TOXICOLOGY IN POISONOUS YEARS: SÜMUM VE TESEMMÜMAT, DAMASCUS / BEIRUT 1918

Yıl 2018, Cilt 19 ‘Savaş ve Bilim’ Özel Sayısı, 1 - 20, 05.12.2018

Şeref Etker

https://doi.org/10.30522/iuoba.469295

Öz

Dr.
Süleyman Rifat (Suleiman Rifaat) graduated from the Civilian Medical School in
Istanbul in 1906. In 1909 he was elected by the Ministry of Education to study
in Germany. Süleyman Rifat attended the Institute of Pharmacology in Berlin and
specialised in pharmacodynamics, toxicology and immunology. After his return in
1913 he was appointed to Palestine as health authority in Jerusalem. In the
same year he joined the staff of the Ottoman Medical School in Damascus as
professor of materia medica and therapeutics. With the beginning of the First
World War Süleyman Rifat was conscripted to serve in the IV^th Army
in the Sinai. He was the instructor for the cacolet transport services, and
participated in the First Battle of the Suez Canal 1915. When the Ottoman
Medical School was relocated in Beirut Dr. Süleyman Rifat was discharged to
join its staff as professor of pharmacodynamics and therapy. Here he edited a
compendium on poisons and intoxication consisting of tables, entitled Sümum
ve Tesemmümat (Poisons et Empoisonnements). Certain elements of this text
relates to the chemical warfare engaged by the British forces in the Second and
Third Gaza Battles in 1917. Dr. Süleyman Rifat lived in Beirut after the Great
War and converted to the Baha’i Faith.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Rifat, Suleiman Rifaat, poisons, intoxication, Sümum ve Tesemmümat, Ottoman Civilian Medical School in Damascus, Ottoman Medical Faculty in Beirut, chemical warfare, Baha‘i Faith

ZEHİRLİ YILLARIN TOKSİKOLOJİSİ: SÜMUM VE TESEMMÜMAT, ŞAM / BEYRUT 1918

Öz

Dr. Süleyman Rifat, Mekteb-i
Tıbbiye-i Mülkiye’yi 1906 yılında bitirdikten sonra, Maarif Nezareti tarafından
eğitim için, 1909’da Almanya’ya gönderildi. Berlin’de
farmakodinami, toksikoloji ve bağışıklık bilimi üzerinde çalıştı. İstanbul’a
1913 yılında döndükten sonra Kudüs’e tayin edildi. Aynı yıl içinde, Şam
Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiyesi’ne Müfredat-ı Tıb ve Fenn-i Tedavi Muallimi oldu.
Süleyman Rifat, Birinci Dünya Savaşının başlangıcında Mükellef Yüzbaşı olarak
IV. Orduda görevlendirildi. Sina’da kakule eğiticisi oldu. Birinci Süveyş
harekatına katıldı. Beyrut Osmanlı Tıbbiyesi’nin açılması üzerine terhis
olunarak Farmakodinami ve Tedavi muallimliğine atandı. Sümum ve Tesemmümat adını verdiği, tablolardan oluşan bir
toksikoloji elkitabını 1918’de yayımladı. 1917’de İkinci ve Üçüncü Gazze
muharebelerinde İngilizler tarafından kimyasal mermiler kullanılmasının
toksikoloji eğitim programına yansıdığı düşünülebilir. Savaştan sonra Beyrut’a
yerleşerek serbest hekimlik yapan Süleyman Rifat Bahailiği benimsedi.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Rifat, zehir, zehirlenme, Sümum ve Tesemmümat, Şam Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiyesi, Beyrut Osmanlı Tıbbiyesi, Kakule Nizamnamesi, kimyasal savaş, Bahailik

