Tarihi Harita Tercümesine Dayalı Olarak Kayseri'nin 1882 Yılı Kentsel Manzarasının Yeniden Üretilmesi

Yıl 2024, Sayı: 48, 83 - 101, 05.07.2024

Methiye Gül Çöteli

https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1324584

Öz

Bu araştırmada amaç 19.-20. yüzyıl harita, görsel ve yazılı kaynaklarını kullanarak üzerinde topoğrafik bilgileri bulunmayan Jean S. Eutychides’in 1882 yılı Kayseri şehri haritasının yeniden haritalandırılması ve tarihin belli bir zaman kesitindeki keşfedilmemiş veya fark edilmemiş ve hatta mevcut yerde bilinmeyen arazi, örüntüler ile başlıca binaları, tarihi kentsel peyzaj unsurlarını açığa çıkarmaktır. Bu çalışmada tarihsel coğrafya, kentsel mekânsal analiz ve görselleştirme uygulamaları açısından veri okuma biçimi kullanılmıştır. Morfolojik ekollerden İngiliz ekolü betimleyici, analitik ve açıklayıcı yaklaşımı ile tarihi haritalara dayalı olarak dijital tarihi harita tercüme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada Conzen’in morfogenetik mekânsal analiz yöntemini destekleyen bir veri okuma biçimi izlenmiş ve tarihsel, sosyolojik ve beşeri coğrafya yaklaşımı üzerinden nitel ve nicel verilerin kombinasyonu ile şehrin karakteristik niteliklerinin mekânsal analizi Netcad ve SketcUp yazılımları ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, 1882 yılı Kayseri şehri haritası yeniden üretilmiş ve böylece arazi rölyefi, arazi kullanımı, başlıca binalar, yapı grupları ve peyzaj unsurları ortaya çıkarılmıştır. Buna göre, Kayseri şehrinin, Anadolu kentlerinin mekânsal kuruluş ve gelişme eğilimlerinin dışında olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi harita tercümesi, Mekânsal yapı, Tarihi kentsel peyzaj

Reconstructing the 1882 Historical Urban Landscape of Kayseri Based on a Historical Map Translation

Öz

This research aims to remap Jean S. Eutychides’ 1882 nontopographic map of the city of Kayseri using 19th- and 20th-century maps and visual and written sources in order to reveal undiscovered, unrecognized, or even unknown terrain, patterns, and major buildings, as well as historical urban landscape elements, from a certain period of history. The study employs data reading for historical geography, urban spatial analysis, and visualization applications. The study uses the descriptive, analytical, and explanatory approaches of the British school of morphology, as well as the digital historical map translation method based on historical maps. The research adheres to a data reading method that supports Conzen’s morphogenetic spatial analysis method. The study carries out a spatial analysis of the characteristic features of the city by combining qualitative and quantitative data through historical, sociological, and human geographic approaches using the software programs Netcad and SketchUp. As a result of the research, the study reproduces the 1882 map of the city of Kayseri to depict the land relief, land use, major buildings, building groups, and landscape elements. The results show the city of Kayseri to be beyond the spatial organization and development trends of other Anatolian cities.

