Kutsal Kitaplarda Tefecilik ve Faiz: Kur'an Örneklem

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 261 - 279, 30.01.2023

Halil Şimşek

https://doi.org/10.26650/JEPR122449

Öz

Geleneksel finans ve bankacılık sistemine alternatif olarak gelişen ve sayıları da gün geçtikçe artan İslami Finans kurumları ve uygulamaları hem ekonomi bilim insanlarının hem de din bilim insanlarının dikkatini çekmeye devam etmektedir. Bu tür kurum ve uygulamaların varlığını meşru kılan sebeplerin başında, birtakım geleneksel finans ve bankacılık uygulamalarının ve hizmetlerinin dini sınırları ihlal etmesi ve, bunun neticesi olarak da, dini hassasiyet taşıyan müslümanların geleneksel finans ürünlerinden faydalanamamalarıdır. Dolayısıyla, İslami Finans kurumları alternative uygulamaları ve ürünleriyle İslami hassasiyetleri gözönünde bulundurarak hizmet iddiası ile kabul görmektedir. Belirli ekonomik uygulamaların önünü almak gayesiyle ortaya konular İslami kısıtlamalar iki temel yasağa dayandırılabilir: ribā (faiz ve/veya tefecilik) ve garar (hile), birincisi yasal olmayan ve bir tarafı mağdur eden aşırı kazancı; ikincisi de belirsizliğin doğurduğu aldatma ve aşırı risk unsurlarını çağrıştırır. Bu çalışma, birincisini, yani ribā’yı, Kur’an perspektifinden ele almayı hedeflemektedir. İslam’da faiz konusunda bir çok araştırma yapılmış olsa da, Kur’an’da ve Peygamber’den geldiği iddia edilen kaynaklarda konunun farklı boyutları hem zihin karışıklığına, hem de bazı ince ayrıntıların gözden kaçmasına sebep olmuştur. Biz bu çalışmamızda Kur’an’ın varlık kazandığı dönemde ribā uygulamalarının ne olduğunu ve Kur’an’ın bu kavramı nasıl tasvir ettiğini aydınlatma gayretinde olacağız.

Anahtar Kelimeler

Tefecilik, faiz, Kur’an, İslami Finans, ribā

Usury in Scriptures: The Case of the Qur’an

Öz

The spread of Islamic financial institutions and the adoption of their practices as alternatives to traditional banking and finance systems throughout the world have drawn increased interest in the academic pursuits of economists and religious academics alike. The justification for the establishment and promotion of such institutions and practices is formulated as follows: conventional financial systems violate Islamic bounds, and as a corollary, observant Muslims are unable to benefit from traditional financial products. As a result, alternative Islamic financing systems have emerged, with products claiming to comply with Islamic religious edicts. Islamic religious prohibitions that invalidate certain economic activities can almost always be predicated on two foundational principles: ribā (loosely rendered as either financial interest and/or usury) and gharar (also loosely rendered as deception), where the former denotes unlawful and excessive gain at the expense of a party’s disadvantage in a given transaction, and the latter refers to the uncertainties that result in unbearable risks and deceptions. The current research focuses solely on the former, as Islam’s holy scripture, the Qur’ān addressed it. Despite the fact that considerable ink has been spent on the matter of financial interest in Islam, there still seems to be confusion and indifference over how differently the subject is addressed in scriptural and prophetic sources. As a result, the researchers intend to confine the scope of their study to investigating what riba practice was like during the revelation of the Qur’an and how the Qur’an presents the concept of riba.

