Osman Reşer’in 1913-1936 Yılları Arasında Berlin Devlet Kütüphanesi’ne Sattığı Yazmalar

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 477 - 568, 30.09.2021

Güler Doğan Averbek

Öz

1883’te Stuttgart’ta dünyaya gelen Osman Reşer (Oskar Rescher), 20. asrın üretken şarkiyatçılarındandır. 1909-1925 yıllarında Almanya-İstanbul arasında bir hayat sürmüş, 1925’te Türkiye’ye yerleşmiştir. Türkiye’de özel koleksiyonlarda, kütüphanelerde ve sahaflarda bulunan pek çok yazmayı incelemiş, binlerce yazmayı Avrupa ve Amerika’daki muhtelif kütüphanelere ve sahaflara satmıştır. Detayları söylenmemekle birlikte Reşer’in yazma satışı bugüne kadar belli muhitlerde dillendirilegelmiş; fakat –bizim çalışmalarımıza kadar- onun yazma ticareti herhangi bir çalışmaya konu olmamıştır. Bu makale bir dizi çalışmanın ikinci halkasını teşkil etmektedir. Müşterek bir çalışmanın ürünü olan “Oskar Rescher – Biographical Finds around Manuscripts, Books and Libraries” başlıklı ilk yazıda Reşer’in hayatına ve Berlin Devlet Kütüphanesi ile arasındaki ticari faaliyete odaklanılmıştır. Bu çalışmada ise iki hususa dikkat çekilmektedir. İlki Reşer’in vefatından sonra Berlin Devlet Kütüphanesi’ne satılan 1722 cilt yazmadır. Tespitimize göre söz konusu yazmalar Reşer’e ait değildir. İkinci husus ise bizzat Reşer’in 1913-1936 yılları arasında Berlin Devlet Kütüphanesi’ne sattığı yazmalardır. Bu yazıda satış sürecine değinildikten sonra yazmaların detaylı bir listesi verilmiştir. Dolayısıyla bu çalışma ilgiyi, elsine-i selâseye vâkıf bir şarkiyat âliminin bizzat seçerek ve etüt ederek sattığı 1192 yazmaya yönlendirme amacındadır. Yazmaların kütüphane sağlama defterine kaydedildikleri tarihe ve künye sırasına göre tertip edilen listede mecmualar dâhil her bir metnin eser adı, müellif adı ve dili belirtilmiş, yazmaların raf numaraları verilmiştir. Listede ayrıca ilgili yazma hakkında detaylı bilginin bulunabileceği katalog gösterilmiş; henüz kataloglanmayan yazmalar belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osman Reşer, manuscript trade, Berlin State Library, Staatsbibliothek zu Berlin, Islamic manuscripts

Destekleyen Kurum

Stiftung Preußischer Kulturbesitz

Proje Numarası

“Reconstruction of Oskar Rescher’s Life and Works as an Orientalist: A Life between Germany and Istanbul”

Teşekkür

Bu çalışma, “Reconstruction of Oskar Rescher’s Life and Works as an Orientalist: A Life between Germany and Istanbul” adıyla Stiftung Preußischer Kulturbesitz’in maddi desteğini almıştır, kurum yetkililerine müteşekkirim. Ayrıca ihtiyaç duyduğum ortamı temin eden ve kütüphane kayıtları ile yazmalara erişim imkânı tanıyan Berlin Devlet Kütüphanesi Şarkiyat Bölümü Müdürü Christoph Rauch’a ve çalışmanın ardındaki maddi-manevi destekçim, kıymetli dostum Dr. Thoralf Hanstein’a içten teşekkür ederim. Çalışmaya sundukları kurumsal destek sebebiyle İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü’ne, İstanbul Üniversitesi İSAMER Müdürü Prof.Dr. Ahmet Hamdi Furat’a, Berlin’de bulunduğum süre zarfında desteklerini gördüğüm Sinan İlhan’a, Mehmet Çelebi’ye şükranlarımı sunarım.

