“BULGAR FESAD KOMİTESİ REİSİ” VASİL LEVSKİ’NİN EYLEMLERİ VE MAHKEMEDE VERDİĞİ İFADE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2015, Sayı: 27, 15 - 63, 30.06.2015

Cengiz Yolcu

Öz

Vasil Levski (1837-1873) dahil olduğu ve örgütlediği isyan eylemleri nedeniyle Bulgar bağımsızlık hareketinin ve bugünkü Bulgar millî kimliğini teşkil eden şahsiyetlerin en önde gelenlerindendir. Aldığı dinî eğitimin ardından “daskallık” (öğretmenlik) yaparken Sırbistan’da örgütlenmeye başlamış olan isyancı ve ihtilâlci çetelere katılmıştır. Bulgaristan’da kapsamlı bir ayaklanma tertip etmek üzere faaliyet gösterirken cinayet ve hırsızlık gibi birçok suç da işlemiştir. Kendisine bağlı çete mensuplarının gerçekleştirdiği bir soygun neticesinde yakalanmış ve Osmanlı adlî makamlarınca yargılandıktan sonra idam cezasına çarptırılmıştır. Cezası 19 Şubat 1873’te infaz edilmiştir. Bu çalışmada Levski’nin ilk defa Türkçe yayımlanan istintaknâmesinin metni okuyucuya sunulmakta, Vasil Levski’nin ve emrindeki ihtilâl örgütünün eylemleri bu birincil kaynak muvacehesinde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vasil Levski, Bulgaristan, Osmanlı Devleti, Birinci Bulgar Lejyonu, İkinci Bulgar Lejyonu, Bulgar Merkezî İhtilâl Komitesi

AN EVALUATION ON THE REVOLUTIONARY ACTIONS AND THE COURT INTERROGATION OF VASIL LEVSKI, “THE LEADER OF THE BULGARIAN MISCHIEF COMMITEE”

Öz

Vasil Levski (1837-1873) was one of the major figures in the Bulgarian independence movement and the Bulgarian national identity based on his role in the organization and the ideological formation of the Bulgarian revolutionary organizations. Following his education and formation on the theology, Levski became a daskalos. At that time he made contact with the Bulgarian revolutionary organizations, which were formed in Serbia. While Levski was trying to organize an uprising in Bulgaria, he committed crimes such as murder and robbery. He was arrested and put on a trial after an unsuccessful robbery attempt by his comrades. Levski got the death penalty and he was executed on 19 February 1873. In this paper, Levski’s interrogation in the Ottoman court is transliterated for the first time in Turkish, and acts of Levski’s and the revolutionary organization led by him are discussed.

Anahtar Kelimeler

Vasil Levski, Bulgaria, Ottoman Empire, First Bulgarian Legion, Second Bulgarian Legion, Bulgarian Revolutionary Central Committee

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, Sadâret - Mektûbî – Umum Vilâyat (A. MKT. UM.), 1241/11.
• BOA, İrâde – Eyâlât-ı Mümtâze, Bulgaristan (İ. MTZ (04)), 5/123.
• Национална Библиотека Св. Св. Кирил и Методий, Ориенталски Отдел, Делото на Васил Левски, Док. 71.
• Yayımlanmış Eserler
• Acaroğlu, M. Türker; Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Aydın, Mahir; Osmanlı Eyaletinden Üçüncü Bulgar Çarlığına, İstanbul: Kitabevi, 1996.
• Aydın, Mehmet; “Hıristiyanlık,” TDV İslâm Ansiklopedisi, XVII (Ankara 1998), s. 352.
• Crampton, R. J.; Bulgaria, Oxford University Press, 2007.
• Daskalov, Roumen; The Making of a Nation in the Balkans: Historiography of the Bulgarian Revival, Budapest & New York: Central European University Press, 2004.
• Detrez, Raymond; Historical Dictionary of Bulgaria, Lanham, Maryland & Toronto & Oxford: The Scarecrow Press, Inc., 2006.
• MacDermott, Mercia; The Apostle of Freedom: A Portrait of Vasil Levski Against a Background of Nineteenth Century Bulgaria, London: George Allen and Unwin Ltd., 1967.
• Şentürk, M. Hüdai; Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi (1850-1875), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• Стоянов, Захари (Stoyanov, Zahari); Васил Левски Дяконът: Черти от Живота Му, Издателска Къща Хермес, 2017. Унджиев, Иван (Undjiev, İvan); Васил Левски: Биография, София: Издателство Наука и Изкуство, 1980.
• Унджиев, Иван & Кондарев, Никола (Undjiev, İvan & Kondarev, Nikola); Свята и Чиста Република: Избрани Страници от Писмата на Васил Левски, София: Наука и Изкуство, 1987.
• Унджиев, Иван (Undjiev, İvan); Васил Левски: Биография, София: Издателство на Българската Академия на Науките, 1993.
• Васил Левски и Неговите Сподивижници пред Турския Съд (София: Народна Библиотека Кирил и Методий, 2012.