Chemist to His Majesty the Sultan: Engineer Chemist Dr. Phil. Kyriakos Leonidas Syngros (1869-1955)

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 673 - 721, 06.07.2023

Emre Dölen

https://doi.org/10.26650/oba.1256817

Öz

Kyriakos Leonidas Syngros (1869-1955) is the fourth person to have obtained a doctorate degree in chemistry in Ottoman Türkiye. He was born in Istanbul in 1869 to a family originally from Chios. He graduated from the Eidgenössischen Polytechnikum [Federal Polytechnic School] in Zurich as an engineer in chemistry and earned his PhD from the University of Zurich in 1892 with a doctoral dissertation on the complex compounds hydroxylamine makes with various metals. His supervisor was Prof. Dr. Heinrich Jacob Goldschmidt. Syngros returned to Istanbul, where he worked in the chemical analysis laboratory of Pierre Apéry (1852-1918). In 1896, he was appointed Chemist to the Imperial Palace by Sultan Abdul Hamid II and established his own chemical analysis laboratory. In 1908, he was dismissed from his position in the Palace. He was among the founders of the Arslan Ottoman Joint Stock Company, which had been established in 1910 to produce cement and water lime. He ran a pharmaceutical warehouse in Beyoğlu in the early 1900s alongside a partner. In 1922, Syngros left Türkiye and settled in Athens. He worked in various public and private companies, one of these being the Greek Chemical Products and Fertilizer Industry Joint Stock Company. He went on to become the vice-president of the Association of Greek Chemists. He retired in 1945 and passed away in Athens on October 23, 1955. This article aims to present his biography with a particular focus on his doctoral thesis and activities as a chemist.

Anahtar Kelimeler

Kyriakos Syngros, Chemistry Doctorates, Chemical Laboratories, Oseb Celalyan, Aslan Cement Factory, Pharmaceutical Warehouse

Proje Numarası

Yok

Kimyager-i Hazret-i Şehriyârî Mühendis Kimyager Dr. phil. Kyriakos Leonidas Syngros (1869 – 1955)

Öz

Kyriakos Leonidas Syngros (1869 – 1955) Osmanlı Türkiyesi’nde kimya alanında doktora yapmış olan dördüncü kişidir. Sakız Adası kökenli bir ailenin çocuğu olarak 1869’da İstanbul’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamladıktan sonra 1888’de girdiği Zürih’deki Eidgenössischen Polytechnikum [Federal Politeknik Okulu]’ndan 1891’de mühendis kimyager olarak mezun oldu ve hemen ardından Prof. Dr. Heinrich Jacob Goldschmidt’in yönetiminde hazırladığı doktora tezi ile 1892’de Zürih Üniversitesi’nden Dr.Phil derecesini aldı. Doktora tezi o zaman yeni bulunması nedeniyle güncel olan hidroksilaminin çeşitli metaller ile oluşturduğu kompleks bileşikler üzerinedir. İstanbul’a dönünce Pierre Apéry’nin (1852 – 1918) kimyasal analiz laboratuvarında çalışmaya başladı. 1896 yılı başında II. Abdülhamid tarafından Kimyager-i Hazret-i Şehriyârî [Saray Kimyageri] olarak atandı ve bunun üzerine kendi özel kimyasal analiz laboratuvarını kurdu. 1908’de Saray Kimyagerliği görevine son verildi. 1910’da Çimento ve su kireci üretmek üzere kurulan “Arslan Osmanlı Anonim Şirketi”nin kurucuları arasında yer aldı. Bir ortağı ile birlikte 1900’lerin başlarında Beyoğlu’nda bir ecza deposunu işletti. 1922’de Türkiye’den ayrılarak Atina’ya yerleşti. Yunan Kimyasal Ürünler ve Gübre Sanayi Anonim Şirketi’nin fabrikasında çalıştı. Yunan Kimyagerler Birliği’nin kurulmasına öncülük etti, 1925’te başkan yardımcısı oldu. Syngros 1930’dan sonra çeşitli resmi ve özel kuruluşlarda kimyager olarak çalışarak 1945’de emekliye ayrıldı ve 23 Ekim 1955’de Atina’da öldü. Bu makalede Kyriakos Syngros’un yaşamı, doktora tezi ve faaliyetleri eldeki belgelerin ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kyriakos Syngros, Kimya Doktoraları, Kimya Laboratuvarları, Oseb Celâlyan, Aslan Çimento Fabrikası, Ecza Depoculuğu

