Komşuluk Hukuku Sebebiyle Özel Mülkiyete Getirilen Sınırlamalar: Kadınlara Ait Ev İçi Özel Mekânların (Makarr-ı nisvân) Dışarıdan Görülmesi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 565 - 580, 28.09.2023

Kamil Yelek

https://doi.org/10.26650/iuitd.2023.1292844

Öz

İslam hukukunda mülkiyet hakkına birtakım sınırlamalar getirilebilmektedir. Özel mülkiyetteki tasarruflara sınırlama getiren sebeplerinden birisi de kadınların ev içerisinde tesettüre girmeden rahatça hareket ettikleri mekânların dışarıdan görülmesidir. İslam hukukunun klasik kaynaklarının yanı sıra Osmanlı fetvâ mecmualarında da gündeme getirilen bu mesele, şer’iyye sicillerinde önemli bir şikâyet konusu olarak dikkatleri çekmektedir. Ancak önemine rağmen konuyla ilgili müstakil ve nitelikli çalışmalar yapılmamıştır. Bu makale, söz konusu eksikliği gidermek için özel mülkiyete getirilen sınırlamalar bağlamında kadınlara ait ev içi özel mekânların (makarr-ı nisvân) dışarıdan görülmesini incelemeyi hedeflemektedir. Çalışma, insanların özel mülkündeki tasarruf yetkilerini araştırmakta ve konuyla ilgili hukuktaki değişimi analiz etmektedir. Mahremiyeti ihlal eden tasarrufların kanun yoluyla sınırlandırılıp sınırlandırılamayacağını tespit etmeyi amaçlayan çalışma, aynı zamanda bu konunun fetvâ mecmualarında nasıl tasvir edildiğini ve şer’iyye sicillerinden hareketle Osmanlı uygulamasında nasıl hayata geçirildiğini tahlil etmektedir. Elde edilen bulgular, İslam hukukunda özel mülkiyete getirilen sınırlamaların daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamakta ve bu tür kısıtlamaların tarihsel bağlamı ve uygulaması hakkında fikir vermektedir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Komşuluk Hukuku, Özel Mülkiyet, Sınırlama, Makarr-ı nisvân

Restrictions on Private Property Due to Neighborhood Law: The Visibility of Women’s Domestic Private Spaces (Maqarr al-niswān) from the Outside

Öz

Some limitations may be imposed on property rights in Islamic law. One of the limitations on the disposition of private property relates to spaces where women move freely in the house without wearing the scarf (hijāb), which can be seen from the outside. This issue, which was brought up in classical sources of Islamic law as well as in Ottoman fatwā collections, draws attention as an important complaint in the sharʿiyyah records. However, despite its significance, there is a noticeable scarcity of independent studies on the subject. To address this gap, this article aims to examine the visibility of women’s domestic private spaces (maqarr al-niswān) from the outside in the context of restrictions on private property. The study delves into the powers of disposition of people’s private property and examines the corresponding changes in the legal system. It aims to determine whether dispositions that violate privacy can be restricted by law while also analyzing how this matter is portrayed in the fatwā collections and how it was implemented in Ottoman practice based on the sharʿiyyah records. The findings obtained contribute to a better understanding of the limitations on private property in Islamic law and offer insights into the historical context and application of such restrictions.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Neighborhood Law, Private Property, Restriction, Maqarr al-niswān

