Kalıtsal Dislipdemi Fenotipleri ve Genetik ilişkiler Üzerine Derleme

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 14 - 19, 05.12.2011

Mehveş Poda

Öz

Dislipidemi, vücutta dolaşan tüm lipoproteinlerin metabolizmasında oluşan kalitatif ve kantitatif bozukluklar olarak tanımlanabilir.
Lipoproteinlerin içerikleri vücutta sürekli olarak değişim halindedir ve bunlarla İlişkili fenotipler büyük bir heterojenite gösterirler.
Yapı, işlev, denetim ve ilişkili fenotiplerinde büyük çeşitlilik görülen bu partiküllerle ilintili genetik mekanizmalar da bir o kadar
karmaşa içermektedir. Kalıtsal dislipidemiler Frederickson sırnflandırma sistemi allında incelenmektedir. Bu sistem, lipoprotein,
kolesterol ve trigliserid kan düzeylerini göz önüne almaktadır. Frederickson fenotipleri (hiperlipoproteinemi, HLP) I, ila, lib,
III, IV ve V olarak sınıflandırırken; biyokimyasal açıdan hiperkolesterolemi, kombine hiperlipidemi ve hipertriglisemi olarak
gmplandınlmaktadır. HLP fenotiplerine ait kalıtım kalıplan ise, basitten karmaşığa üç ayrı grup halinde incelenebilir: Monogenik,
poligenik-multifaktöryel ve sekonder. Farklı dislipidemi fenotipleri için pek çok lokus belirlenmiş ve aday genlerde mutasyonlar
saptanmış olmakla birlikte, özellikle poligenik-multifaktöryel özellikteki fenotiplerle ilişkili çalışmalar hem aday genlerin
belirlenmesi, hem de mutasyonlann saptanması noktasında devam etmektedir. Bu yazıda, genetik alt yapılarının yoğunluğu
nedeni ile ailevi HLP fenotipleri ele alınacaktır.

Kaynakça

• Fredrickson DA, Lees RTS. A system for phenotyping hyperlipoproteinemia. Circulation 1965; 31: 3.
• Havel RJ, Gordon RS. Idiopathic hyperlipemia: metabolic studies in an affected family. J Clin Invest 1960; 39: 1777-1790.
• Rahalkar AR, Giffen F, Har B, Ho J, Morrison KM, Hill J, Wang J, Hegele RA, Joy T. Novel LPL mutations associated with lipoprotein lipase deficiency: two case reports and a literature review. Can J Physiol Pharmacol 2009; 87:151ı 160.
• Breckenridge WC, Little AC, Steiner G, Chow A, Poapst M. Hypertriglyceridemia associated with deficiency of C-II apoprotein in plasma lipoproteins. New Eng J Med 1978; 298: 1265-1273.
• Johansen CT, Kathiresan S, Hegele RA. Genetic determinants of plasma triglycerides. J Lipid Res 2011; 52: 189-206.
• Leigh SE, Foster AH, Whittall RA, Hubbart CS, Humphries SE. Update and analysis of the University College London low density lipoprotein receptor familial hypercholesterolemia database. Ann Hum Genet 2008; 72 (Pt 4): 485-498.
• Humphries SE, Whittall RA, Hubbart CS, Maplebeck S, Cooper JA, Soutar AK, Naoumova R, Thompson GR, Seed M, Durrington PN, Miller JP, Betteridge DJ, Neil HA. Genetic causes of familial hypercholesterolaemia in patients in the UK: relation to plasma lipid levels and coronary heart disease risk. Simon Broome Familial Hyperlipidaemia Register Group and Scientific Steering Committee. J Med Genet 2006; 43: 943-949 [Erratum in: J Med Genet 2009; 46: 861. J Med Genet 2010; :862.]
• Naukkarinen J, Ahnholm C, Peltonen L. Genetics of familial combined hiperlipidemia. Current opinion in Lipidology 2006; 17: 285-290.
• Ayyubi A, Brunzell JD. Lipoprotein distribution in the metabolic syndrome, type 2 diabetes mellitus, and familial combined hyperlipidemia. The American Journal of Cardiology 2003; 92: 27-33.
• Pajukanta P, Terwilliger JD, Perola M, Hiekkalinna T, Nuotio I , Ellonen P, Parkkonen M, Hartiala J, Ylitalo K, Pihlajamaki J, Porkka K, Laakso M, Viikari J, Ehnholm C, Taskinen MR, Peltonen L. Genomewide scan for familial combined hyperlipidemia genes in Finnish families, suggesting multiple susceptibility loci influencing triglyceride, cholesterol, and apolipoprotein B levels. Am J Hum Genet 1999; 64: 1453-1463.
• Nowak M, Helleboid-Chapman A, Jakel H, Martin G, Duran-Sandoval D, StaelsB, Rubin EM, Pennacchio LA, Taskinen MR, Fruchart-Najib J, Fruchart JC. Insulin-mediated down-regulation of apolipoprotein A5 gene expression through the phosphatidylinositol 3-kinase pathway: role of upstream stimulatory factor. Mol Cell Biol 2005; 25: 1537-1548.
• Laurila PP, Naukkarinen J, Kristiansson K, Ripatti S, Kauttu T, Silander K, Salomaa V, Perola M, Karhunen PJ, Barter PJ, Ehnholm C, Peltonen L. Genetic association and interaction analysis of USF1 and APOA5 on lipid levels and atherosclerosis. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology 2010; 30: 346-352.
• Kypreos KE, Zannis V I . Pathway of biogenesis of apolipoprotein E-containing HDL in vivo with the participation of ABCA1 and LCAT. Biochem J. 2007; 403:359-367.
• Kypreos KE, Zannis VI. LDL receptor deficiency or apoE mutations prevent remnant clearance and induce hypertriglyceridemia in mice. J Lipid Res 2006; 47: 521-529.
• Breslow JL, Zannis VI, SanGiacomo TR, Third JL, Tracy T, et al. Studies of familial type HJ hyperlipoproteinemia using as a genetic marker the apoE phenotype E2/2. J Lipid Res 1982; 23: 1224-1235.