The Manuscripts Oskar Rescher Sold to the Berlin State Library Between 1913-1936

Öz

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20th century. He spent his life between Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and second-hand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries and second-hand bookstores in Europe and America. Although the details have not been uncovered, Rescher’s manuscript sales are still being voiced in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours. This article constitutes the second phase of a series of studies. The first article, titled “Oskar Rescher – Biographical Finds around Manuscripts, Books, and Libraries” and the product of a collaborative effort, focused on Rescher’s life and his trade activities with the Berlin State Library. The current study draws attention to two issues. The first involves the 1,722 volumes sold to the Berlin State Library after Rescher’s death. According to our determinations, these manuscripts did not belong to Rescher. The second issue involves the manuscripts Rescher sold to the Berlin State Library between 1913-1936. This article provides a detailed list of these manuscripts after mentioning the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 1,192 manuscripts one Orientalist scholar had personally selected, studied, and sold. The title, author name, and language are specified for each work on the list that has been organized with respect to the date and identification order by which the manuscripts were recorded in the acquisition journal at the library; this includes majmuas, and the manuscripts’ shelf numbers are also given. The list additionally includes the catalogue reference where detailed information about the related manuscript can be found; manuscripts not yet catalogued have been also noted.

Anahtar Kelimeler

Osman Reşer, manuscript trade, Berlin State Library, Staatsbibliothek zu Berlin, Islamic manuscripts

Proje Numarası

“Reconstruction of Oskar Rescher’s Life and Works as an Orientalist: A Life between Germany and Istanbul”

Kaynakça

• Assfalg, Julius – Joseph Molitor. Armenische Handschriften. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1962. [4]
• Doğan Averbek, Güler – Thoralf Hanstein. “Oskar Rescher - Biographical Finds around Manuscripts, Books and Libraries.” Sammler – Bibliothekare – Forscher: Beiträge zur Geschichte der Orientalischen Sammlungen an der Staatsbibliothek zu Berlin. ed. Sabine Mangold-Will, Christoph Rauch, Siegfried Schmitt. Frankfurt/ Main: Vittorio Klostermann Verlag, 2021, 387-449.
• Eilers, W. – W. Heinz. Persische Handschriften. c. 1. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1968. [14/1]
• Flemming, Barbara. Türkische Handschriften, c. XIII/1, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1968. [13/1]
• Götz, Manfred. Türkische Handschriften, c. XIII/2, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1968. [13/2]
• Götz, Manfred. Türkische Handschriften, c. XIII/4, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1979. [13/4]
• KOHD (Katalogisierung der Orientalischen Handschriften in Deutschland [Almanya Şarkiyat Yazmaları Toplu Katalogu], https://orient-mss.kohd.adw-goe.de/)
• Kraemer, Jörg. Persische Miniaturen und ihr Umkreis: Buch- und Schriftkunst arabischer, persischer, türkischer und indischer Handschriften aus dem Besitz der früheren Preussischen Staats- und der Tübinger Universitätsbibliothek. Tübingen: Der Kunstverein, 1956.
• “Orientalische Handschriften Zugangsbuch, 1919-.” Ms. Berlin State Library, Oriental Department.
• Quiring-Zoche, Rosemarie. Arabische Handschriften: Die Handschriften der Sammlung Oskar Rescher in der Staatsbibliothek zu Berlin-Preussischer Kulturbesitz c. XVII/3, 5–7. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1994-2015.
• Schoeler, Gregor. Arabische Handschriften. Reihe B. c. 2. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1990. [17B/2]
• Schoeler, Gregor. Arabische Foliobände der Staatsbibliothek zu Berlin. c. 14. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2020. [17B/14]
• Sellheim, Rudolf. Arabische Handschriften. Reihe A: Materialien zur arabischen Literaturgeschichte. c. 1. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1976. [17A/1]
• Sellheim, Rudolf. Arabische Handschriften. Reihe A: Materialien zur arabischen Literaturgeschichte. c. 2. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1987. [17A/2]
• Sohrweide, Hanna. Türkische Handschriften. c. XIII/3. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1974. [13/3]
• Sohrweide, Hanna. Türkische Handschriften, c. XIII/5, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1981. [13/5]
• “Standortverzeichnis der Orientalischen Handschriften der Preußischen Staatsbibliothek: Orientalische Handschriften in folio.” Ms. Berlin State Library, Oriental Department.
• “Standortverzeichnis der Orientalischen Handschriften der Preußischen Staatsbibliothek: Orientalische Handschriften in quarto.” Ms. Berlin State Library, Oriental Department.
• “Standortverzeichnis der Orientalischen Handschriften der Preußischen Staatsbibliotheken: Orientalische Handschriften in octavo.” Ms. Berlin State Library, Oriental Department.
• Stchoukine, Ivan vd. Illuminierte islamische Handschriften. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1971. [16/1]
• Wagner, Ewald. Arabische Handschriften. Reihe B. c. 1. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1976. [17B/1]