Creating Immovable Cultural Heritage Inventories with Geographical Information Technologies: A Case Study of the Nizam and Maden Neighborhoods on Büyükada

Yıl 2024, Sayı: 48, 49 - 64, 05.07.2024

Seda Bakır , Gökben Adana Karaağaç , Hakan Uyguçgil

https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1292825

Öz

With its history, diverse structure, and natural heritage, the Municipality of Adalar stands as one of the best-preserved areas in Istanbul. It is a rare space where various religions, languages, and cultures coexist harmoniously. With the introduction of the first regular steam ferry services to the Princes’ Islands in 1846, the urban texture began to take shape, marking the initiation of social life development. This study aims to design a geodatabase and create a cultural route for healthily maintaining the protection factor for buildings registered as immovable cultural assets in the Nizam and Maden neighborhoods on Büyükada [The Big Island]. The study uses the geodatabase to create inventory records and determine a cultural path encompassing the routes of buildings exemplifying both tangible and intangible cultural heritage and then visualizes the results with a web-based geographic information systems (GIS) application. The study found 803 of the 2,000 buildings on Büyükada to be registered as immovable cultural heritage and observed these buildings to have largely maintained their original architectural features and functional purposes. The Municipality of Adalar is one of the areas where the understanding of architectural conservation can be most successfully maintained throughout Istanbul. The study proposes a conservation and monitoring system based on GIS technologies for transferring and protecting to future generations the historically significant buildings that reflect a specific era and that contribute to Istanbul’s identity.

Anahtar Kelimeler

Geographic Information Systems, Immovable Cultural Heritage, Cultural Route

Coğrafi Bilgi Teknolojileri ile Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanterlerinin Oluşturulması: Büyükada, Nizam ve Maden Mahalleri Örneği

Öz

Adalar ilçesi tarihi, çok kültürlü yapısı ve doğal mirası ile İstanbul’un en iyi korunmuş ve ülke coğrafyasında var olan tüm dinlerin, dillerin, kültürlerin bir arada varlığını koruyabildiği ender yerlerdendir. 1846’da Adalar’a ilk buharlı düzenli vapur seferleri ile kentsel doku oluşmaya ve sosyal yaşamda gelişmeler görülmeye başlamıştır. Çalışmada, Büyükada’da Nizam ve Maden mahallelerindeki taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenen yapılar için konumsal veritabanı tasarlanması ve koruma faktörünün sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için ve kültür rotası oluşturulması amaçlanmıştır. Konumsal veritabanı üzerinden envanter kayıtları oluşturulmuş, soyut ve somut kültürel miras örneği yapıların güzergahlarını kapsayan bir kültür rotası belirlenmiş ve sonuçlar, web tabanlı coğrafi bilgi sistemleri uygulaması ile görselleştirilmiştir. Araştırmada Büyükada’da bulunan 2000 adet yapının 803 adedinin “Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescillendiği saptanmış, yapıların büyük oranda fiziksel ve işlevsel özgünlüğü koruduğu görülmüştür. İstanbul genelinde koruma anlayışının en başarılı şekilde sürdürülebildiği alanlardan biri Adalar ilçesidir. Bir dönemi yansıtan ve İstanbul’un kimliğine katkı sağlayan tarihi öneme sahip yapıların, gelecek kuşaklara aktarılması ve korunması amacı ile coğrafi bilgi teknolojilerine dayalı bir koruma ve izleme sistemi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Teknolojileri, Taşınmaz Kültür Varlıkları, Kültür Rotası

