Investigation of Manuscript “Irshad al-Muhtadin Ila Nusrat al-Muhtadın” by Jalal al-Din al-Suyuti

Yıl 2017, Sayı: 36, 103 - 131, 30.06.2017

İsmail Narin

Öz

In this research, the epistle of Jalal al-Din
al-Suyuti titled “Irshad al-Muhtadin ila Nusrat al-Muhtadin” was
presented and scrutinized. As is well known, Suyuti, who lived in the 15th
century, was a prominent interpreter of Islamic law in his time. He gained deserved
fame with his views and works on legal reasoning. The epistle that is the topic
of the current study is an important work, for in it, Suyuti summarizes his
views on legal reasoning and scrutinizes the problem of legal reasoning and conditions
of absolute reasoning. In the present study, Suyuti’s life and works are
addressed in the brief introduction, followed by the method used in the
investigation, and then the copies of manuscripts that we obtained and depended
upon in the research are introduced. We believe that analysis of this epistle will
contribute to future academic studies on Suyuti’s legal reasoning.

Anahtar Kelimeler

al-Suyuti, Irshad al-muhtadin, Ijtihad (Legal Reasoning), Taqlid (Imitation)

Celâleddîn es-Süyûtî’nin İrşâdü’l-Mühtedîn İlâ Nusrati’l-Müctehidîn Adlı Risâlesinin Tahkiki

Öz

Bu
makalede Celâleddin es-Süyûtî’nin İrşâdü’l-mühtedîn ilâ nusrati’l-müctehidîn
adlı risâlesinin tahkikli metni sunulmuştur. Bilindiği gibi XV. yüzyılda
yaşamış olan Süyûtî döneminin önde gelen müçtehit âlimlerden biridir. Yazdığı
eserler ve içtihat hakkındaki görüşleriyle haklı bir şöhrete kavuşmuştur.
Süyûtî’nin içtihat hakkındaki görüşlerini özetleyen bu risâle ise içtihat
problemini ve mutlak içtihadın şartlarını ele almasından dolayı önemli bir
eserdir. Çalışmamızda Süyûtî’nin hayatı ve fıkıhla ilgili önemli eserleri
hakkında kısa bir girişten sonra tahkikte takip edilen yöntem belirtilerek esas
alınan nüshalar tanıtılmıştır. Risâlenin, Süyûtî’nin içtihat konusundaki
görüşleri üzerinde yapılacak bilimsel çalışmalara katkı sağlayacağını ümit
etmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Süyûtî, İrşâdü’l-mühtedîn, İçtihat, Taklit

تحقيق رسالة "إرشاد المهتدين إلى نصرة المجتهدين" للشيخ جلال الدين السيوطي

Öz

في هذه المقالة تحقيق
لرسالة (إرشاد المهتدين إلى نصرة المجتهدين) للسيوطي، ومن المعروف أن السيوطي من
رجال القرن الخامس عشر، وهو من العلماء المجتهدين البارزين في عصره، وحظي بشهرة
عظيمة نتيجة آرائه في قضية الاجتهاد، وتأتي أهمية المقالة من تعرُّضها لهذه القضية،
تلخص هذه الرسالة آراء السيوطي في الاجتهاد وهي رسالة مهمة لأنها تناقش موضوع
الاجتهاد وشروط الاجتهاد المطلق، بدأنا بترجمة السيوطي وذكرنا أهم آثاره في الفقه
والاجتهاد، ثم أوضحنا منهجنا في التحقيق، ووصفنا نُسختَي المخطوط اللتين حصلنا عليهما،
واعتمدنا عليهما في إخراج هذه الرسالة. نأمل أن يُسهِم إخراج الرسالة محققاً تحقيقاً
أكاديمياً في حَثٍّ الدارسين على معرفة آراء السيوطي في قضية الاجتهاد.

