PETERBURG: ZAMANIN SINIRLARI ÖTESINDE MITSEL VE METINSEL BIR VAROLUŞ

Yıl 2017, Sayı: 32, 33 - 48, 31.12.2017

Eda H. Tan Metreş

Öz

Her tarihsel varlık, tarih öncesindeki insanlığın büyük bir parçasını kendi bünyesinde taşır. Hakiki gerçeğin dışavurumu olarak nitelendirilen mitler, bilinmeyen bir mekânın ya da zamanın teorik inşasını ifade ederler. Bu anlamda hem Rus modernleşmesinin parlak bir göstergesi hem de modern dünyanın “gerçek dışı kent” arketipi olarak kabul edilen Peterburg (Петербург), zamanın ötesinde bir varoluşa işaret eder. Bu yönüyle sahte, yapay, kozmopolit gibi nitelendirmelerin hedefi olan kent kutsal değil, dünyevi olarak anılır. Rusya için hem marjinal hem de merkezi niteliğe sahip topografik bir paradoksu cisimleştiren Peterburg, zamanla kültürlerarası bir odak, bir kent-metin haline gelir. Kentin kuruluş aşamasında yer alan mitoloji sahası kentin gelecekteki tarihi, çehresi ve yaşam düzeniyle koşullandırılmıştır. Bu yaklaşımla ilişkili olarak oluşturulan kent-metin yüzyıllar boyunca Peterburg temasını hâkim kılan, bir felaketi sezinleyen, apokaliptik bir ruh hali veren kentin yaratılış efsanesinden beslenir. Bu çalışmada Peterburg’un kendi doğasındaki simgeler, mitler ve fikirler üzerinden oluşturulan varoluş, bu süreci ele alan edebi metinler ışığında, disiplinlerarası bir yöntemle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Peterburg, mit, kent, kent-metin, varoluş.

Petersburg: A Mithic and Textual Existence Beyond The Limits of The Time

Öz

Every historical existence carries a big part of the humanity of the prehistoric times. Myths known as the expression of the reality, states the theorical construction of an unknown place or time. In this sense Petersburg, which is considered as both a bright indication of Russian modernization and archetype of “unrealistic city” of the modern world, points an existence beyond time. In this way, the city, which is the target of statements such as fake, artificial and cosmopolitan, is remembered as earthly. Petersburg, which embodies a topographical paradox that has both marginal and central property for Russia, becomes an intercultural focus, a city-text in time. The mythological area that took place in the construction of the city was conditioned with the future history, features and life order of the city. City-text which was formed through this approach feeds from the creation legend of the city that dominates the Petersburg theme, feels a catastrophe and gives an apocalyptical mood. In this study the existence formed through the images,myths and ideas that exist in the nature of Petersburg was observed under the light of literary texts with a interdisciplinary method.

Anahtar Kelimeler

Petersburg, myth, the city, city-text, existence.