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT); 1141/60, 2 Zilhicce 1324 (17 Ocak 1907). google scholar
• Maarif Nezâreti Mektubî Kalemi (MF.MKT): 321/10, 8 Muharrem 1314 (20 Haziran 1896); 972/33, 24 Zilkade 1324 (9 Ocak 1907). google scholar
• Zabtiye Nezâreti Evrakı (ZB): ZB. 389/105, 15 Kânûn-ı sâni 1322 (28 Ocak 1907); 72/116, 30 Mart 1323 (12 Nisan 1907); 23/33, 17 Teşrin-i sâni 1323 (30 Kasım 1907); 391/92, 27 Teşrin-i sâni 1323 (10 Aralık 1907). google scholar
• Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV): 313/28, 9 Ramazan 1326 (5 Ekim 1908). google scholar
• Mabeyn Erkanı ve Saray Görevlileri Mârûztı (Y.PRK.SGE): 10/72, 29 Şaban 1324 (18 Ekim 1906). google scholar
• Mukavelat Defteri 19, s. 205 - 210. google scholar
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı google scholar
• Oseb Celâlyan hakkında biyografik not, Bel_Mtf_064402. google scholar
• Baylav, Naşid. Eczacılık Tarihi. İstanbul: Yörük Matbaası, 1968. google scholar
• Baytop, Turhan. “Eczacı hocalar.” Türkiye Eczacılar Almanağı: 1966. Hazırlayan Remzi Kocaer içinde 40 -64. İstanbul: Kulen Basımevi, 1966. google scholar
• Baytop, Turhan. Türk Eczacılık Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, 1985. google scholar
• Baytop, Turhan. Eczâhâne’den Eczane’ye. İstanbul: Bayer, 1995. google scholar
• Besim Ömer, Nevsâl-i Âfiyet, c. 3. İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası, 1320. google scholar
• Crismer, Leon Maurice. “Preparation de l’Hydroxylamine Cristallisee.” Bulletin de la Societe chimique de Paris, Series 3, 6 (1891): 793 - 795. google scholar
• Cervati, R. Cesar. Annuaire Oriental du Commerce. 21. baskı. Constantinople: Typo-Lithographie E. Pallamary et Cie., 1908. google scholar
• Dramur, Rengin. “1324 (1907) - 1333 (1914) Tarihli «Mabeyn Erkân-ı Sıhhiyesi» Defterlerinden Saray Eczacı ve Doktorlarının Künyeleri.” Tıp Tarihi Araştırmaları sayı 3 (1989): 133 - 163. google scholar
• Dölen, Emre ve Murat Koraltürk. Aslan Çimento - İlk Çimento Fabrikamızın Öyküsü (1910 - 2012). Gözden geçirilmiş ikinci baskı. İstanbul: Tarih Vakfı ve Oyak Aslan Çimento, 2013. google scholar
• Galani, Katerina. “The Galata Bankers and the International Banking of the Greek Business Group in the Nineteenth Century.” The Economic and Social Development of the Port-Cities of the Southern Black Sea Cost and Hinterland, Late 19th - Beginning of the 20th Century. Editörler Edhem Eldem, Sophia Laiou ve Vangelis Kechriotis içinde 45 - 79. Corfu: Ionian University, 2017. google scholar
• Goldschmidt, Heinrich ve Kyriakos L. Syngros. “Über Verbindungen des Hydroxylamins mit Metallkarbonaten.” Zeitschrift für anorganische Chemie 5 (1894): 129 - 146. google scholar
• Günergun, Feza. “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Kimyager-Eczacısı Bonkowski Paşa (18411905),” I. Türk Tıp Tarihi Kongresi (İstanbul, 17-19 Şubat 1988) içinde 229-252. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992. google scholar
• Hughes, M. N. ve K. Shrimanker. “Metal Complexes of Hydroxylamine.” Inorganica Chimica Acta 18 (1976): 69 - 76. google scholar
• “KupıâKoç A. Luyypöç [Kyriakos L. Syngros] (1869 - 1955)”, Xn^iKa XpoviKâ (Chimika Chronica/Kimya Günlükleri), 20A (1955): 160. google scholar
• Lobry de Bruyn, C. A. “Sur l’Hydroxylamine Libre.” Recueil des Travaux chimiques des Pays-Bas 10 (1891): 100 - 112. google scholar
• Lossen, W. C. “Ueber das Hydroxylamine.” Zeitschrift für Chemie 8 (1865): 551 - 553. google scholar
• Mpongwana, Necumisia, Steno K. O. Ntwampe, Elizabeth I. Omodanisi, Boredi S. Chidi ve Lovasoa C. Razanamahandry. “Sustainable Approach to Eradicate the Inhibitory Effect of Free-cyanide on Simultaneous Nitrification and Aerobic Denitrification During Wastewater Treatment.” Sustainability 11(2019), article 6180. google scholar
• Nicolas, Michele. “Eczacı Pierre Apery (1852 - 1918) ve Bilimsel Yayınları.” IV Türk Eczacılık Tarihi Toplantısı Bildirileri (4 - 5 Haziran 1998; İstanbul). Editör Emre Dölen içinde 125 - 140. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, 2000. google scholar
