükselmelerin etkili olduğu kesimlerde ise burunlar oluşmuştur. Tektonik yönden hareketli bir konumda yer alan sahanın şekillenmesinde akarsular, dalgalar ve akıntılar ile birçok yerde jeolojik ve jeomorfolojik izleri görülen genç tektonik hareketlerden Kuzey Anadolu Fayı’nın önemli etkileri olmuştur. Kıyı bölgelerinin son yıllarda insanlık ve gelecekteki gelişmeler için önemli sahalar olarak kabul edilmesi nedeniyle, bu çalışmada Marmara Denizi’nin güneyindeki yüksek kıyıların jeomorfolojik özellikleri incelenerek, ekolojik boyutu ile ilgili koruma ve kullanma yönünün kıyı jeomorfolojisi kapsamında değerlendirilmesine katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kıyı Jeomorfolojisi, Marmara Denizi, Güney Marmara Kıyıları, Yüksek Kıyı.

Relief Features Of The High Coasts Of The South Marmara Sea
Between Çardak – Çiftlikköy

Abstract

Marmara Sea is an inland sea which is dominated by the coastal morphology and the type of coastal erosional as the characteristics of North Anatolian Fault System. Southern coasts have two different coast types, the low beach coast and the high cliff. However, except for the beaches, steepy, rocky, indented, protruding, and in many places the high shores of the Paleozoic schists and granodiorites usually dominated the area. From west to east, between Çardak Lighthouse and Yalova-Çiftlikköy, there is a 500 km long coastal zone where tectonic sinks caused bays and elevations caused headlands. This is a tectonically lively area. Rivers, waves, currents and the North Anatolian Fault, as a new tectonic activity, have significant impacts on shaping this area. In recent years, coastal regions have been recognized as important areas for humanity and future developments so in this study , the geomorphological features of high coasts in the South of Marmara Sea have been examined. In this study, it is also aimed to contribute to the scope of protection and the use of coasts in terms of ecological assessment of coastal geomorphology.

Key Words: Coastal Geomorphology, Sea of Marmara, Coast of the South Marmara, High Coast.

Anahtar Kelimeler

Kıyı Jeomorfolojisi, Marmara Denizi, Güney Marmara Kıyıları, Yüksek Kıyı.