Anahtar Kelimeler

Usury, interest, Qur’ān, Islamic Finance, ribā

Kaynakça

• Ahmad, Z. (1978). The theory of riba. Islamic Studies, 17(4), 171-185. google scholar
• el-Awa, M. S. (1983). Punishment in Islamic Law: A Comparative Study. Delhi: Marzi Maktaba Islami. google scholar
• Büyükaşçı, M. S. (2009). Sakıf (Benî Sakîf). In collective (Eds.), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (v. 36, pp. 10-11). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. google scholar
• Chewning, R. C. (Ed.) (1995) New Dictionary of Christian Ethics & Pastoral Theology. Downers Grove: Inter Varsity Press. google scholar
• Demirgil, B., & Turkay, H. (2017). Tarihsel süreç içerisinde faizin kuramsal açıdan gelişimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 131-160. google scholar
• al-Gamal, M. A. (2006). Islamic Finance: Law, Economics, and Finance. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
• Geisst, C. R. (2013). Beggar Thy Neighbor: A History of Usury amd Debt. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. google scholar
• Goetzmann, W. N. (2017). Money Changes Everything: How Finance Made Civilization Possible. New Jersey: Princeton University Press. google scholar
• Gül, A. R. (2001). Tarihi bağlamı çerçevesinde Kur'ân'da riba yasağı (Ph.D. dissertation). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri, Tefsir Anabilim Dalı, Ankara. google scholar
• Maloney, R. P. (1972). Early Conciliar Legislation on Usury. Revue de Theologie Ancienne et Medievale, 39, 145-157. google scholar
• Murray, J. B. C. (1866). The History of Usury: From The Earliest Period to the Present. Philadelphia: J. B. Lippincott & Co. google scholar
• Özsoy, İ. (2012). Faiz. In Collective (Eds.), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 12, pp. 118-126). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. google scholar
• Öztürk, M. & Şahin H. (2021). Ribâ ve Faiz: Nedir, Ne Değildir? Ankara: Ankara Okulu Yayınları. google scholar
• Rahman, F. (1964). Riba and interest. Islamic Studies, 3(1), 1-43. google scholar
• al-Razi, F. (1981). Tafsir al-Razi al-Mashhur bi al-Tafsir al-Kabir wa Mafatih al-Ghayb. Bairut: Dar al-Fikr. google scholar
• Sadr, S. K. (2016). The Economic System of Early Islamic Period: Institutions and Policies. New York: Palgrave Macmillan. google scholar
• Schacht, J. (1964). An Introduction to Islamic Law. Oxford: Oxford University Press. google scholar
• al-Tabari, M B. J. (2001). Jami‘ al-Bayan ‘an Ta’wil Ay al-Qur ’ân (Tafsir al-Tabari) Abd al-Muhsin al-Turki (Ed.). Cairo: Maktabat Ibn Taymıyah. google scholar
• al-Tha'labi, A. I. A B. M. (2002). al-Kashf wa al-Bayan. Abi Muhammad b. Ashur (Ed.). Bairut: Dar ihya al- turath al-arabi. google scholar
• Türcan, T. (2011). Tedrîc. In Collective (eds.) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (v. 40, 265-267). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. google scholar
• Uludağ, S. (2021). İslam’da Faiz Meselesine Farklı Bir Bakış. Istanbul: Dergah Yayınları. google scholar
• Ustaoğlu, M. (2019). Erken dönem yahudi tarihinde faiz ve borç ilişkileri: temel argümanlar. In M. Ustaoğlu & A. İncekara (Eds.), Faiz Meslesi: Tarihte Örnek Uygulamalar (pp. 129-154). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Ustaoğlu, M. (2021). Semavi Dinlerde Faiz: Etimolojik Tahlil. İstanbul: Grius Yayınları. google scholar
• Young, F. (1977). Christian Attitudes to Finance in the First Four Centuries. Epworth Review, 4(3), 78-86. google scholar
• al-Zamankhshari, J. A. M. B. U. (1998) al-Kashshaf an Haqa’iq Ghawamid al-Tanzil wa Uyun al-Aqawil fi Wujuh al-Ta’wil. Adil Ahmad Abd al-Mawjud (Ed.). Riyad: Maktabat al-Ubaykan. google scholar
• al-Zurqani, M. (1987). Sharh al-Zurqani ala Muwatta al-Imam Malik. Bairut: Dar al-Ma’rifa. google scholar