Türk Hiciv Şiirinde Rüşvet

Yıl 2012, Sayı: 57, 1 - 28, 10.03.2013

Nihat Falay

Öz

Bu tebliğde hiciv ve rüşvet anahtar sözcükleri çeşitli kaynaklara değinilerek kavramsal olarak ele alınacak. Ayrıca ekonomik bir kavram olan rüşvetin Türk hiciv şiirindeki yeri örnekler gösterilerek açıklanacaktır. Osmanlı-Türk toplumlarında rüşvete ilişkin hiciv örneklerinin gelişimi çeşitli yüzyıllar kapsamında incelenecektir. Bu bağlamda 13-14-15. yüzyıllar, 16. yüzyıl, 17. yüzyıl, 18. yüzyıl, 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl kendi özgün yapıları içerisinde sırasıyla ele alınmıştır. Osmanlıda 13. ve 14. yüzyıllardan beri ağır eleştiri, suçlama ve hiciv örnekleri ile dolu olan çeşitli zanaat ve mesleklere ait şiir ve nesir şeklindeki edebiyat yapısı 15. ve 16. yüzyıllarda da devam etmiş, özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda bu hiciv giderek artmıştır. 19. ve 20. yüzyılların hiciv örnekleri ise giderek daha bürokratik bir nitelik kazanmıştır. Toplumun üst katmanları ve sınıflarındaki küçük bir azınlık tüketim heveslerine dayalı yüksek hayat standartlarında yaşarken, toplumun orta ve düşük gelirli katmanları ve sınıflarındaki büyük bir çoğunluk ise düşük hayat standartlarında yaşamıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Şiir, Hiciv, Türk Hiciv Şiiri

Kaynakça

• Âli, Gelibolulu Mustafa (1978): Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyafet Sofraları, 2. Cilt. (Haz: O.Ş. Gökyay), İstanbul, Tercüman 1001 Eser.
• Apaydın, Mustafa (2001): Türk Hiciv Edebiyatında Ziya Paşa, Ankara, Kültür Bakanlığı.
• Âşık İhsanî (1996): Yazacağım, İstanbul, İstanbul Matbaası.
• Başgöz, İlhan (1999): Yunus Emre (inceleme-şiirlerinden güldeste), 3. Cilt, İstanbul. Cumhuriyet Gazetesi.
• Eyüpoğlu, Sabahattin (1977): Pir Sultan Abdal, İstanbul, Cem Yayınevi.
• Gökyay, Orhan Şaik (1978): “Önsöz”, Gelibolulu Mustafa Âli’nin Ziyafet Sofraları, Cilt I., İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1969): Pir Sultan Abdal: hayatı, sanatı, eserleri, Cilt I., İstanbul.
• Hikmet, Nâzım (1970): Memleketimden İnsan Manzaraları, İstanbul, De Yayınevi.
• İslam Ansiklopedisi (1977), cilt V.
• Kadir, A. (yenileştiren) (1970): Bugünün Diliyle Tevkif Fikret, (yer yok), Alfabe Matbaası.
• Karaer, Mustafa Necati (tarih yok): Karacaoğlan, İstanbul, Tercüman 1001 Temel Eser.
• Karal, Enver Ziya (1941): “Tanzimat Devri Vesikaları: Rüşvetin Kaldırılması İçin yapılan Teşebbüsler”, Tarih Vesikaları Dergisi, I/I, Haziran.
• Köprülü, M. Fuad (1964): Saz Şairleri, cilt IV., Ankara, Mili Kültür Yayınları.
• Köprülüzade, M. Fuad (1930): “Bektaşi Şairleri”, S. Nüzhet’in Bektaşi Şairleri içinde, İstanbul, Devlet Matbaası.
• Levend, Âgah Sırrı (1988): Türk Edebiyat Tarihi, cilt I., Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Mumcu, Ahmet (1969): Osmanlı Devleti’nde Rüşvet (özellikle adlî rüşvet), Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi. Nüzhet, Saadettin(1930), Bektaşi Şairleri, İstanbul, Devlet Matbaası.
• Öngören, Ferit (1983): Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı ve Hicvi, Ankara, Türkiye İş Bankası.
• Özkırımlı, Atilla: Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, Cilt 3.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1983): Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 3 Cilt, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
• Umur, Ziya (1979): Roma Hukuku, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Umur, Ziya (1983): Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Ülgener, Sabri, F. (1950): “14’üncü Asırdan Beri Esnaf Ahlakı ve Şikayeti Mucip Bazı Halleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 11. cilt, Ekim 1949-Temmuz 1950, No. 1-4.
• Ülgener, Sabri, F. (1951): İktisadî İnhitat Tarihimizin Ahlâk ve Zihniyet Meseleleri, İstanbul, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi: 55.
• Yücelen, Hilmi (1973): Türk Mali Tarihine Toplu Bir Bakış ve Maliyecî Şairler Antolojisi, İstanbul, Nilüfer Matbaası.
• Zelyut, Rıza (1990): Halk Şiirinde Gerçekçilik, Ankara, Ankara Yayın Üretim Kooperatifi (AYKO).