Anahtar Kelimeler

Historical map translation, Urban spatial structure, Historical urban landscape

Kaynakça

• Ainsworth W. F. (1842). Travels and researches in asia-minor mesopotamia chaldea and armenia by william francis ainsworth. London: J.W. Parker. google scholar
• Aktüre, S. (1981). 19. yüzyıl sonunda Anadolu kenti mekânsal yapı çözümlemesi (2. bs). Ankara: O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Yayınları. google scholar
• Arû, K. A. (1998). Türk kenti: türk kent dokularının incelenmesine ve bugünkü koşullar içinde değerlendirilmesine ilişkin yöntem araştırması. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. google scholar
• Aygün, A. ve Özkale, E. (1980). Türk haritacılık tarihi 2. Ankara: Harita Genel Müdürlüğü Basımevi. google scholar
• Baydur, N. (1970). Kültepe (kanesh) ve kayseri tarihi üzerine araştırmalar (eski çağlardan i.s. 395 yılına kadar). İstanbul: İstanbul Üni. Edb. Fak. Yayınları. google scholar
• Bekkering, H., Cai, J., & Kuijper, J. (2019). Mapping Wuhan: historical morphological research. Urban Design and Planning, 172(2), 4760. https://doi.org/10.1680/JURDP.18.00033 google scholar
• Bertyak, A. (2021). Urban morphology: the classical and modern research methodologies. Periodica Polytechnica Architecture, 52(2), 135-145. https://doi.org/10.3311/PPar.17988. google scholar
• Cerasi, M. (1999). Osmanlı kenti: Osmanlı imparatorluğunda 18. ve 19. yüzyıllarda kent uygarlığı ve mimarisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Conzen, M. R. G. (1960). Alnwick, Northumberland: a study in town-plan analysis. Transactions and Papers (Institute of British Geographers), 27, iii-122. https://doi.org/10.2307/621094. google scholar
• Conzen, M. R. G. (1968). The use of town plans in the study of urban history. In H. J. Dyos (ed.), The study of urban history (pp.113-130). New York: St. Martin’s Press. google scholar
• Çabuk, S. (2012). Kayseri’nin cumhuriyet dönemindeki ilk kent düzenlemesi: 1933 çaylak planı. METU Journal of the Faculty of Architecture, 29(2), 63-87. google scholar
• Çöteli, M. G. (2015). The Place of the Rivers in Urban Environmental History of Kayseri. In V. P. Sisiopiku & O. E. Ramadan (ed.), Urban Planning and Civil Engineering (pp.71-82). Athens: Athens Institute for Education & Research (ATINER). google scholar
• Çöteli, M. G. (2011). 19. yüzyıl anadolu şehirsel ağı ve hinterland ilişkileri, Kayseri örneği. (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. google scholar
• Dong, S., & Shen, D. (2023). A study of historical urban landscape layering in luoyang based on historical map translation. Land, 12(3), 663. https://doi.org/10.3390/land12030663. google scholar
• Eravşar, O. (1998). Ortaçağda Kayseri kent dokusunun gelişimi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. google scholar
• Eravşar, O. (2000). Kayseri’nin Eski Bir Haritası. Sanatsal Mozaik Dergisi, 34, 48-53. google scholar
• Gabriel A. (1931). Monuments turcs d’anatolie 1 kayseri - niğde. Paris: Libraire des ecoles françaises d’Athenes et de Rome. google scholar
• Gabriel, A. (2009). Hazırlayanın Önsözü. F. Yaman (haz.), Anadolu’da Türk anıtları (monuments turcs d anatolie paris 1931) kitabı içinde (s. 7-8). Kayseri: Kayseri Enst. Derneği. google scholar
• Griffiths, S., & Vaughan, L. (2020). Mapping spatial cultures: Contributions of space syntax to research in the urban history of the nineteenth-century city. Urban History, 47(3), 488-511. doi:10.1017/ S0963926820000206. google scholar
• Harley, J. B. (1989). Deconstructing the Map. Cartographica, 26(2) 1-20. google scholar
• Jenny, B. & Hurni, L. (2011). Studying cartographic heritage: analysis and visualization of geometric distortions. Computers & Graphics, 35, 402-411. google scholar
• Kayseri Valiliği, (2013). Temiz Hava Eylem Planı. http://www.csb.gov. tr/db/kayseri/editordosya/thep.pdf google scholar
