Surat Al-Infitar in Terms of Qur’anic Style

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 103 - 124, 20.03.2020

Serhan Osmançelebioğlu

https://doi.org/10.26650/iuitd.2020.680497

Öz

The Qur’an, which is revealed as a verbal-linguistic address, has revealed a new way of thinking parallel with the language system used by the interlocutor audience and the possibilities of this language. In order to actualize this address-addressee dialectic, it took into account the perceptions and concepts of the society it was revealed to and formed a common world view formed by the values of the society such as language, faith, culture, and history. In addition, it actualized the most beautiful transformation and change of the mindset by using the Qur’anic Style, namely, the Uslubu’l-Qur’an, which is the language’s own style of expression, verse, and language form. This study aims to identify the main subject of Surat Al-Infitar by taking into account the methods special to Uslubu’l-Qur’and offered as a linguistic method of understanding the Qur’an, and the relationship between the interlocutors and the environment they are in and explain the way this subject is expressed. In this sense, our study strives to see the constructional structure that plays a role in manifesting and turning the warning expressions for doomsday ‒like the sky will break apart, the stars will fall‒ into action mostly “here‒now” as a part of the Qur’anic style and deal with the surah in this framework. In this context, the surah talks about the cosmic changes that took place during the events of the doomsday which transforms into kalami action through Allah’s taqwini laws and turns this action into morality. In this sense, the verses ultimately emphasize “the coming of the revelation, its possibility, and its nature” through the reality of the change in the cosmic structure.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’anic language, style, surat al-infitar, doomsda

Kur’ânî Üslup Açısından İnfitâr Sûresi

Öz

Sözlü–dilsel bir hitap olarak nazil olan Kur’ân-ı Kerîm, muhatap kitlenin kullandığı dil sistemine ve bu dilin imkanlarına paralel olarak yeni bir düşünme biçimi ortaya koymuştur. Bu hitap-muhatap diyalektiğini gerçekleştirmek için, indiği toplumun algı ve tasavvurlarını dikkate almış ve bu meyanda toplumun dil, inanç, kültür, tarih gibi değerlerinden teşekkül eden ortak bir dünya görüşü oluşturmuştur. Bunun da ötesinde kişinin, zihniyet ve kimliğinin en güzel dönüşüm ve değişimini bu dilin kendine has anlatım tarzı, nazmı ve dil formu olan Kur’ânî üslubunu kullanarak gerçekleştirmiştir. Bu çalışma, Kur’an’ı anlamada dilbilimsel bir yöntem olarak teklif edilen Üslûbu’l-Kur’ân’a özgü metotlar ile din dilinin cümle yapısı itibariyle haber‒inşa formlarının çoğu zaman sürecin akışı içerisinde birinin bir diğerini kapsayıcı/kuşatıcı üslubu ışığında muhataplar arasındaki ilişkiyi ve içinde bulundukları ortamı dikkate alarak İnfitâr Sûresi’nin ana konusunu tespit ve bu konunun anlatım biçimini izah etmeyi amaçlamaktadır. Bu anlamda çalışmamız, kıyamete dair ‒gökyüzünün yarılacağı, yıldızların döküleceği gibi‒ ihbârî ifadelerin geleceğe dönük kıyamete dair bir bilgilendirmeden öte çoğu zaman ‘şimdi–burada’ tecelli etmesinde ve eyleme dönüş(tür)mesinde rol oynayan inşâî yapısını dikkate almaktadır. Dolayısıyla çalışma, ilahi kelamın kendine has dil yapısı ve Kur’ânî üslup çerçevesinde bir bütün olarak sûreyi ele almaya gayret etmektedir. Bu bağlamda sûre, Allah’ın tekvinî/kevnî yasaları üzerinden kelâmî eyleme dönüştüren ve bu eylemi de ahlaka çeviren kıyamet hadiseleri esnasında gerçekleşen kozmik değişikliklerden bahsetmektedir. Adeta sûrede, kozmik yapıdaki değişikliğin meydana gelmesindeki gerçeklik üzerinden “vahyin gelişine, imkanına ve tabiatına” vurgu yapılmakta ve nihayetinde “hesap bilinci ile ahiret” anlayışı oluşturulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an dili, Üslup, İnfitâr Sûresi, Kıyamet