Anahtar Kelimeler

تقليد, اجتهاد, إرشاد المهتدين, السيوطي

Kaynakça

• Bağdadî, İsmâil b. Muhammed Emîn, Hediyyetü’l-ârifîn esmâu’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, I-II, Dâru ihyai’t-türâsi’l-arabî, Beyrut, ts.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd, et-Tehzîb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfi’î, I-VIII, thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvaz, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1997.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Abdülmelik b. Abdillâh, el-Burhân fî usûli’l-fıkh, I-II, thk. Salâh b. Muhammed b. Uvayza, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1997.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Abdülmelik b. Abdillâh, Muğîsü’l-halk fî tercîhi’l-kavli’l-halk, el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut 2003.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Abdülmelik b. Abdillâh, Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb, I-XX, thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb, Dâru’l-minhâc, Riyad 2007.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünenu Ebî Dâvud, I-VI, Muhammed Seyyid v. dğr., Dâru’l-hadîs, Kahire 1999.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddin, Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha, Mektebetü’l-me’ârif, Riyad 1413.
• Gazzâli, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Menhûl min ta’lîkâti’l-usûl, thk. M. Hasan Heyto, Dâru’l-fikri’l-muâsır, Beyrut 1998.
• Gazzâli, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Münkız mine’d-dalâl, Dârü’l-kütübi’l-hadîse, Kahire, ts.
• Gazzâli, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Vasît fi’l-mezheb, I-VII, thk. Ahmed Mahmûd İbrâhim, M. Muhammed Tâmir, Dâru’s-selâm, Kahire 1417.
• Hatip el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Tarîhu Bağdâd, I-XIV, Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
• İbn Arafe, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed el-Vergamî et-Tûnusî, el-Muhtasaru’l-fıkhî, I-X, thk. Hâfız Abdurrahmân Muhammed Hayr, Dübey 2014.
• İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefâ Burhânüddin İbrâhim b. Ali, ed-Dîbâcü’l-müzheb fî ma’rifeti a’yâni ‘ulemâi’l-mezheb, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1996.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali el-Askalânî, ed-Dürerü’l-kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine, I-VI, thk. Muhammed Abdülmu’îd Dân, Meclisü Dâireti’l-Me’ârifi’l-Osmânî, Haydarâbâd 1972.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali el-Askalânî,Tağlîku’t-ta’lîk ‘alâ Sahîhi’l-Buhârî, I-V, thk. Saîd Abdurrahmân Mûsâ el-Kazekî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Dâru ammâr, Beyrut 1405.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddin Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân, I-VII, thk. İhsân Abbâs, Dâru sâdır, Beyrut 1968-72.
• İbn Kâdî Şühbe, Takıyüddin Ebû Bekr b. Ahmed, Tabakâtü’ş-Şâfi’iyye, I-IV, thk. Abdülalîm Hân, Âlemü’l-kütüb, Beyrut 1407.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr ez-Züraî, İ’lâmü’l-muvakki’în ‘an Rabbi’l-‘âlemîn, I-IV, thk. Tâhâ Abdurraûf Sa’d, Dâru’l-cîl, Beyrut 1973.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Ömer, el-Bidâye ve’n-nihâye, I-XV, Dâru’l-fikr, Beyrut 1986.
• İbn Kutluboğa, Ebü’l-Fidâ Kâsım, Tâcü’t-terâcim, thk. M. Hayr Ramazan Yûsuf, Dâru’l-kalem, Dimaşk 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-‘Arab, I-XV, Dâru sâdır, Beyrut 1414.
• İbn Salâh, Osman b. Abdirrahîm eş-Şehrezûrî, Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî, thk. Muvaffak Abdullâh Abdülkâdir, Mektebetü’l-‘ulûm ve’l-hikem, Medine 2002.
• İbn Süreyc, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ömer, el-Vedâ’i li-mansûsi’ş-şerâ’i, thk. Sâlih b. Abdillâh İbrâhim ed-Düveyş, yy, ts.
• İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, I-XI, thk. Mahmûd el-Arnavût, Abdülkâdir el-Arnavût, Dâru İbn Kesîr, Dimaşk 1986.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Muhammed b. Muhammed, Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ, I-II, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire 1351.
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Cemâlüddin Osman b. Ömer, el-Muhtasar (Mahmûd b. Abdurrahmân el-İsfahânî’nin Beyânü’l-Muhtasar adlı şerhiyle beraber), thk. Muhammed Mazhar Beka, Dâru’l-medenî, Cidde 1986.
• İbnü’l-Kassâr, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer, el-Mukaddime fî usûli’l-fıkh, thk. Mustafa Mahdûm, Riyâd, 1999.
• İbnü’n-Neccâr el-Bağdâdî, Ebû Abdillâh Muhibbüddin Muhammed b. Muhammed, Zeylü Târîhi Bağdâd, I-V, thk. Mustafa Abdulkadir Ata, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1997.
• İbnü’s-Sââtî, Muzafferüddin Ahmed b. Ali, Bedî’u’n-nizâm, I-II, thk. Sa’d b. Garîr, Mekke 1985.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddin Abdurrahîm b. Hasan, Tabakâtü’ş-Şâfi’iyye, I-II, thk. Kemâl Yûsuf el-Hût, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2002.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddin Ahmed b. İdris, Şerhu Tenkîhi’l-fusûl, Dâru’l-fikr, Beyrut 2004.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillâh, Keşfu’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, I-II, Mektebetü’l-müsennâ, Bağdâd 1941.