• Kropf, K. (1996). Urban tissue and the character of towns. Urban Design International, 1(3), 247-263. https://doi.org/10.1057/ udi.1996.32. google scholar
• Kropf, K. (2018). The handbook of urban morphology. Hoboken: John Wiley & Sons Incorporated. google scholar
• Kuban, D. (1982). Türk ve İslâm sanatı üzerine denemeler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
• Li, J., & Dong, W. (2008). An integrated research approach on city map decoding based on reshaping decoding of ancient map of Hangzhou city. City Planning Review, 2, 93-98. google scholar
• Naumann E. (1893). Vom goldnen horn zu den quellen des euphrat. reisebriefe tagebuchblatter und studien über asiatische türkei und die anatolische bahn. München: R. Oldenbourg. google scholar
• Oberhummer R, & Zimmerer H. (1899). Durch syrien und kleinasien: reiseschilderungen und studien. Berlin: Dietrich Reimer (Ernst Vohsen), Retrieved July 4 2023 from https://archive.org/details/ bub_gb_Dp9DAAAAYAAJ/page/n3/mode/2up?view=theater. google scholar
• Oliveira, V., Pinho, P., Batista, L. & Patatas, T. (eds.), (2014). Our common future in Urban Morphology. Porto: FEUP. google scholar
• Özcan, K. (2005). Anadolu’da Selçuklu dönemi yerle şme sistemi ve kent modelleri. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. google scholar
• Özcan, K. (2011). Anadolu’da erken dönem Türk kent morfolojisi “selçuklu başkenti konya”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(19), 176-189. google scholar
• Pittard Eugene. (1931). Le visage nouveau de la turquie: a travers l’asie-mmeure. Paris: Societe d’Editions Geographiques Maritimes et Coloniales. google scholar
• Scheer, B. C. (2016) The epistemology of urban morphology. Urban Morphology, 20(1), 5-17. google scholar
• Scheer, B. C. (2018). Urban morphology as a research method. Sanchez, T. W. (Ed.). Planning knowledge and research. New York: Routledge. Retrieved from http://ebookcentral.proquest.com. google scholar
• Siebert, L. (2000). Using GIS to Document, Visualize, and Interpret Tokyo’s Spatial History.Social Science History, 24(3), 537-574. doi:10.1017/S0145553200010294. google scholar
• Sümer, F. (1985). Yabanlu pazarı: selçuklular devrinde milletlerarası büyük bir fuar (an important international fair during the saljuk period). İstanbul: Türk Dünyası Araş. Vakfı. google scholar
• Tanyeli, U. (1987). Anadolu Türk kentinde fiziksel yapının evrim süreci (11.-15.yy). (Doktora Tezi). İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul. google scholar
• Tekeli, İ. (1980). Türkiye’de Kent Planlamasının Tarihsel Kökleri. T. Gök (Der.), Türkiye’de İmar Planlaması kitabı içinde (s. 8-112). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi. google scholar
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Kentsel Dönüşüm. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları, (4), 878-890. google scholar
• Turan, O. (1948). Selçuklu Devri Vakfiyeleri III, Celaleddin Karatay Vakıfları ve Vakfiyeleri. Belleten, 12(45), 17-173. https://belleten. gov.tr/tam-metin-pdf/865/tur google scholar
• Ülkekul, C. (1998) Cumhuriyet Türk Haritacılık Tarihi: (ilk on yıl). İstanbul: Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri. google scholar
• Wang, X., & Dong, W. (2022). Spatial Evolution and Driving Mechanism of City Networks in the Middle and Lower Ganges Valley from the 16th to the Mid-18th Century. Land 2022, Vol. 11, Page 2016, 11(11), 2016. https://doi.org/10.3390/LAND11112016. google scholar
• Wang, X., Han, F., Bian, X., & Li, Z. (2018). Mapping the Past with Present Digital Tools: Historic Urban Landscape Research in Chinese City, Xi’an Walled City Area. Built Heritage, 2(4), 42-57. https://doi.org/10.1186/BF03545683/METRICS. google scholar
• Zhang, N., Liu, F., Zhao, P., Sun, S., Tan, L., Zeng, Y., Duan, S., & Fang, X. (2022). Extraction and Digital Translation of Urban Spatial Elements Based on a Series of Historical Maps. Mobile Information Systems, 2022. https://doi.org/10.1155/2022/8241523. google scholar