• Nicolas, Michele. “Pierre Apery et ses Publications scientifiques.” Revue d’Histoire de la Pharmacie 94 (2006): 237 - 247. google scholar
• Oseb Celalyan, Tahlilat-ı Kimyeviye Dersleri, Cild-i Evvel: Tahlil-i Keyfi - Kısm-ı Gayr-ı Uzvi (Dersaadet: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası, 1329). google scholar
• Österreichisches Biographisches Lexicon (1815 - 1950) 2. Wien: Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1957. google scholar
• Sandalcı, Mert ve Gülnur Sandalcı. Belgelerle Türk Eczacılığı I/2. İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı, 2002. google scholar
• Sandalcı, Mert ve Gülnur Sandalcı. Belgelerle Türk Eczacılığı III/2. İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı, 2005. google scholar
• Sarısır, Serdar. “Yunanistan’ın Ekonomik ve Siyasî Hayatına Yön Veren Anadolu Kökenli Bazı Sermaye Sahipleri.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 30, 49 (2011): 183 - 204. google scholar
• Societe Anonyme des Fabriques Reunies de Ciment et de ChauxHydraulique Arslan etEski-Hissar/Arslan ve Eskihisar Müttehid Çimeto ve Su Kireci Fabrikaları Anonim Şirketi. Rapport du Conseil d’Administration (Assemblee Generale Ordinaire des Actionnaires du 24 Mars 1924 / 24 Mart 1340 (1924) Tarihinde Suret-i Adiyede İnikad Eden Hissedarân Heyet-i Umûmiyesi’ne Takdim Olunan Meclis-i İdare Raporu. Constantinople/Dersaadet: Imprimerie Tchaoussi, 1924/1340. google scholar
• Societe Ottoman “Arslan” / Memâlik-i Osmaniye’de Sun’i Çimento ve Su Kireci İmâline Mahsus “Arslan” Osmanlı Anonim Şirketi. Rapport du Conseil d’Administration (Assemblee Generale Extraordinaire du 12/25 Octobre 1916) / 12 Teşrin-i evvel sene 1916 Tarihinde Suret-i Fevkaladede İnikad Eden Hissedarân Heyet-i Umûmiyesi’ne Takdim Olunan Heyet-i İdare Raporu. Constantinople/Dersaadet: A. Zellich Fils, 1916/1332. google scholar
• Soler-Jofra, Aina, Julio Perez ve Mark C. M. van Loosdrecht. “Hydroxylamine and the Nitrogen Cycle: A Review.” Water Research 190 (15 February 2021): article 116723. google scholar
• Statuts de la Societe Anonyme Ottomane “Arslan” pour la Fabrication du Ciment Artificiel et de la Chaux Hydraulique en Turquie / Memâlik-i Osmaniye’de Sun’i Çimento ve Su Kireci İmâline Mahsus «Arslan» Osmanlı Anonim Şirketi Nizamname-i Dâhiliyesi. Constantinople: A. Zellich Fils, 1911. google scholar
• Statuts de la Societe Anonyme des Fabriques reunies de Ciment et de Chaux hydraulique Arslan et Eski-Hissar / Arslan ve Eskihisar Müttehid Çimento ve Su Kireci Fabrikaları Anonim Şirketi Nizamname-i Dâhilisi. Constantinople: Societe Anonyme de Papeterie et Imprimerie, 1921. google scholar
• Syngros, Kyriakos L. Ueber Verbindungen des Hydroxylamins mit Metallcarbonaten. Uster-Zürich: Druck von Diggelman, 1892. google scholar
• Türk Çimento Fabrikaları 1933 Ajandası. İstanbul: 1932. google scholar
• “Andreas Syggros.” Wikipedia. Erişim 1 Şubat 2023. https://en.wikipedia.org/wiki/Andreas_Syggros google scholar
• “Andreas Syngros.” Foundation of the Hellenic World. Erişim 15 Aralık 2022. http://www.ime.gr/chronos/13/ en/general/gallery/economy/027.html google scholar
• Die Geschichte des Kantonalen Labors Zürich (Zurich: Gesundheitsdirektion Kantonalen Labors Zürich, 2016, 2-4). Erişim 30 Ocak 2023. https://www.zh.ch/de/ gesundheitsdirektion/kantonales-labor/ geschichte.html google scholar
• “Haruthiun Abeljanz.” Wikipedia. Erişim 30 Ocak 2023. https://en.wikipedia.org/wiki/Haruthiun_Abeljanz google scholar
• “Keratsini-Drapetsona.” Protothema. Erişim 30 Ocak 2023. https://www.protothema.gr/greece/article/917163/ keratsini-drapetsona-allazoun-opsi-ta-palaia-lipasmata/ google scholar
• “Sakızlı Ohannes Paşa”. Salt Araştırma. Erişim 15 Aralık 2022. https://archives.saltresearch.org/ handle/123456789/17776 google scholar
• “The First Cemetery of Athens: Fables of Identity - Andreas Syngros.” Erişim 15 Aralık 2022. athensfirstcemeteryinenglish.blogspot.com/2016/09/andreas-syngros.html google scholar