Akovalızâde Hâtem Efendi ve el-Manzûme Fi’l-Ahlâk Adlı Eseri / Akovalızade Khâtem Efendi and His al-Manzûma Fi’l-Ahlâk

Yıl 2014, Sayı: 25, 1 - 21, 24.09.2014

Kerim Açık

Öz

Öz: Akovalızâde Hâtem Efendi; Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler yazmış, dini ilimler ve hat sanatında kendisini yetiştirmiş, yaşadığı devirde meşhur olan el-Lum‘a isimli matematik kitabına şerh yazacak kadar da pozitif ilimlere hâkim çok yönlü bir âlimdir. Nakşî-Müceddidî şeyhlerinden olan Hâtem, aynı zamanda sahip olduğu ilmi öğrencilerine daha iyi aktarmak için okuttuğu kitaplara şerhler yazarak, yaşadığı dönemin eğitim ve öğretim hayatına katkıda bulunmuştur. Böylesine güçlü bir ilmî kişiliğe ve şiir yeteneğine sahip olan Hâtem Efendi, devrinde çok fazla tanınmamıştır. Biz bu makalede günümüz ilim çevresinde de fazla bilinmeyen Akovalızade Hâtem Efendi’nin hayatı ve eserleri hakkında elde ettiğimiz bilgileri vermenin yanı sıra, Arapça olarak kaleme aldığı ve İslam ahlakı çerçevesinde bedenin uzuvlarının kusurlarını, yapılması ve yapılmaması gereken davranışları manzûm olarak ifade ettiği el-Manzûme fi’l-ahlâk isimli eserini de farklı nüshalarını karşılaştırarak neşrettik.

Anahtar Kelimeler: Akovâlızâde Hâtem, ahlâkî manzûmeler, Osmanlı dönemi Arap Edebiyatı.

Abstract: Akovalızade Khâtem is a sophisticated and versatile scholar who wrote poems in Turkish, Arabic and Persian, improved himself in theology and calligraphy, and had so good command of positive sciences as to write comments to al-Luma, the reputed mathematics book of his time. Khâtem, one of the Nakshi-mujaddid-i sheikhs, also contributed to the academic life of his period by writing scholia to the books he taught in order to pass along his knowledge better. Despite his scholarly personality and poetic talent, Khâtem Efendi was not renowned and recognized well enough in his own period. In this article, besides providing information obtained on the life and works of Akovalizade Khâtem who is not well known even in the modern academia, we also published al-Manzûme fi’l-ahlak, his work in Arabic that discussed in verses to-do and not-to-do behaviors and the imperfections of the organs of the body according to Islamic Ethics, after studying different copies of it comparatively.

Keywords: Akovalızade Khâtem, Ethics in verses, Ottoman Period Arabic Literature.

Anahtar Kelimeler

-