Kaynakça

• ALGAN, O. 2000, “Marmara Denizi’nin Sedimentolojik ve Jeokimyasal Özellikleri ile Paleoşinografisi”, Marmara Denizi’nin Jeolojik Oşinografi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, 392-472.
• ARDEL, A., İNANDIK, H. 1957, “Marmara Denizi’nin Teşekkül ve Tekamülü”, Türk Coğrafya Dergisi, 17: 1-19.
• ARDEL, A. 1949, “Armutlu Yarımadası”, Türk Coğrafya Dergisi, 11-12: 35-70.
• ARDEL, A. 1960, “Marmara Bölgesi’nin Yapı ve Reliefi”, Türk Coğrafya Dergisi, 20: 2-16.
• ARDOS, M. 1985, “Jeomorfoloji Açısından Türkiye Ovalarının Oluşumları ve Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 1: 111-126.
• ARDOS, M. 1996,”Türkiye’de Kuvaterner jeomorfolojisi”, Çantay kitabevi, 2. Baskı, İstanbul. ARTÜZ, L. M. 2007, “Bilimsel Açıdan Marmara Denizi”, Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 119, Kültür Serisi: 2, Ankara.
• ATALAY, İ. 2004, “Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği”, META Basım Matbaacılık Tesisleri, 2. Baskı, İzmir.
• COLLİN, A., LONG, B., ARCHAMBAULT, P. 2011, “Benthic Classifications Using Bathymetric LIDAR Waveforms and Integration of Local Spatial Statistics and Textural Features”, Journal of Coastal Research, Florida Spring 2011, West Palm Beach, 62: 86-98.
• CÜREBAL, İ., KIZILÇAOĞLU, A., SOYKAN, A. 1998, “Belkıs Tombolosu'nun Jeomorfolojik ve Uygulamalı Jeomorfolojik Özellikleri”, Balıkesir Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1: 1-23.
• CÜREBAL, İ. 1999, Gönen Çayı (Tahirova) ile Edincik (Balıkesir) Arasının Kıyı Kullanımı ve Planlaması (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ÇAĞATAY, C.N.M., GÖRÜR, N, EASTOE, C., TCHAPALYGA, A., ONGAN, D., KUHN, T., 2000, “Late Glacial–Holocene Palaeoceanography of the Sea of Marmara: Timing of Connections with the Mediterranean and the Black Seas”, Marine Geology, 167: 191-206.
• DOYGUN, H., BERBEROĞLU, S., ALPHAN, H. 2003, “Hatay, Burnaz Kıyı Kumulları Alan Kullanım Değişimlerinin Uzaktan Algılama Yöntemi ile Belirlenmesi,” Çevkor Ekoloji - Çevre Dergisi, 12(48):. 4-9.
• DRUMMOND, E.J., TAİT, A.D., 1997, “Building a Coastal GIS Using Digital Photogrammetry”, Photogrammetric Record, Vol: 15, Issue: 90, pp. 863–873. EFE, R., 1993, “Marmara Denizi Güneyinde Karabiga-Tahirova Arasındaki Kıyı Kesiminin Çevresel Jeomorfolojisi”, Türk Coğrafya Dergisi, 28: 293-306.
• EKİNCİ, D. 2007, “Safranbolu ve Çevresinin Jeomorfolojisi”, Çantay Yayınevi, İstanbul.
• ERCAN, T. TÜRKECAN, A., GUILLOU, H., SATIR, M., SEVİN, D., SAROĞLU, F., 1998, “Marmara Denizi Çevresindeki Tersiyer Volkanizmasının Özellikleri”, MTA Dergisi, 120: 1992
• ERDEM, M. 2006, “Muğla İli (Güney Ege) Kıyı Alanı Yönetimi ve Balıkçılık”, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, Ek (1/3), 23: 417-420.
• ERİNÇ, S. 2001, “Jeomorfoloji II”, İstanbul: Der Yayınları.
• EROL, O. (2003), “Ceyhan Deltasının Jeomorfolojik Evrimi”, Ege Coğrafya Dergisi, 12: 59
• EROL, O., ŞENCAN. A., 1996, “Çınarcık ve Çevresinin Jeomorfolojik Etüdü”, Marmara Coğrafya Dergisi, 1: 57-62.
• GÜNEYSU, C. 2000, “Marmara Denizi ve Kıyılarının Jeomorfolojik Özellikleri”, Marmara Denizi’nin Jeolojik Oşinografisi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve işletmeciliği Enstitüsü, 33-77.
• HÜSAM, Ş. 1987, “Gönen Çayı Deltası ve Çevresinin Kıyı Jeomorfolojisi”, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Jeomorfoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• İNANDIK, H. 1958, “Türkiye Kıyılarına Genel Bakış”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 9: 63-66.
• ISOBE, M. (1998), “Toward Integrated Coastal Zone Management in Japan”, Energy-Related Marine Issues in the Sea of Japan, Workshop, 11-12 July 1998, Tokyo, Japan.
• KAYACILAR, C. 1999, “Gemlik Körfezi-İznik Gölü-Bursa ve Yenişehir Ovaları Arasında Kalan Sahanın Jeomorfolojisi”, İstanbul Üniversitesi, Fiziki Coğrafya Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• KURT ve EKİNCİ, 2014, “Marmara Denizi Güney Kıyılarında Tektonik Aktivite İzleri Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, 9/2: 1049-1069.
• KURT ve HAYBAT, 2014, “Population Dıstributıon by Geomorphological Units in Yalova”, Turkish Studies, 9/1 . 327-336.
• KURT, S. 2013, “Marmara Denizi Güney Kıyılarının Jeomorfolojisi”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• MAİTİ, S. BHATTACHARYA, K., A., 2009, “Shoreline Change Analysis and İts Application to Prediction: A Remote Sensing And Statistics Based Approach” Marine Geology, 257: 11-23.
• MAKOTA, V., SALLEMA, R., MAHİKA, C., 2004, “Monitoring Shoreline Change using Remote Sensing and GIS: A Case Study of Kunduchi Area, Tanzania,” Western Indian Ocean J. Mar. Science, 3(1): 1-10.
• MERİÇ, E., NAZİK, A., AVŞAR, N., ALPAR, B., ÜNLÜ, S., GÖKAŞAN, E., 2009, “Kuvaterner’de olası Marmara Denizi İznik Gölü Baglantısının Delilleri: İznik Gölü (Bursa-Kb Türkiye) Güncel Sedimanlarındaki Ostrakod ve Foraminiferlerin Degerlendirilmesi”, İstanbul Yerbilimleri Dergisi, 22(1): 1-19.
• OKAY, A., İ., GÖNCÜOĞLU, M., C., 2004, “Karakaya Complex: a Review of Data and Concepts, Turkish Journal of Earth Sciences, 13: 77–95.
• OKAY, A., SATIR, M.: (2000), “Coeval Plutonism and Metamorphism in A Latest Oligocene Metamorphic Core Complex in Northwest Turkey”, Geological Magazine, 137: 495-516.
• PRABAHARAN, S., SRİNİVASA RAJU, K., LAKSHUMANAN, C., RAMALİNGAM, M., 2010, “Remote Sensing and GIS Applications on Change Detection Study in Coastal Zone Using Multi Temporal Satellite Data”, Internatıonal Journal of Geomatıcs and Geoscıences, 1(2): 159-1
• SEYITOĞLU, G., SCOTT, B., 1991, “Late Cenozoic Crustal Extension and Basin Formation in West Turkey”, Geological Magazine, 128(2): 155-166.
• SİYAKO, M., BÜRKAN, K.A., OKAY, A., İ., 1989, “Biga ve Gelibolu Yarımadalarının Tersiyer Jeolojisi ve Hidrokarbon Olanakları”, Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni Bülteni, 1(3). 183-1
• ŞENCAN, A., 2007, “Biga Çayı Batı Kesiminin Jeomorfolojisi”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• ŞENGÖR, A., M., C., 1979), “The North Anatolian Transform Fault: its Age, Ofset and Tectonic Significance”, Journal of the Geological Society, 136(3): 269-282.
• YIKILMAZ, M., B., OKAY, I., A., ÖZKAR, I., 2002, “Biga Yarımadasında Pelajik Bir Paleosen İstifi”, MTA Dergisi, 123-124: 21-26.
• YILMAZ, Y., GENÇ, C., Ş., GÜRER, F., BOZCU, M., YILMAZ, K., KARACİK, Z., ALTUNKAYNAK, Ş., ELMAS, A., 2000, “When Did the Western Anatolian Grabens Begin to Develop?”, Geological Society, Special Publications, 173: 353-384.
• YILMAZ, K., 1997, “Karabiga-Kemer Arasının Kıyı Jeomorfolojisi” İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. http://www.karabiga.com/index.php?s=11, son erişim 6 Ocak 2013. http://www.panoramio.com/user/99329/tags/Karabiga, son erişim 6 Ocak 2013.