Kaynakça

• Âişe Abdurrahman, Bintü’ş-Şâti’. el-İ‛câzu’l-beyânî li’l-Kur’ân ve mesâilu İbni’l-Ezrak. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1391/1971.
• Akpınar, Ali. “Mekkî Ayetlerde Müminlere Yönelik Hitablar”. Kur’ân Nüzûlünün Mekke Dönemi (Türkiye-Çorum, 29 Haziran-01 Temmuz 2012). Ed. Mesut Okumuş, Ömer Dinç, Fatma Pehlivan. 278-302. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Altay, Vildan. Hitabî Dilin Kitâbî Metne Yansıması: Abese Sûresi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2017.
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: Kuramer Yayınları, Ekim 2018.
• Bâzergan, Mehdi. Adım Adım Vahiy. Trc. Yasin Demirkıran. Ankara: Fecr Yayınları, 1999.
• Bâzergan, Mehdi. Kur’an’ın Nüzul Süreci. Trc. Yasin Demirkıran ‒ Melâ Muhammed Feyzullah. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Begāvî, Ebû Muhammed Muhyi’s-Sunne el-Huseyn b. Mes‛ûd. Tefsiru Begāvî meâlinu’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr, Osman Cum’a Damîriyye, Suleyman Muslim el-Harş. 2. Baskı, Riyad: Dâru Taybe, 1414/1993.
• Behiy, Muhammed. İnanç ve Amelde Kur’ani Kavramlar. Trc. Ali Turgut. 5. Baskı, İstanbul: Yöneliş Yayınları, 2003.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap- İslâm Kültürünün Akıl Yapısı –Arap-İslâm Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi–. Trc. Burhan Köroğlu, Hasan Hacak, Ekrem Demirli, 3. Baskı, İstanbul, Kitabevi Yayınları, Ekim 2001.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmü’l Kur’ân Nüzul Sırasına Göre Tefsir. Trc. Muhammed Coşkun. İstanbul: İlimyurdu Yayınları, 2014.
• Deliser, Bilal, “Kur’an’ın Anlaşılmasında Bir Yöntem Olarak Üslûbu’l-Kur’an”. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 12/27: 147-174.
• Derveze, Muhammed İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. Trc. Mehmet Yolcu. 6. Baskı, İstanbul: Yarın Yayınları, Şubat 2015.
• Derveze, Muhammed İzzet. Kur’an’ı Anlamada Usûl (el-Kur’anû’l-Mecid). Trc. Vahdettin İnce. 5. Baskı, İstanbul: Ekin Yay, Ocak 2017.
• Derviş, Muhyiddin. İ‛râbu’l- Kur’ân. 9. Baskı, Suriye: Dâru’l İrşâd, 1424/2003.
• Düzenli, Yaşar. Kur’ân Işığında Evrensel Dengeler ve İnsan. İstanbul: İFAV Yayınları, 2000.
• Düzenli, Yaşar. “Haberlerde Tedricilik ve Cinlerin Kulak Hırsızlığı Meselesi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2010): 125-154.
• Elik, Hasan. Tevhit Mesajı Özlü Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Fikir Yayınları, Temmuz 2013.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meal-Tefsir. Trc. Cahit Koytak – Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 1423/2002.
• Fadl Abbâs, Hasan. el-Belâgā funûnuha ve efnânuha, 4. Baskı, Ürdün: Dâru’l-Furkân, 1417/1997.
• Fazlur Rahman. Ana Konularıyla Kur’an. Trc. Alparslan Açıkgenç. 14. Baskı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, Şubat 2016.
• Ferâhî, Abdulhamîd. el-İm‛ân fî aksâmi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Musannifeyn, 1349/1930.
• Fidan, Ayşenur. “Kur’ân’da Geleceğe Dair Gaybî Haberler: el-İsra 17/19, er-Rûm 30/1-5 ve el-Fetih 48/27 Ayetleri”. Bilimname: Düşünce Platformu 38/2 (2019): 835-862.
• Fidan, Ayşenur. Kur’ânî Dilin Nebevî Dili İnşası –Kudsî Hadisler Bağlamında–. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.
• Gelgeç, Sevim. Kur’an’da Beyan Kavramı ve Hz. Peygamber’in Tebyin Görevi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015.
• Gezer, Süleyman. “İnşâ-Haber Bağlamında Kur’ân Dilinin Yapısı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Ocak 2007): 135- 153.
• Gezer, Süleyman. Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Kur’an. 2. Baskı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, Aralık 2015.
• Gezgin, Ali Galip. Tefsîrde Semantik Metod ve Kur’ân’da Kavm Kelimesinin Semantik Analizi. 2. Baskı, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV Yayınları, Haziran 2014.
• Görgün, Tahsin. “İnşa-haber (Performative-Constative) ve Kur’ân’ın Anlaşılması –Sözeylem Teorisinin Tarihi Üzerine–”. Kur’an ve Dil: Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu 25/542 (17-18 Mayıs 2001): 443-460.
• Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer Yayınları, Mart 2016.
