Drought Features of the Akçay Lower Catchment Area (Antalya/Finike) and Identifying Potential Areas for Water Harvesting in the Basin

Yıl 2023, Sayı: 47, 85 - 100, 10.01.2024

Neslihan Açıkgöz , Ebru Akköprü

https://doi.org/10.26650/JGEOG2023-1254965

Öz

This study focuses on drought and water harvesting issues. The standardized precipitation index (SPI) was used to determine the drought characteristics of the region. To identify potential areas for water harvesting, this study employed analytical hierarchy processes (AHP) from multicriteria decision-making methods and geographic information systems. The results of the drought analysis of SPI made with the data of the Finike Meteorology Station from 1973 to 2021 showed that the dry periods for the last 3 years have been more severe than the previous ones. The study determined six criteria based on the geographical and meteorological characteristics of the area: land use, river distance, geology, slope, precipitation, and temperature. The AHP was used to determine the weights of the criteria, and the results showed that precipitation was the most important criterion, followed by slope, river distance, geology, temperature, and land use. Weighted overlay analysis was performed on the criteria, and it was found that there was a suitable area with 23% strength for water harvesting.

Anahtar Kelimeler

Drought, Rainwater Harvesting, Analytical Hierarchy Processes, Standardized Precipitation Index, Finike, Akçay

Proje Numarası

-

Akçay Havzası Aşağı Çığırının (Antalya/Finike) Kuraklık Özelliği ve Su Hasadı Yapılabilecek Potansiyel Alanların Belirlenmesi

Öz

Akçay havzası aşağı çığırının (Finike/Antalya) kuraklık özelliği ve bu alanda su hasadı yapılabilecek potansiyel alanların belirlenmesi başlıklı bu çalışmada, kuraklık ve su hasadı konuları üzerinde durulmuştur. Bölgenin kuraklık özelliğini belirlerken kuraklık indeksleri arasında yaygın olarak kullanılan standartlaştırılmış yağış indeksi (SYİ) kullanılmıştır. Ardından su toplama sistemlerinden bahsedilmiştir. Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden analitik hiyerarşi prosesleri (AHP) ve mekansal analizlerde kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), su hasadı yapılabilecek potansiyel alanların belirlenmesinde kullanılan yöntemlerdir. Finike Meteoroloji İstasyonu 1973-2021 yılları arası verileri ile yapılmış standartlaştırılmış yağış indisinin yıllık ortalama kuraklık analizi sonuçlarına göre son 3 yıldır kurak dönemlerin, daha önceki kurak dönemlere göre daha şiddetli olmasıdır. İnceleme alanının coğrafi ve meteorolojik özellikleri dikkate alınarak 6 kriter belirlenmiştir. Bunlar: Arazi kullanımı, nehir mesafesi durumu, jeoloji, eğim, yağış ve sıcaklıktır. Kriterlerin ağırlıkları AHP ile belirlenmiş ve en fazla önemin yağış olduğu, bunu sırasıyla eğim, nehir mesafesi, jeoloji, sıcaklık ve arazi kullanımının takip ettiği görülmüştür. Kriterlere ağırlıklı çakıştırma analizi yapılarak su hasadı için %23 kuvvetle uygun alan bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuraklık, Yağmur Suyu Hasadı, AHP, SPİ, Finike, Akçay

