Türkçede İşlek Bir Metaforik Neoloji Öbeği: X+Kafası

Yıl 2021, Sayı: 36, 83 - 104, 12.07.2021

Bilge Merve Karadağ , Seda Burnaz

Öz

Sosyal medyanın yaygın erişilebilirliği sayesinde dilde ortaya çıkan yeni biçimler kısa sürede geniş kitleler tarafında görülüp bir kullanım alanı kazanarak yerini sağlamlaştırmaktadır. Bu biçimlerden oldukça benimsenen ve sıklıkla kullanılanlar genellikle mecazî yeni öğeler, ifadeler ya da diğer bir deyişle metaforik neolojizmler olmaktadır. Mevcut araştırmanın amacı, Türkçede yaygın bir şekilde kullanılan “x+kafası” öbek yapısını ve anlambilimsel özelliklerini analiz etmektir. Bu yapının anlambilimsel açıdan aynılık taşıyan örnekleri Türkçe Ulusal Derlemi’nden faydalanılarak bütünceye eklenmiş, değişik sosyal medya platformlarındaki görünümlerine değinilmiş ve toplumsal açıdan bu yapının kullanımına dair görüşler eklenmiş olup mevzu bahis yapının tek başına kullanımıyla bağlam içinde kullanımı arasındaki farklar bir anket ile ölçülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Söz öbekleri, Metaforik neolojizm, Türk dili, Derlem dilbilim, Metafor

X+Kafası: A Much Used Metaphorical Turkish Neologism

Öz

Widespread access to social media ensures that new and emergent coinages are noticed by population masses, attain domains of usage, and strengthen their place within a language. Of such new linguistic constructs, metaphorical neologisms are usually most adopted and frequently used. The present study aims to examine the x + head phrase structure widely used in Turkish and to evaluate its semantic properties. Examples semantically identical to this structure are included in the linguistic database through the Turkish National Corpus. The appearance of such phrases was observed on different social media platforms. Additionally, the opinions of people were sought on the use of this structure in social interactions. Further, the differences between the usage of the mentioned structure on its own and its use within a context were measured via a survey.

Anahtar Kelimeler

Phrases, Metaphorical neologisms, Turkish language, Corpus linguistics, Metaphor

Kaynakça

• Akata, H. Z. (2016). Genel Ağ (İnternet) Dili Kullanımında Yeni Ögeler. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksan, Y., & diğer. (2012). Construction of the Turkish National Corpus (TNC). In Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. 06 25, 2020 tarihinde http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html adresinden alındı
• Baker, P., Hardie, A., & McEnery, T. (2006). A Glossary of Corpus Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Clauzure, É. (2003). Le terme neologism dans le monde anglo-saxon: origine et évolution. J.-F. Sablayrolles içinde, L’Innovation Lexicale (s. 207-223). Paris: Honoré Champion Éditeur.
• Collins Online Dictionary: Definitions, T. a. (2020, 07 01). Collins Online Dictionary: Definitions, Thesaurus and Translations. 07 1, 2020 tarihinde Collins Online Dictionary | Definitions, Thesaurus and Translations: https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/hapax adresinden alındı
• Emecan, N. (1994). Türkçe`nin yeni öğelerinin incelenmesi -Bir sözlükçe denemesi- . Yayımlanmış doktora tezi. Ankara, Türkiye: Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Emecan, N. (1998). 1960'tan Günümüze Türkçe Bir Sözlük Denemesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hakan, A. (2020, Haziran 27). Nasrullah Kadı Camisi'yle İlgili Hakkaniyetli Bir Yazı. İstanbul, Türkiye: Hürriyet Gazetesi. Haziran 27, 2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ahmet-hakan/nasrullah-kadi-camisiyle-ilgili-hakkaniyetli-bir-yazi-41551480 adresinden alındı
• İmer, K., Kocaman, A., & Özsoy, S. A. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. Kamm, O. (2015). Accidence Will Happen: The Non-Pedantic Guide to English Usage. London: Weidenfeld & Nicolson.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press. mercann. (2020). dio yorumu. Onedio. 07 1, 2020 tarihinde https://dio.onedio.com/dio/1010771?t=dio adresinden alındı
• Onedio. (2020). dio. Onedio: https://dio.onedio.com/dio/1010771?t=dio adresinden alındı Orak, K. Y. (2013). Belâgat Geleneğimiz ve Belâgat-i Lisân-ı Osmânî. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• otisabi. (2006, 08 14). "x kafası", "y kafası" olarak kullanılan ve kadıköy soundu ve dilinden türkçemize armağan güzel bir kalıp. bir önceki "x modu"... Ekşi sözlük yorumu. Türkiye. 06 30, 2020 tarihinde https://eksisozluk.com/kafasi--946907 adresinden alındı
• Saraç, M. A. (2009). Klâsik Edebiyat Bilgisi-Belâgat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Sözlük, E. (2006, 08 14). kafası. Ekşi Sözlük Entry. 07 1, 2020 tarihinde https://eksisozluk.com/kafasi--946907?p=1 adresinden alındı
• Şafak, Z. (2018). Fransızce ve Türkçede Akıllı Telefon Bağlamında Yeni Sözcük Kullanımına (Neolojizm) Yapısal Bir Yaklaşım. yayımlanmış yüksek lisans tezi. Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fransız Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Şahin, N. (2015, Mayıs). Türlerin Dili: Yazılı Basındaki Haber Metinleri Üzerine Sözcük Özellikleri ve Çok Sözcüklü Birimler Bakımından Bir İnceleme. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tutar, H. (2018). Örgütsel Davranış Kongreleri Bildirilerinde “Metaforik Neolojizm” Sorunu Üzerine Eleştirel Bir İnceleme. İşletme Bilimi Dergisi. İşletme Bilimi Dergisi, 6(3), 1-38.
• Uluç, H. (2019, Haziran 15). Paris’te bir sultan ve Türk Kafası. İstanbul, Türkiye: Sabah Gazetesi. Haziran 27, 2020 tarihinde https://www.sabah.com.tr/yazarlar/uluc/2019/06/15/pariste-bir-sultan-ve-turk-kafasi adresinden alındı
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Whorf, B. L. (1956). Language, Thought And Reality: Selected Writings Of Benjamin Lee Whorf (Cilt 42). Massachusetts: MIT Press.
• YÖK. (2020, 6 27). YÖK Ulusal Tez Merkezi. Yükseköğretim Kurulu Başkalığı Ulusal Tez Merkezi: https://tez.yok.gov.tr/ adresinden alındı
• zeynebio. (2020, 05 30). Dio yorumu: SpaceX insanlı Uzay Görevi. Onedio. 07 1, 2020 tarihinde https://dio.onedio.com/dio/1061977?t=dio adresinden alındı