Kaynakça

• al-Bazzazi, Hafız al-Dîn Muhammad b. Muhammad b. Shihab al-Kardaff. al-Fatâwâ al-Bazzâziyya. ed. Salim Mustafa al-Badrî. Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1971. google scholar
• al-Bukharî, Burhan al-Dîn. al-Muhit al-Burhâni fi al-Fiqh al-Nu’mani. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1424/2004. google scholar
• al-Haşkafi, 'Ala' al-Dîn. al-Durr al-Mukhtâr fiSharh Tanwir al-Abşâr. ed. Abd al-Mun'im Khalîl Ibrahîm. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 2002. google scholar
• Ali Haydar Efendi. Durar al-Hukkâm SharhMajallat al-Ahkâm. İstanbul: Matbaaa-i Tevsi-i Tıbaat, 1330. google scholar
• al-Kasanî, 'Ala' al-Dîn Abu Bakr b. Mas'ud. Badai ‘ al-Şanâ'i ‘ fi Tartib al-Sharâ'i. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1986. google scholar
• al-Marghînanî, Burhan al-Dın 'Alı b. Abı Bakr. al-Hidâya sharh Bidâyatal-mubtadi'. Beirut: Dar Ihya' al-Turath al-'Arabı, n.d. google scholar
• al-Marghınanı, 'Imad al-Dın. Fuşul al-ihkam. İstanbul: Suleymaniye Library, Yazma Bağışlar Collection, no: 990. google scholar
• al-Mawşilî, Majd al-Dın 'Abdullah ibn Mahmud ibn Mawdud. al-Ikhtiyâr li-Ta‘lıl al-Mukhtâr. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1937/1356. google scholar
• al-Samarqandı, Abu al-Layth. al-Fatâwâ min aqâwil al-mashayikh fi al-ahkâm al-shar’iyyia. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1971. google scholar
• al-Samarqandı, Abu al-Layth. Kitab al-Nawazil. İstanbul: Suleymaniye Library, Şehit Ali Paşa Collection, no: 935. al-Sarakhsı, Shams al-A’imma Muhammad b. Ahmad b. Sahl. al-MabsUt. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1993. al-Shaybanı, Muhammad b. al-Hasan. al-Asl, ed. Mehmet Boynukalın. Beirut: Dar al-Ibn Hazm, 2012. google scholar
• al-Sivası, Kamal al-Dın Ibn al-Humam. Fath al-Qadir. Beirut: Dar al-Fikr, n.d. google scholar
• al-Usrushani, Majd al-Dın. al-FuşUl fi al-muamalât. İstanbul: Suleymaniye Library, Nuruosmaniye Collection, no: 1773. google scholar
• al-Zayla'î, Fakhr al-Dın 'Uthman b. 'Ali. Tabyin al-Haqâ'iq Sharh Kanz al-Daqâ'iq. Bulaq: al-Matba'a al-Kubra al-Amîriyya, 1313. google scholar
• al-Zuhaylı, Wahbah. al-Fiqh al-Islami wa-Adillatuh. Damascus: Dar al-Fikr, 1988. google scholar
• Chalabı, Fudayl. ad-Damânâtfi al-furU‘ al-Hanafiyyah. İstanbul: Suleymaniye Library, Nuruosmaniye Collection, no: 1965. google scholar
• Çatalcalı, Ali Efendı. Fatawa Ali Efendi. İstanbul: Suleymaniye Library, Pertevniyal Collection, no: 345 google scholar
• Diyarbekir Şer’iyye Sicilleri Amid Mahkemesi 3754 Numaralı Sicil. ed. Ahmet Zeki İzgöer. Diyarbakır: Dicle University Faculty of Theology Press, 2014. google scholar
• Durrızade, Mehmed Arif Efendı. Natijat al-Fatawa. İstanbul: Suleymaniye Library, Pertevniyal Collection, no: 354 google scholar
• Evkâf-ı Hümâyûn Müfettişliği Shar'iyyah Records, no: 54, 139a/4 vd. google scholar
• Feyzullah Efendi. Fatawa Feyziyye. İstanbul: Suleymaniye Library, Pertevniyal Collection, no: 347. google scholar
• Ibn 'Âbidîn, Muhammad Amîn. Raddal-Muhtâr ‘alâ ’l-Durr al-mukhtâr. Beirut: Dar al-Fikr, 1412. google scholar
• Ibn Nujaym, Zayn al-Dın. al-Ashbâh wa al-Nazâ’ir. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 1419. google scholar
• Ibn Nujaym, Zayn al-Dın. al-Bahr al-Râ'iqSharhKanz al-Daqâ'iq. Cairo: Dar al-Kitab al-Islamı , n.d. google scholar Ibn Qadı Simawna, Muhammad b. Isra’îl Badr al-Dın. Jâmi‘ al-FuşUlâyn. Cairo: al-Matbaa al-Azhariyyah, 1300. google scholar
• İlmiye Salnamesi. İstanbul: Matbaa-i Âmire 1334. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri Bab Mahkemesi 150 Numaralı Sicil. ed. Coşkun Yılmaz. İstanbul: Kültür AŞ. Publications, 2019. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri Bab Mahkemesi 172 Numaralı Sicil. ed. Coşkun Yılmaz. İstanbul: Kültür AŞ. Publications, 2019. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri Bab Mahkemesi 3 Numaralı Sicil. ed. Mehmet Akman. İstanbul: İSAM Publications, 2011. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havass-ı Refia) 74 Numaralı Sicil. ed. Coşkun Yılmaz. İstanbul: İSAM Publications, 2011. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 137 Numaralı Sicil. ed. Coşkun Yılmaz. İstanbul: Kültür AŞ. Publications, 2019. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 25 Numaralı Sicil. ed. Coşkun Yılmaz. İstanbul: Kültür AŞ. Publications, 2019. google scholar
• İstanbulShar'iyyahRegister, no: 22, 85b/1. google scholar
• Köse, Saffet. İslam Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması. İstanbul: İFAV Publications, 1997. google scholar
• Presidency of State Archives Ottoman Archive, Cevdet Belediye, C.BLD, 32/1560, H-29-12-1255. google scholar
• Qâdî Khan, Hasan b. Manşur al-Uzjandî al-Farghânî. Fatcmâ Qödi Khan. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya, 2009. google scholar
• Yenişehirli, Abdullah Efendi. Bahjat al-Fatâwâ. İstanbul: Suleymaniye Library, Pertevniyal Collection, no: 327. google scholar