Science related articles in the journal Fenn and Salih Zeki’s ‘First Conference’ at the Darülfünun

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 1, 42 - 88, 01.12.2015

Bilal Yurtoğlu

Öz

This article aims to examine the popular science journal Fenn published
in Istanbul by a group of mathematics students of the Darülfünun (University),
between 23 March - 15 June 1911. This was a short lived journal: only 13 issues
saw the press. Some of the writings treating scientific issues were penned by the
Darülfunun professors, among them the professor of mathematics Salih Zeki.
The journal published three articles by him, including the “First Conference” he
gave at the Darülfünun. The present study aims to introduce the articles related
to various scientific topics. Transliterations of Salih Zeki’s articles including his
“First Conference” on the conductivity of gases have been appended to the
present study.

Anahtar Kelimeler

Darülfünün, Fenn, high schools, journals, mathematics education, Salih Zeki

Fenn gazetesindeki bilimsel makaleler ve Salih Zeki’nin Darülfünun’daki ‘Birinci Konferans’ı

Öz

Bu çalışmada 23 Mart – 15 Haziran 1911 tarihleri arasında İstanbul’da
yayınlanan Fenn adlı gazete incelenmiştir. Gazete, Darülmuallimîn
mezunlarından ve Darülfünün matematik bölümü son sınıf öğrencilerinden
oluşan bir grup tarafından çıkarılmıştır. Amacı, rüşdiye ve idadî öğrencilerinin
matematik ve fizik bilgilerini takviye etmek olup, içeriğinin önemli bir kısmı
okuyuculara yöneltilen çok sayıda matematik ve fizik sorusundan oluşmaktadır.
Bu soruların bir kısmının çözümleri açıklanmakta, bazılarının çözümü ise
okuyuculardan istenmektedir. Gazetede, aralarında Salih Zeki’nin de bulunduğu
ve Darülfünun hocalığı yapmış olan, dönemin bazı önemli kişileri tarafından
kaleme alınmış on beş bilimsel ve felsefî makale yer almaktadır. Bu
makalelerden üçü Salih Zeki’ye aittir. Çalışmamızda önce gazetenin tüm
sayıları ayrıntılı şekilde tanıtılmış, ardından söz konusu makaleler incelenmiş ve
içerdiği görüşler tespit edilmiştir. Fen bilimleri eğitim tarihindeki önemine
binaen, Salih Zeki’nin, gazların iletkenliği konusunda Darülfünun’da verdiği ilk
konferansı da içeren üç makalesinin çevriyazısı çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Darülfünün, dergiler, Fenn, orta öğretim, matematik öğretimi, Salih Zeki

Kaynakça

• Adıvar, Abdülhak Adnan. Bilim ve Din (İlim ve Din). İstanbul: Remzi Kitabevi,1980.
• Akbaş, Meltem. “Salih Zeki ve ‘Zaman’ Başlıklı Konferansı.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 1 (2005): 79-96.
• Asimov, Isaac. Bilimler ve Buluşlar Tarihi. Çeviren Elif Topçugil. Ankara: İmge Kitabevi, 2006.
• Bir,Atilla ve Mustafa Kaçar. “Salih Zeki’nin ‘Teslis-i Zaviye’ Konusundaki “Bir Hendese Meselesi” Adlı Yazı Dizisi.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 1 (2005): 45-66.
• Demirtaş, İnanç Akdeniz. “Salih Zeki’nin Lobaçevski Geometrisi Tanıtan İki Konferansı.” Osmanlı Bilim Araştırmaları 7, 1 (2005): 67-78.
• Duman, Hasan. Arap Harfli Süreli Yayınlar Toplu Katalogu. İstanbul: IRCICA, 1986.
• Fenn, 1-13 (10 Mart 327/21 Rebiulevvel 329 -2 Haziran 327/17 Cemaziyelahir 329).
• DİA. “Kiepert.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2002.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. Darülfünun, Cilt 1-2. Yayına hazırlayan Hümeyra Zerdeci. İstanbul: IRCICA, 2010.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen, M. Serdar Bekar, Gülcan Gündüz ve Veysel Bulut. Osmanlı Tabii ve Tatbiki Bilimler Literatürü Tarihi, Cilt 1-2. İstanbul: IRCICA, 2006. Kant, Imauel. Evrensel Doğa Tarihi ve Gökler Kuramı. Çeviren Seçkin Selvi. İstanbul: Yaylacılık Matbaası, 2003.
• Mason, Stephen Finney. Bilimler Tarihi. Çeviren Umur Daybelge. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2001.
• Ronan, Colin A. Bilim Tarihi. Çeviren Ekmeleddin İhsanoğlu ve Feza Günergun. Ankara: TÜBİTAK, 2005.
• Saraç, Celâl. Salih Zeki Bey Hayatı ve Eserleri. Yayına hazırlayan: Yeşim Işıl Ülman. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık, 2001.
• Van Der Waerden, Bartel Leendert. Bilimin Uyanışı. Çeviren Orhan Ş. İçen ve Yılmaz Öner. İstanbul: Türk Matematik Derneği, 1994. Yıldırım, Cemal. Bilim Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.
• Yurtoğlu, Bilal. Kâtip Çelebi’nin Yunan Roma ve Hristiyan Tarihi Hakkındaki Risalesi. Ankara: Ankara Kültür Merkezi, 2012.
• Yurtoğlu, Bilal. Osmanlı Modern Bilim ve Felsefe Metinleri Mecmua-i Ulum Örneği. Kastamonu: Töre Basım-Yayın, 2014.
• Yurtoğlu, Bilal. Kâtip Çelebi. Ankara: Ankara Kültür Merkezi, 2009.
• İlen, Ayşe. “Resimli Gazete’de ‘Teslis-i Zâviye Meselesi’.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.
• “The Early History of Combustion Engines” http://www3.eng.cam.ac.uk/DesignOffice/projects/cecil/history.html