Kaynakça

• Akarsu, B., Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul, İnkılap, 2015.
• Aktulum, K., Metinlerarası İlişkiler, Öteki yayınları, Ankara, 2000.
• Akyürek, E. “I. Constantinus: Konstantinopolis’in Kuruluşu”, Aktüel Arkeoloji 37, Ocak-Şubat 2014, s. 76-87.
• Antsiferov, N., Duşa Peterburga, Moskva, Bertelsmann media moskau, 2014.
• Assmann, J., Kültürel Bellek, Çev. Ayşe Tekin, İstanbul, Ayrıntı yayınları, 2015.
• Belıy, A., Petersburg, Çev. S. Gürses, İstanbul, Everest yayınları, 2009.
• Berman, M., Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Çev. Ü. Altuğ, B. Peker, İstanbul, İletişim yayınları, 2013.
• Boçanov, A. G., “Listopad”, Literaturnoe obozrenie, № 3, 1982, s.45-48.
• Boym, S., Nostaljinin Geleceği, Çev. Ferit Burak Aydar, İstanbul, Metis yayınları, 2009.
• Buckler, J. A., Mapping Saint Petersburg: imperial text and city shape, Princeton, NJ, Princeton University Press, 2005.
• Dostoyevski, F. M., Yeraltından Notlar, 13. bs. Çev. Nihal Yalaza Taluy, İstanbul, İş Bankası Kültür yayınları, 2016.
• ----------------- Yufka Yürekli, Çev. Hacer Güneyligil, İstanbul, Oda Yayınları, 2002.
• Emirova, L. A., “Gorod orla i zmeya, ili k istorii ‘peterburgskogo teksta’”, Literaturnoe obozrenie: istoriya i sovremennost, DGPU., 2012, s. 220-226.
• Gardner, J. F., Roma Mitleri, Çev. S. Korkmaz, Ankara, Phoenix kitap, 2012.
• Gezgin,İ., Sanatın Mitolojisi, 3. bs., İstanbul, Sel yayınları, 2014.
• Gogol, N. V., Bir Delinin Anı Defteri, Palto-Burun-Petersburg Öyküleri ve Fayton, 11. bs. Çev. Mazlum Beyhan, İstanbul, İş Bankası yayınları, 2016.
• Gornova, G. V., Filosofiya goroda, Moskva, Forum, 2014.
• İnanır, E., “‘Mif jertvoprinoşeniya’ v tekstah russkoy i bolgarskoy literatür”, Karadeniz Dergisi, 2018 (38), s. 26-33.
• ----------------- Rus Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul, İstanbul Üniversitesi yayınları, 2003.
• Kupina N. A., Bitenskaya G. V., Sverhtekst i ego raznovidnosti. Çelovek- Tekst- Kultura. Yekaterinburg, 1994.
• Lomonosov, M. V., İzbrannıe proizvedeniya, Leningrad, Sovetskiy pisatel, 1986.
• Lotman, Yu., Düşünen Dünyaların İçinde İnsan-Metin-Semiosfer-Tarih, Çev. S. Gürses, Ankara, Bilgesu, 2012.
• Lyusıy, A., Moskovskiy tekst, Moskva, VEÇE, 2013. Matich, O., Petersburg/Petersburg: novel and city 1900-1921.
• Madison, WI: The University of Wisconsin Press, 2010.
• Mints, Z. G., “Peterburgskiy tekst i russkiy simvolizm”, Blok i russkiy simvolizm: izbrannıe trudı, Peterburg, İskusstvo, 2004, s. 101-106.
• ----------------- “U istokov simvolistskogo Puşkina”, Puşkinskie çteniya, Tartu, Talin, 1987, s. 72-76.
• Mints, Z. G., Bezrodnıy, M. V., Danilevski A. A., “Peterburgskiy tekst i russkiy simvolizm”, Semiyotika goroda i gorodskoy kulturı. Trudı po znakovım sistemam. Vıp. 18, Tartu, 1984, s. 78-89.
• Necatigil, B., Küçük Mitologya Sözlüğü, İstanbul, YKY, 2017.
• Olcay, T., Rus Edebiyatında Doğalcı Okul, İstanbul, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi yayınları, 2003.
• Parer, M. Ö., “Peterburg Öyküleriyle Gogol ve Dostoyevski”, IV. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Kongresi Kültürler ve Değerler Buluşması, Kırıkkale, Kırıkkale Üniversitesi yayınları, 2013, s. 556-555.
• Pavlenko, L. S., “Mifologiya goroda v tvorçestve simvolistov. Peterburgskiy tekst v tvorçestve A. Bloka i A. Belogo”, Vestnik MGOU No.2, 2015, s. 7-15.
• Pleşkova, O. İ., “Den Petra” A. N. Tolstogo: Perelomlenie traditsii D. S. Merejkovskogo”, Kultura i tekst № 12, 2011, s. 320-328.
• Poleşçuk, L. Z. “Peterburgskiy tekst i Peterburgskiy mif v kontseptsii V. N. Toporova”, Vestnik KFU im. N. A. Nekrasova, No:1, 2008, s. 98-101.
• Puşkin, A. S., Bakır Atlı, Çev. Azer Yaran, Dünya Klasikleri Cumhuriyet, 2000.
• ----------------- Yüzbaşının Kızı Bütün Öyküler Bütün Romanlar, 8. bs. Çev. Ataol Behramoğlu, İstanbul, İş Bankası yayınları, 2006.
• Sobçak, A., İz Leningrada v Peterburg puteşestvie vo vremeni, Sankt-Peterburg, Kontrfors, 1999.
• Steiner, G., Tolstoy mu Dostoyevski mi, Çev. Sevda Çalışkan, İstanbul, İş Bankası Kültür yayınları, İstanbul, 2015.
• Sumarokov, A. P., İzbrannıe proizvedeniya, Leningrad, Sovetskiy pisatel, 1957. Toporov, V. N., Peterburg i Peterburgskiy tekst russkoy literaturı: izbrannıe trudı, SPB: İskusstvo, 2003.