• Kazvînî, Ebû Hafs Sirâcüddin Ömer b. Ali, Meşyahatü’l-Kazvînî, thk. Âmir Hasan Sabrî, Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 2005.
• Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu’cemü’l-müellifîn, I-XIII, Mektebetü’l-müsennâ, Beyrut, ts.
• Leknevî, Muhammed Abdülhay, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye, Dâru’l-kalem, Beyrut 1998.
• Mahlûf, Muhammed b. Muhammed, Şeceretü’n-nûru’z-zekiyye fî tabakâti’l-Mâlikiyye, I-II, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2003.
• Maverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Hâvi’l-kebîr, I-XIX, thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1999.
• Merverrûzî, Ebû Ali el-Kâdî Hüseyn b. Muhammed, et-Ta’lîka, I-II, thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, Mekke, ts.
• Müzenî, Ebû İbrâhim İsmâil b. Yahyâ, Muhtasaru’l-Müzenî (el-Ümm’le beraber), Dâru’l-ma’rife, Beyrut 1990.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref, el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb, I-XX, Dâru’l-fikr, Beyrut, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref, el-Minhâc şerhu Sahîhi Müslim, I-XVIII, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut 1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref, Ravzatü’t-tâlibîn ve ‘umdetü’l-müftîn, I-XII, thk. Züheyr eş-Şâvîş, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Beyrut 1991.
• Râfi’î, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed, el-Azîz şerhu’l-Vecîz, I-XIII, thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1997.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahreddin Muhammed b. Ömer, el-Mahsûl fî ‘ilmi usûli’l-fıkh, I-VI, thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alvânî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1997.
• Rûyânî, Ebü’l-Mehâsin Abdülvâhid b. İsmâil, Bahru’l-mezheb fî fürû’i mezhebi’l-İmâm eş-Şâfi’î, I-XIV, thk. Ahmed İzzu İnâye, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut 2002.
• Safedî, Salâhuddin Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-vefeyât, I-XXIX, thk. Ahmed el-Arnaûd, Türkî Mustafa, Dâru ihyâi’t-türâs, Beyrut 2000.
• Safiyüddin el-Hindî, Muhammed b. Abdirrahîm, Nihâyetü’l-vüsûl fî dirâyeti’l-usûl, I-IX, thk. Sâlih b. Süleymân el-Yûsuf, Sa’d b. Sâlim es-Süveyh, el-Mektebetü’t-ticâriyye, Mekke, 1996.
• Sirâcüddin el-Urmevî, Mahmûd b. Ebî Bekr, et-Tahsîl mine’l-Mahsûl, I-II, thk. Abdülhamid Alî Ebû Zenîd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1988.
• Sübkî, Tâcüddin Abdülvehhâb b. Takıyüddin Ali, Cem’u’l-cevâmi’ fî ‘ilmi usûli’l-fıkh, thk. Ukayla Hüseyn, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2011.
• Sübkî, Tâcüddin Abdülvehhâb b. Takıyüddin Ali, Tabakâtü’ş-Şâfi’iyyeti’l-kübrâ, I-X, thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, Abdülfettâh Muhammed Hulv, Kahire 1413.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddin Abdurrahmân b. Kemâlüddin, et-Tahaddüs bi-nimetillâh, el-Heyetü’l-‘âmire li-kusûri’s-sikâfe, Mısır, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddin Abdurrahmân b. Kemâlüddin,Hüsnü’l-muhâdara fî târîhi Mısır ve’l-Kâhire, I-II, thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim, Dâru ihyâi’l-kütübi’l-arabî, Kahire 1967.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddin Abdurrahmân b. Kemâlüddin,Kitâbü’r-Red ‘alâ men ahlede ile’l-arz ve cehile enne’l-ictihâde fî külli ‘asrin farz, Mektebetü’s-sikâfeti’d-dîniyye, Kahire, ts.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve’n-nihal, I-II, thk. M. Seyyid el-Kîlânî, Dâru’l-ma’rife, Beyrut 1404.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ali, el-Lüma’ fî usûli’l-fıkh, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1424.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ali,Tabakâtü’l-fukahâ, thk. İhsân Abbâs, Dâru’r-râidi’l-arabî, Beyrut 1970.
• Tacüddin el-Urmevî, Muhammed b. Hüseyn, el-Hâsıl mine’l-Mahsûl fî usûli’l-fıkh, I-II, thk. Abdüsselâm Mahmûd Ebû Nâcî, Dâru’l-medâri’l-İslâmî, Beyrut 2006.
• Tebrîzî, Emînüddin Muzaffer b. Ebî Muhammed, Tenkîhu Mahsuli İbni’l-Hatîb fî usûli’l-fıkh, I-II, thk. Hamza Züheyr Hâfız (Doktora tezi), Cami’atü Ümmi’l-Kurâ, Mekke, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, el-‘İber fî haberi men gaber, I-IV, thk. Muhammed es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1985.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Mu’cemü mühaddisi’z-Zehebî, thk. Rûhiyye Abdurrahmân es-Süveyfî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1993.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Mu’cemü’ş-şüyûhi’l-kebîr, I-II, thk. Muhammed el-Habîb el-Heyle, Mektebetü’s-sıddîk, Tâif 1988.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, I-XVIII, Dâru’l-hadîs, Kahire 2006.
• Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillâh, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh, I-VIII, Kahire 1994.
• Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillâh, el-Mensûr fi’l-kavâidi’l-fıkhiyye, Vizâretü’l-Evkâfi’l-Kuveytiyye, Kuveyt 1985.