Kaynakça

• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) DH.SAİDd.157/103.1302 Zilhicce 29 [9 Ekim 1885].
• IRCICA FAV.00.00.03 (Dr. Ali Vehbi Türküstün koleksiyonu)
• İBB Atatürk Kitaplığı Bel_Mtf_001694.pdf.
• Private Archive: Title in Beirut c. 1925.
• Ahmed Djemal Pascha and Theodor Wiegand. Suriye ve Filistin ve Garbi Arabistan Abidat-ı Atikesi / Alte Denkmäler aus Syrien, Palästina und Westarabien. Berlin: Verlag Georg Reimer, 1918.
• Alkan, Necati. “The Young Turks and the Baha‘is in Palestine.” In Late Ottoman Palestine: The Period of Young Turk Rule, edited by Yuval Ben-Bassat and Eyal Ginio, 259-278. London: I.B. Tauris, 2011.
• Alkan, Necati. Dissent and Heterodoxy in the late Ottoman Empire: Reformers, Babis and Baha‘is. Istanbul, The Isis Press, 2008.
• Arslan, Esat. “Bir ABD İstihbarat Ajanının Gözünden Suriye’deki IV. Ordu ve Gazze Muharebeleri.” İçinde 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşını Anlamak, Uluslararası Sempozyum, İstanbul, 20-21 Kasım 2014, edited by Zekeriya Türkmen, 435-461. İstanbul, Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, 2015.
• Atasoy, Ali Rıza. Şam Türk Tıbbiye Mektebi Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü, 1945.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, IV. Cilt I. Kısım, Sina - Filistin Cephesi, Harbin Başlangıcından İkinci Gazze Muharebeleri Sonuna Kadar. Ankara: T.C. Genelkurmay Başkanlığı ATASE yay., Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1979.
• Dolev, Eran. Allenby’s Military Medicine: Life and Death in World War I Palestine. London: I.B. Tauris, 2007.
• Dölen, Emre. Eczacı Kimyager Anorganik ve Analitik Kimya Müderrisi Ligor Bey (1877-1956). Istanbul: Türkiye Kimya Derneği, 2017.
• Dölen, Emre. Umumi Kimya Müderrisi Mustafa Hakkı Nalçacı (1881-1953). İstanbul: Türkiye Kimya Derneği, 2016.
• Gaz Muharebesi ve Gazlardan Korunma Hakkında Talimat, Neferata Mahsusdur. İstanbul: Matbaa-i Askeriye, 1332 [1916].
• Gaz Muharebesi ve Gazlardan Korunma Hakkında Talimatname, Neferata mahsusdur, Harbiye Nezareti Sahra Sıhhiye Müfettiş-i Umumiliği. İstanbul: Matbaa-i Askeriye, 1333 [1917].
• Gruby, David. “Appareils et instruments de l’art médical (Études sur l’Exposition de 1867).” Annales et archives de l’industrie au XIXe siècle no. 36-37 (25 Janvier 1869): 277-296.
• Hill, Jr., Benjamin A. “History of Medical Management of Chemical Casualties.” In Medical Aspects of Chemical Warfare, edited by Shirley D. Tuorinsky, 77-114. Washington DC: Borden Institute, 2008.
• Hurşid, Sait. Son Vapuru Kaçıranlar, yay. haz. M. Bülent Varlık. İstanbul: İletişim, 1999.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. Al-Muassasat al-Sihhiyah al-Uthmaniyah al-Hadithah fi Suriyah: al-Mustashfayat wa-Kulliyat Tibb al-Sham. Amman: Lajnat Tarikh Bilad al-Sham, 2002.
• Kakule Talimatnamesi, edited by Süleyman Rifat. Beersheba ?, 1332[1916] ?.
• Latimer, George O. The Light of the World. Boston: Self-published, 1920.
• “Letter from Abbas Adib to Dr. Zia M. Bagdadi (Jan. 4, 1922).” Star of the West 12, no. 19 (March 2, 1922): 302.
• Main, Steven J. “Gas on the Eastern Front during the First World War (1915-1917).” Journal of Slavic Military Studies 28, 1 (Jan.-March 2015): 99-132.