• Güney, Derya. “Mümin Şahsiyetin İnşası Bağlamında Kur’an’da Dua”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Habenneke el-Meydânî, Abdurrrahman Hasan. Meâricu’t-tefkir ve dekāiki’t-tedebbur. Dımeşk–Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1420/2000.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’an’da Tanrı ve İnsan. Trc. Kürşad Atalar, 3. Baskı, İstanbul: Pınar Yayıncılık, Mart 2014.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’an’da Dînî ve Ahlâkî Kavramlar. Trc. Selahattin Ayaz. 4. Baskı, İstanbul: Pınar Yayınları, Ekim 2011.
• İbn Abbas, Ebû’l-Abbas Abdullâh b. Abdilmuttalib. Tenvîru’l-mikbâs min tefsîri İbn Abbâs. Drl. Ebû’t-Tâhir Mecdu’d-Dîn Muhammed b. Yâ’kub b. Muhammed el-Firuzâbâdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbn Fârîs, Ebû’l-Hüseyin Ahmed. Mu‘cemu mekāyîsi’l-luğa. Thk. Abdusselam Muhammed Hârûn. 6 cilt, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hişâm, Abdu’l-Melik el-Himyerî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. Thk. Ömer Abdus’Selâm Tedmurî. 3. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1410/1990.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vîlu müşkili’l-Kur’ân. Thk. es-Seyyid Ahmed Sakr. 2. Baskı, Kahire: Dâru’t-Turâs, 1393/1973.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-’Arab, 3. Baskı, 15 cilt, Beyrut: Dâru Sadr, 1414/1994.
• İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî. Zādu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Thk. Zuheyr eş-Şavuş. 4. Baskı, Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1987/1407.
• İkbal, Muhammed. İslam’da Dinî Düşüncenin Yeniden İnşâsı. Trc. Rahim Acar. 5. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları, Şubat 2016.
• İsfehânî, Rağıb. el-Müfredât fî gāribi’1-Kur’ân, thk. Muhammed Seyyid Keylânî, Beyrut: Dâru’l-ma‛rife, 1999.
• Kabaklı, Ahmet. Türk Edebiyatı. 4. Baskı, 3 cilt, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, 1975.
• Kazvînî, Celaleddin Ebû’l-Meâlî el-Hatîb Muhammed b. ‛Abdirrahmân. el-Îdâh fî ‛ulûmi’l-belâgā. Thk. Muhammed ‛Abdulmun‛im Hafâcî. 3. Baskı, 2 cilt, Kahire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye li’l-türâs, 1413/1993.
• Koç, Turan. Din Dili. 5. Baskı, İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Koç, Turan. Dilin Ötesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
• Matlûb, Ahmed. Mu‛cemu’l-mustalahâti’l-belâğiyye ve tatavvuruhâ, Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1986.
• Mukātil, Ebû’l-Hasen b. Suleymân el-Belhi. Tefsîru Mukātil b. Suleymân. Thk. Dr. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 2. Baskı, Beyrut: Muessesetu Tarîhi’l-Arabî, 1423/2002.
• Mevdûdî, Ebu’l’Â’lâ. Tefhimu’l Kur’ân Kur’ân’ın Anlamı ve Tefsiri. Trc. Muhammed Han Kayanî v.dğr. İstanbul: İnsan Yayınları, Şubat 2005.
• Osmançelebioğlu, Serhan. Kur’an’da Sekîne Kavramı Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “İlk Dönem İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Cahiliye Araplarında Ahiret İnancı”. Cahiliye Araplarının Ahiret İnancı. Ed. Mehmet Mahfuz Söylemez, Şevket Kotan, Hüseyin Sarıkaya, Selman Çalışkan. 9-49. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, Eylül 2016.
• Suyûtî, Celâlu’d-dîn Abdurrahman. el-İtkân fî ‛ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Merkezi’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye. Medine-i Münevvere: Mektebetu’l-Meliki Fahdi’l-Vataniyye, 1426.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Dr. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî. Kahire: Dâru’l-Hicr, 2001.
• Topaloğlu, Bekir. “Kıyamet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002. 25: 516-522.
• Tümer, Günay. “Din”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994, 9: 314-319.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. Trc. M. Rami Ayas – Azmi Yüksel. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1986.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Câru’llah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakāiki gāvâmidi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd ‒ Alî Muhammed Mu’avvıd. Riyad: Mektebetu’l-Ubeykân, 1418/1998.
• Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedruddîn Muhammed b. Abdillâh. el-Burhân fî ‛ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim. 3. Baskı, Kahire: Dâru’t-Türâs, 1404/1984.