Kaynakça

• Adalar Belediyesi, İmar ve Şehircilik Müdürlüğü Arşivi google scholar
• Adalar Müzesi Arşivi, Adalar, İstanbul. google scholar
• Ahunbay, Z. (2016). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. (6. bs). İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi (YEM) Yayınları google scholar
• Ahunbay, Z. (2011). İstanbul’da Kentsel Mimari. (1. bs). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları google scholar
• Ali, A. B., Shareef, A.A., & Jastania, O. (2021). Conception and implementation of geographical database for cultural heritage management-Case of historical Jeddah, KSA. Journal of Geographic Information System, 13(06), 696-709. DOI:10.4236/jgis.2021.136038 google scholar
• Aşılıoğlu, F. ve Memlük, Y. (2010). Frig vadisi kültür mirası alanlarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 185-197. google scholar
• Bushmakina, Y., Balyberdina, P., Dmitrieva, M., & Gogoleva, M. (2017). The use of GIS for studying cultural heritage and historical urban landscape: The case of Perm and Usolie (Russia). Ge-Conservacion, 1(11), 264-271. google scholar
• Coruhlu, Y. E., & Yildiz, O. (2017): Geographical data model for cultural immovable properties. Survey Review, 50(1), 1-14. DOI: 10.1080/00396265.2017.1325568 google scholar
• Cevat, F., Alp Ö., H., Daysal, E., Küçük, B., Toprak, F.M. ve Taşyürek, M. (2012, Ekim). Kent Bilgi Sistemi kapsamında oluşturulan Tarihi Eser Bilgi Sistemi: Tebis. IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumunda sunulan bildiri, Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak. google scholar
• Collado, A., Mora-Navarro, G., Heras, V., & Lerma, J.L. (2022). A Web-Based Geoinformation System for Heritage Management and Geovisualisation in Canton Nabon (Ecuador). ISPRS Int. J. Geo-Inf., 11(4). https:// doi.org/10.3390/ijgi11010004 google scholar
• Dominguez-Ruiz, V., Rey-Perez, J., & Rivero-Lamela, G. (2020). Contribution to the knowledge of cultural heritage via a Heritage Information System (HIS). The case of “La Cultura del Agua” in Valverde de Burguillos, Badajoz (Spain). Sustainability, 12(3), 1141. doi:10.3390/su12031141 google scholar
• Durdağ, U. M., & Kılıç Gül, F. (2011, September). Implementation of campus cultural heritage database with support of photogrammetry. XXIIIrd International CIPA Symposium, Czech Technical University in Prague and Czech Society for Photogrammetry and Remote Sensing, Prague. google scholar
• Ergin, Ö., Akçın, H., Karakış, S. ve Şahin, H. (2005, Mart-Nisan). Geleneksel Safranbolu mimarisinin kayıt altına alınmasına yönelik CBS uygulaması: Safranbis. 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı’nda sunulan bildiri, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Ankara. google scholar
• Ertin, G. (2022). İstanbul islands in the history (from antiquity to 1923). Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(6), 825-841. google scholar
• Guarnieri, A., Masieroa, A., Piragnolo, M., Pirotti, F., & Vettore, A. (2016, July). A Geodatabase for multisource data applied to cultural heritage: The case study of Villa Revedin Bolasco. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Volume XLI-B5, XXIII ISPRS Congress, Prague, Czech Republic. google scholar
• İBB Şehir Planlama Müdürlüğü (2011). 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Raporu, 2010. İstanbul. google scholar
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=15958& MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik (2012, 13 Mart) Resmi Gazete-Sayı: 28232). Erişim Tarihi: 16.05.2022. google scholar
• Kudde, E. (2019). İstanbul Kültür Varlıkları Envanteri Projesi 2015-2019. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 1(22), 80-86. google scholar
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu, 05.11.1999 /660 Sayılı İlke Kararı, Ankara. google scholar
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. (1983, 21 Temmuz) Resmi Gazete (Sayı: 18113). Erişim adresi: https://www.mevzuat. gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2863.pdf google scholar
• Mango, J., Çolak, E. and Li, X. (2020). Web-based GIS for managing and promoting tourism in sub-Saharan Africa. Current Issues in Tourism, 24(2), 211-227. https://doi.org/10.1080/13683500.2019.1 711028 google scholar
• Nagano, N., & Yamamoto, K. (2022). On-foot content tourism support system in urban tourist destinations of Japan. Journal of Geographic Information System, 14, 546-569. https://doi.org/10.4236/jgis.2022.145031 google scholar
• Özcan, C., Sözbilen, S. ve Demir, Ö. (2020). Kültürel miras yönetiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) desteği: Odunpazarı örneği. GSI Journals Serie B: Advancements In Business And Economics, 3(1), 47-74. google scholar
• Savran, D., Tuna, G., Macit, F. ve Daş, R. (2017). Coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak taşınmaz kültür envanterinin hazırlanması: Kırklareli ili örneği. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 8(1), 147-158. google scholar
• Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik (2015, 27 Mayıs) Resmi Gazete (Sayı: 29368). Erişim adresi: https://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2015/05/20150527-4.htm google scholar
• Topçu K., H. (2019). İmar uygulamalarında tescilli kültür varlıklarına ilişkin koruma alanlarının açık kaynak kodlu CBS ile belirlenmesi: Zonguldak İli Kdz. Ereğli İlçesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak. google scholar
• Tuğlacı, P. (1989). Tarih Boyunca İstanbul Adaları-1. (1. bs). İstanbul: Cem Yayınevi. google scholar
• Uğurlu, Ö. ve Somuncu, M., (2018). Niğde kentinde kültürel miras ve kentsel kimliğin korunması konusunda bir araştırma. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara. google scholar
• UNESCO (2009), 2009 UNESCO Framework for Cultural Heritage, UNESCO Institute for Statistics, Published in 2009 by: UNESCO Institute for Statistics, P.O. Box 6128, Succursale Centre-Ville, Montreal, Quebec H3C 3J7 Canada google scholar
• Yergün, U. ve Ünal, Z. G. (2005). Mut Mersin kentsel kültür varlıkları envanteri 2004. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 131-160. DOI:10.22520/tubaked.2005.0006 google scholar
• Yildiz, H., & Gumusay, M.U. (2011, September). 3D modeling of the Çukursaray (the Hollow Palace), İstanbul-Turkey and its application for campus information system. XXIIrd International CIPA Symposium, Czech Technical University in Prague and Czech Society for Photogrammetry and Remote Sensing, Prague. google scholar
• Yönder, V.M. (2019). CBS kullanarak Urla merkezindeki 1300-1600’e tarihlenen taşınmaz kültür varlıklarının koruma verilerinin arşivlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. google scholar
• Zayim. M., Bayartan, B. ve Kahraman, K. (2022). Değişen turizm algısında kamp/karavan turizmi: Demre örneği. Coğrafya Dergisi, 45, 215-227. https://doi.org/10.26650/JGEOG2022-1192238 google scholar