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Akkuzu, G. P. (2008). "Küresel Su Krizi ve Su Hasadı Teknikleri." google scholar
• Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 75-85. Alkay, E. (2014). Şehir Planlamada Analiz ve Değerlendirme Teknikleri. İstanbul: Literatür Yayıncılık. google scholar
• Altunay, K. (2018). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Proje Seçimi: Kobi Projelerinin Ön Değerlendirmesine Yönelik google scholar
• Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Yüksek Öğretim Kurumu. google scholar
• Ammar Adham, M. R. (2016: 108-120). Identification of suitable sites for rainwater harvesting structures in arid and semi-arid regions: A review. International Soil and Water Conservation Research. google scholar
• Aslıhan Korkmaz, B. E. (2018). İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü. 1. Uluslararası İçmesuyu Ve Atıksu Sempozyumu, (s. 49-60). Afyonkarahisar. google scholar
• Bayar, B. Ö. (2021). CBS Teknolojileri ve AHP ile Bağ Alanları için Uygun Yer Seçimi: Denizli İli Örneği. Ege Coğrafya Dergisi 30/1, s. 125-141. google scholar
• Burak Gürkan, B. Ö. (2021). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Ortamında Analitik Hiyerarşi Prosesiyle (AHP) Organik Gübre Üretim Tesisi Uygunluk Analizi: Tekirdağ İli Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 18/4, s. 718-729. google scholar
• Centre for Development and Environment, CDE. (2013). Water Harvesting Guidelines to Good Practice. Centre for Development and Environment (CDE) and Institute of Geography, University of Bern; Rainwater Harvesting Implementation Network (RAIN), Amsterdam; MetaMeta, Wageningen; The International Fund for Agricultural Development (IFAD), Rome. google scholar
• Çay, E. E. (2020). Havaalanı Yer Seçiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) Kullanımı. Konya Mühendislik Bilimleri Dergisi 8/2, s. 200-210. google scholar
• Esen, H. Ö. (2008). Uygulamalı Yöneylem Araştırması, Yöneticiler için Bilgisayar Destekli Karar Modelleri. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. google scholar
• Güler Önder, E. Ö. (2013). Yoğun Bakım Hemşirelerinin İş Tatminine Etki Eden Faktörlerin Önem Derecelerinin Analitik Hiyerarşi Prosesi Yöntemi İle Belirlenmesi. KSÜ İİBF Dergisi, Cilt 3/ No 2, 195-216. google scholar
• Gülnaziye Özgün, B. V. (2020). Standart Yağış Indeksi(SPI) Metodu Kullanılarak Kuraklık Analizi ve Bursa Doğancı Barajı ile Ilişkilendirilmesi. Academic Platform, 879. google scholar
• Halil Akıncı, A. Y. (2012, Ekim 16-19). AHP Yöntemi ile Tarıma Uygun Alanların Belirlenmesi. IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu . Zonguldak. google scholar
• Halil Akıncı, A. Y. (2015). Büyük Barajların Tarım Arazileri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi ve Artvin ’de CBS ve AHP Yöntemi Kullanılarak Alternatif Tarım Arazilerinin Belirlenmesi. Ankara: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 15. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı. google scholar
• Imzahim A. Alwan, N. A. (2020). Potential Water Harvesting Sites Identification Using Spatial Multi-Criteria Evaluation in Maysan Province, Iraq. nternational Journal of Geo-Information. google scholar
• İnci Örs, S. S. (2011). «Su Hasadı Teknikleri, Yapıları ve Etkileri.» Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 65-71. google scholar
• Köksal, H. (2000). Yüzey akış suyu kazanım teknikleri. Teknik Bülten. google scholar
• Kuzucu, M. (2013). Yarı Kurak Alanlarda Mikro Havza Su Hasadı Tekniğinin Genç Antep Fıstığı Ağaçlarının Gelişimi, Toprak ve Su Korunumuna Etkileri. Doktora Tezi. Adana. google scholar
• McKee, T. D. (1993). The Relation of Drought Frequency and Duration to Time Scales. Proceedings of the 8th Conference on Applied Climatology, s. 179-184. google scholar
• McKee, T. D. (1993). The Relation of Drought Frequency and Duration to Time Scales. Proceedings of the 8th Conference on Applied Climatology, s. 179-184. google scholar
• Michael Ward, C. P. (2021). Using AHP and Spatial Analysis to Determine Water Surface Storage Suitability in Cambodia. Water,13/3. google scholar
• Mustafa Recep İrcan, N. D. (2021). Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SYİ) Yöntemi ile Şanlıurfa İli Kuraklık Analizi. Coğrafya Dergisi, s. 7. google scholar
• NOORI, S. K. (2021). “Sıte Suıtabılıty in Water Harvestıng Management Usıng Remote Sensıng Data and Gıs Technıques: A Case Study of Sulaımanıyah Provınce, Iraq. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yüksek Öğretim Kurumu. google scholar
• Onur Arslan, A. B. (2016). Standartlaştırılmış Yağış İndisi Yöntemiyle Kızılırmak Havzasının Meteorolojik Kuraklık Analizi. Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Cilt:5/Sayı:2, s. 188-194. google scholar
• Saaty, T. (1990). How to Make a Decision: the Analytic Hierarchy Process. European Journal of Operation Research, s. 9-26. google scholar
• Saaty, T. L. (1977). A Scaling Method for Priorities in Hierarchical Structures. Journal of Mathematical Psychology, 15, s. 234-281. google scholar
• Saaty, T. L. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. California: McGraw-Hill International Book Company. google scholar
• Saaty, T. L. (1990). Multicriteria Decision Making: The Analytic Hierarchy Process:Planning, Priority, Setting, Resource Allocation. Pittsburgh: : RWS Publications. google scholar
• Suresh, R. (2002). Soil and water conservation engineering. Standard Publishers Distributors: New Delhi, India. google scholar
• Şanlısoy, A. (2002). İstanbul>daki Su Toplama Havzalarında Yaşanan Sorunlar, Nedenleri ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yüksek Öğretim Kurumu. google scholar
• Şimşek, N. Ö. (2014: 308). Analitik Hiyerarşi Süreci ve Analitik Ağ Süreci Yöntemleri ile Online Alışveriş Site Seçimi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi/22 . google scholar
• TC. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2019). Batı Akdeniz Havzası Taşkın Yönetim Planı. Ankara: Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. google scholar
• Theib Oweis, D. P. (2001). Water harvesting: indigenous knowledge for the future of the drier environments. İCARDA, Aleppo, Syria, 40 pp. Aleppo, Syria: International Center for Agricultural Research in the Dry Areas. google scholar
• Turan, E. S. (2018). Türkiye’nin İklim Değişikliğine Bağlı Kuraklık Durumu. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 63-69. google scholar
• Türkeş, M. (2012). Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1-32. google scholar
• Umut Pekin Timur, S. E. (2012). "Kentsel Alanlar ve Yerleşkelerde Su Hasadı Teknikleri; Planlama ve Tasarım." Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 170-174. google scholar
• Uyan, M. (2017). Güneş enerjisi santrali kurulabilecek alanların AHP yöntemi kullanılarak CBS destekli haritalanması. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi /23 (4), s. 343-351. google scholar
• Yılmaz, M. (2010). Analitik Hiyerarşi Süreci AHS ve Bir Uygulama: Lider bir Kütüphane Müdürü Seçimi. Türk Kütüphaneciliği, 24/2, s. 206-234. google scholar
• Yomralıoğlu, D. G. (2017). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Analitik Hiyerarşi Yöntemi ile Düzenli Deponi Yer Seçimi: İstanbul İli Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, s. 262-269. google scholar
• Yüce, C. Y. (2018). Burdur İlindeki Mevcut Güneş Enerjisi Santrallerinin (GES) Mekansal Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 10(2), s. 132140. google scholar