• Sheffy, Yigal. “Asphyxiating Gas and the Gallipoli War: The Introduction of Chemical Warfare to the Middle East / Zehirli Gaz ve Çanakkale Savaşları: Kimyasal Savaş Yöntemlerinin Ortadoğu’da Kullanımın Başlangıcı.” In Gallipoli in Retrospect 90 Years On / 90. Yıldönümünde Çanakkale Savaşlarını Düşünürken, edited by A. Mete Tuncoku, 225-240. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi, 2005.
• Sheffy, Yigal. “The Chemical Dimension of the Gallipoli Campaign: Introducing Chemical Warfare to the Middle East.” War in History 12, 3 (July 2005): 278-317.
• Sheffy, Yigal. “Chemical Warfare and the Palestine Campaign, 1916-1918.” The Journal of Military History 73, 3 (July 2009): 803-844.
• Stein, Oliver. “Archeology and Monument Protection in War: The Collaboration between the German Army and Researchers in the Ottoman Empire, 1914-1918.” In Militarized Cultural Encounters in the Long Nineteenth Century: Making War, Mapping Europe, 2018, edited by Joseph Clarke and John Hornes, 297-318. Cham: Palgrave Macmillan, 2018.
• Stein, Oliver. Nachrichtendienstoffizier im Osmanischen Reich: Ernst Adolf Muellers Kriegseinsatz und Gefangenschaft im Vorderen Orient, 1915-1919, mit einer kritischen Edition seiner Erinnerungen, Istanbuler Texte und Studien, 41. Baden-Baden: Ergon Verlag, 2018.
• Süleyman Rifat, Müfredat-ı Tıbdan En Mühim ve Kesir’ül-Vuku Sümum ve Tesemmümat Levhat-ı Tıbbiyesi: Zehirler ve Zehirlenmeler (Tableaux des Poisons et Empoisonnements). Beyrut: Tabbara Matbaası, 1334-1918.
• Suleiman Rifàtwachdani. “Das Schiksal des Cocains und Ekgonins im Organismus.” Biochemische Zeitschrift 54, 1/2 (1913): 83-91.
• Wiegand, Theodor. Halbmond in Letzen Viertel. Briefe und Reiseberichte aus der alten Türkei von Theodor und Marie Wiegand 1895 bis 1918, edited by Gerhard Wiegand. München: Bruckmann, 1970.
• Wiegand, Theodor. “Denkmalschutz und kunstwissenschaftliche Arbeit während des Weltkrieges in Syrien, Palästina und Westarabien.” Zeitschrift für bildende Kunst (Leipzig) 54 (1918/19): 278-293.
• Wissenschaftliche Veroffentlichungen des deutsch-türkischen Denkmalschutz-Kommandos, Heft I, edited by Theodor Wiegand. Berlin: W. de Gruyter, 1920.
• Yıldırım, Nuran. “Osmanlı Ordusunda Kakule Sıhhiye Bölükleri.” İçinde V. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri (Ankara, 16-18 Mart 1998), editörler Esin Kahya, Sevgi Şar, Adnan Ataç, N. Yasemin Oğuz, Berna Arda, 163-187. Ankara: Ankara Üniversitesi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Türk Tıp Tarihi Kurumu, 1999.
• Zabitana Mahsus Gaz Muharebesi ve Gazlardan Korunma Hakkında Talimat. İstanbul: Matbaa-i Askeriye, 1332 [1916].
• Tekiner, Halil, İ. İpek Boşgelmez, Gülin Güvendik, Ayşe Eken, Burcu Ünlü Endirlik, Emre Dölen, “Türkiye’de 1920’den günümüze kadar basılmış olan toksikoloji ders kitaplarının içerik ve terminoloji bakımından incelenmesi.” XI. Türk Eczacılık Tarihi Toplantısı, Kayseri, 25-28 Mayıs 2014, Bildiriler / XI. National Conference on the History of Turkish Pharmacy, Kayseri, 25-28 May 2014, Proceedings içinde, editörler Afife Mat ve Halil Tekiner, 164-171. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, 2016 [e-book].
• Star of the West 12, 1 (1921). https://s3.amazonaws.com/starofthewest/SW_Volume12.pdf